به خاطر وضع خفقاني كه عباسيان نسبت به علويان بوجود آورده بودند عدم ارتباط مستمر بين شيعيان و ائمه موجب شد كه عده‌اي سست ايمان و سودجو، دنبال مقاصد خويش باشند و با جدايي گروهي از شيعيان وضع را مناسب ديده، فعاليت خود را در قالب مبارزه با عباسيان شروع كنند. كه ابي‌الخطاب هم از اينگونه افراد است. كه عليه عباسيان دست به اقدام می‌زند ولي كشته می‌شود. و لذا باقي پيروان او از اين پس به شام رفته و در شهر «سلميه» سكونت می‌گزينند كه نزديك «حمص» بود و از ترس حكام و مأموران عباسي تظاهر به تجارت می‌نمودند و در عين حال دعاة خود را به اطراف و شهرهاي اسلامي می‌فرستادند و مردم را به نزديك شدن ظهور مهدي از نسل اسماعيل بشارت می‌دادند.
زندگي مخفيانه و مرگ محمد بن‌اسماعيل، زمينه گسترش و پيشرفت دعوت را بيشتر فراهم ساخته است و از اين پس داعيان اسماعيلي در ايران، سوريه و شمال آفريقا به صورتي گسترده و مخفيانه به دعوت پرداختند. اسماعيليه بواسطه نفوذي كه در ميان مردم عادي و ستم ديده داشتند و با توجه به دعوت مخفي كه حدود يكصد سال ادامه دادند، موفق شدند پيرواني جذب كنند و براي اين منظور اغلب در مناطق
دور دست چون يمن و شمال افريقا و ماوراءالنهر كه از مركز خلافت دور بود و خطرات كمي تهديد می‌كرد فعاليت خود را بيشتر می‌كردند، در اين راستا يكي از دعاة به نام عبيدالله المهدي در شمال آفريقا وقتي وضعيت مناسب براي اهداف خود می‌بيند امامت خويش را علني می‌كند.
و با استفاده از دوري منطقه با كمك ابوعبدالله شيعي يكي از داعيان ديگر موفق می‌شود قبايل بربر را جذب خود كند و از آنها بيعت بگيرد و خود را به عنوان مهدي معرفي می‌كرده و با اين اقدام تمام شدن دوره ستر را اعلام می‌كند و مرحله ظهور را آغاز می‌نمايد و بعد از مدتي در سال ۳۰۱ هجري سپاهي به مصر ارسال می‌كند با تصرف مصر و مناطق ديگر و بعد از مدتي تمام شمال افريقا را تحت سيطره خود در می‌آورد و با ورود به مصر خلافت فاطميان را آغاز می‌كند، دوره‌ای كه موفقيت اسماعيليان به اوج می‌رسد، اسماعيليه اين دوره را اغلب «عصر طلايي» اسماعيليه وصف كرده‌اند. جنبش انقلابي و دعوت اسماعيليان نخستين، سرانجام به تأسيس دولتي منجر شده بود كه امام اسماعيلي در رأس آن قرار داشت و طي همين دوره تفكر و ادبيات اسماعيلي به اوج اعتلاي خود رسيد.
بنابراین اسماعيليان در قرن سوم هجري اولين دولت اسماعيلي را به رهبري عبيدالله ملقب به المهدي بالله كه با چهار نسل به اسماعيل می‌رسيد، تشكيل دادند و در ديار مغرب و مصر دولت فاطميان مصر را تشكيل داده و چهارده نفر از اولاد وي به مدت ۲۷۴ سال حكومت كردند با قدرت گيري فاطميان در مصر و شمال آفريقا دعوت اسماعيلي به نقطه اوج می‌رسد و ادبيات و تفكر اسماعيلي به نهايت درجه گسترش می‌رسد كه در رأس آن امام اسماعيلي قرار داشت.
نویسنده: حمید رشادیان - تورج گیوری
