«اینکه آمریکا احساس کرد در برجام ضرر کرده و از آن بیرون رفت، تقصیر ما نیست» این جمله‌ای است که سیدعباس عراقچی معاون وزیر خارجه و عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هسته‌ای در جواب دانش‌آموزان منتقد به توافق جامع می‌گوید جمله‌ای که حتی دانش‌آموزان را هم نمی‌تواند قانع کند! اما سوال اینجاست که اگر برجام به عراقچی و تیم دیپلماسی مربوط نیست این توافق دقیقا به چه کس و یا کسانی ربط دارد؟! و مردم باید از چه کسانی درباره آنچه به عنوان توافق نوشته شد و اجرا نشد، مطالبه کنند؟!
عراقچی بعد از خروج امریکا از برجام: به ما چه!!
اینکه درباره برجام چه کسی باید پاسخگو باشد هنوز اجماعی صورت نگرفته است اما معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان گفته که: «اینکه آمریکا احساس کرد در برجام ضرر کرده و از آن بیرون رفت، تقصیر ما نیست.»
عراقچی با اتشار فیلمی در صفحه اینستاگرامش از گفت‌وگو با تعدادی از دانش‌آموزان بسیجی استان خراسان رضوی که در قالب راهیان نور به شلمچه رفته بودند، اینطور عنوان کرده که«تحریم‌هایی را آمریکا علیه ایران اعمال کرده بود برای اینکه به دست و پای ایران زنجیر‌هایی ببندد که ما را زمین‌گیر کند، برجام این زنجیرها را باز کرد و آمریکا متوجه شد ضرر کرده و دوباره مجبور شد زنجیرها را ببندد و از برجام خارج شد. ترامپ می‌گفت: برجام شرم‌آورترین توافق تاریخ آمریکاست و از آن خارج شد.» اما او نگفته اگر تقصیر تیم مذاکرهکننده نیست که نتوانسته تشخیص دهد که چه اتفاقاتی رخ می‌دهد و نتوانسته ساز و کاری تعبیه کند که امریکا بدون تبعات نتواند زیر میز بزند دقیقا روند کنونی شکل گرفته تقصیر کیست؟! آیا این ملت باید یقه ترامپ را بگیرد و حقش را از ترامپ استیفا کند؟! ملت باید از ترامپ طلبکار باشد یا تیم مذاکرهکننده؟! اگر قرار نیست ملت مطالبه‌ای از تیم مذاکرهکننده داشته باشد اصلا از چه کسانی می‌تواند مطالبه کند؟!
اگر این یک گفت‌وگوی معمولی در صفحات مجازی بود و در صفحه رسمی عراقچی منتشر نشده بود نمی‌توانست خیلی مستند به تایید رسمی و نظر تیم دیپلماتیک و هسته‌ای تلقی شود اما وقتی خود عراقچی آن را منتشر می‌کند باید آن را نظر رسمی تیم مذاکرهکننده تلقی کرد.
عراقچی قبل از خروج امریکا از برجام: ترامپ نمی‌تواند از برجام خارج شود
عراقچی، کسی که با انتصاب از جانب محمدجواد ظریف، از تاریخ ۱۹ مهر ۱۳۹۲ به عضویت تیم مذاکرهکننده هسته‌ای ایران درآمد در کلیه مذاکرات دوجانبه ایران با گروه ۱+۵ حضور داشت. در آخرین روز دور اول از مذاکرات ژنو (۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) با ثبت پیغامی با مضمون «برخاستن دود سفید از مذاکرات ژنو» در صفحه توییتر خود، موفقیت در دستیابی به توافق اولیه، درخصوص برنامه هسته‌ای ایران را اعلام رسانه‌ای کرد. عراقچی تا پایان مذاکرات هسته‌ای ایران و دستیابی به برنامه جامع اقدام مشترک، به عنوان مذاکرهکننده ارشد در متن مذاکرات حضور داشت و پس از ظریف، نفر دوم ایران در مذاکرات محسوب می‌شد، اما او و ظریف قبل از خروج ترامپ از برجام چه می‌گفتند؟! ظریف صراحتا اعلام کرد که آمریکا «نمی‌تواند» از برجام خارج شود و اگر خارج شود مقبولیت خود را از دست خواهد داد.
اما عراقچي نیز در ۲۶ دی‌ماه ۹۶ در جمع دوازدهمين همايش سراسري اتحاديه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشيمی درخصوص اينکه چرا ترامپ علي‌رغم وعده‌های زيادي که درخصوص پاره کردن برجام يا خارج شدن از آن داده است تاکنون نتوانسته است آنها را عملي کند گفت: دليل اصلي اين است که ترامپ نمی‌تواند از برجام خارج شود چراکه با موانع زيادي روبه‌روست؛ يکي پايبندي اروپايي‌ها به برجام، حمايت روسيه و چين از اين توافق‌نامه و اسناد شوراي امنيت و در نهايت استحکام دروني خود برجام است. حالا که ترامپ نمی‌تواند برجام را از بين ببرد يا از آن خارج شود چاره‌ای ندارد تا دستاوردهاي ايران از برجام را به حداقل برساند. همچنین عراقچی در برنامه تلویزیونی جهان‌آرا که در بهمن‌ماه ۹۶ انجام شد به صراحت از استحکام این سند دفاع کرده و می‌گوید: «ترامپ اگر می‌دانست از برجام خارج می‌شود و هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند تا حالا این کار را کرده بود.»
عراقچی دی‌ماه سال ۹۵ هم این دلیل جالب را برای ناتوانی آمریکا در نقض برجام عنوان می‌کند: «همین الان هم آقای ترامپ از روز اول رئیس‌جمهوری می‌خواهد کاملاً از برجام خارج شود ولی در عمل موفق نشد این کار را انجام دهد چون که برجام بخشی از قطعنامه شورای امنیت است نه اینکه این شورا برجام را تایید کرده بلکه برجام بخشی از قطعنامه است.»
دولت قبل و بعد از توافق!
اما روحانی که تکلیفش با برجام هرگونه توافق هسته‌ای از ابتدای حضورش در پاستور مشخص بود و تا همین اواخر آن را آفتاب تابان و کودک نوپا و درختی با سیب و گلابی می‌دید هم با آمدن ترامپ همچنان از برجام دفاع می‌کرد، در همین راستا حسن روحانی در تاریخ ۲۴ دی‌ماه سال ۹۶ به صراحت می‌گوید: «دیپلمات های ما قراردادی را نوشتند که آقای ترامپ یک سال است خودش را به در و دیوار می‌زند و مداوم بالا و پایین می‌رود تا این قرارداد را به هم بزند تا امروز موفق نشده، این به معنای استحکام قرارداد است» او در ادامه نوشتن چنین قرارداد مستحکمی را(!) به معنای پیروزی تعهدات بین‌المللی و پیروزی حقوق بر دیکتاتوری معرفی می‌کند. او درحالی از محکم بودن این دستاورد خود دفاع می‌کرد که شاید هیچ‌گاه فکر نمی‌کرد چهار ماه بعد از این سخنرانی نه تنها تمامی تحریم‌ها برگردد که با خروج آمریکا از برجام تحریم‌ها و فشارهای بیشتری نیز به این دشمنی قدیمی اضافه شود.
روحانی حتی پیش‌تر از این موضوع و در مهرماه سال ۹۵ در پاسخ به رئیس‌جمهور آمریکا گفت او نمی‌تواند این «سند سازمان مللی» را نقض کند: «حقوق بین‌الملل را هم ظاهراً دقیق نخوانده‌اند، چطور نسبت به یک معاهده‌ای که معاهده چندجانبه است و به یک معنا چون در سازمان ملل متحد و طبق قطعنامه تأیید شده، یک سند سازمان مللی است، مگر یک رئیس‌جمهور می‌تواند این سند را به تنهایی لغو کند و ملغی کند. او ظاهراً نمی‌داند که این یک سند دوجانبه بین ایران و آمریکا نیست که هرگونه خواست، رفتار کند.» او در ادامه گفته بود: «سخنان امشب نشان داد که برجام مستحکم‌تر از آن چیزی است که این آقا در دوران رقابت انتخاباتی فکر می‌کرد. ماه‌ها از حکومت جدید آمریکا گذشته و مداوم علیه برجام شعار می‌دهد و تازه که می‌خواست درباره برجام تصمیمی بگیرد، می‌گوید من می‌خواهم با همکاری کنگره به برجام تبصره بزنم.»
اما بعد از خروج ترامپ به جای پاسخ به اینکه چرا پیش‌بینی‌هایش درست نبوده گفت: «عضوی مزاحم رفت!» و به نوعی از رفتن امریکا که روزی او را کدخدا خوانده بود ابراز رضایت کرد.
رهبری قبل و بعد از امضای توافق برجام: امریکا و اروپا قابل اعتماد نیستند
شاید اگر بخواهیم قبول کنیم که تقصیر دولت و تیم هسته‌ای نیست که تدابیری اتخاذ نکردند که امریکا نتواند از برجام و توافق خارج شود، باید طبق گفته خود مسئولانی که مدام به اجازه رهبری تاکید داشتند مطالبات مردم به سمت رهبری کشیده شود و از ایشان بپرسند که چرا توافقی را پذیرفتیم که عاقبتش اینچنین شد؟ اما در پاسخ به این پرسش اگر دقیق روی جملات و سخنان ایشان تامل کنیم می‌بینیم که رهبر معظم انقلاب از همان ابتدای دولت تدبیر و امید حتی زمانی که درباره نرمش قهرمانانه سخن می‌گویند رسما از فریبکار بودن امریکا و اروپا سخن گفته و بر این عقیده‌اند که آنها با دستکش مخملی می‌آیند و به بزک کردن سخنانشان می‌پردازند و هشدار می‌دهند که تیم مذاکرهکننده مراقب باشند.
ایشان حتی قبل از امضای توافق شروط ۹گانه‌ای را برای توافق و اجرای آن می‌گذارند که به گواه اسناد تقریبا هیچ‌یک از این شروط، از رفع کامل و یکباره تحریم‌ها تا انجام پلکانی و متقابل تعهد توسط ایران رعایت نمی‌شود و حتی در پاسخ به آنهایی که مدام می‌گویند رهبری در جریان جزئیات توافق بوده است، ایشان صراحتا اعلام می‌کند که در جزئیات ورودی نداشته‌اند.
بعد از خروج امریکا از برجام هم جمله عدم اطمینان را درباره اروپا و سازوکار آنها بیان فرمودند. با این تفاسیر نمی‌توان از رهبر معظم انقلاب با توجه به سابقه بیانات و هشدارهایی که مسئولان کمتر به آن توجه داشتند مطالبه‌ای داشت.
قوه مقننه: رای به برجام بدون فکت شیت!
قوه قضاییه که براساس قانون اساسی تکلیفش مشخص است که وظیفه‌ای ندارد هر چند که رئیس قوه قضاییه در مسیر برجام سخنانی را درباره حدود مذاکرات بیان داشت. اما قوه مقننه.
این قوه هم می‌تواند طرف حساب مردم باشد چراکه برجام را تصویب کرده و به آن رای داده است و از آن مهمتر اینکه دو دوره نمایندگان هم با آن موافق بودند چراکه در دوره نهم نمایندگان به برجام رای دادند و نمایندگان دور دهم بعد از خروج امریکا! به کنوانسیون‌های مربوط به برجام که پایه و اساس مهم این تعهد بود! بر این اساس مردم از قوه مقننه و از هر دو دوره نهم و دهم مجلس و از ریاست احد چندین ساله مجلس می‌توانند طلبکار بوده و مطالبه داشته باشند.
براساس مباحث مطرح شده اینطور می‌توان نتیجه گرفت که نه تنها مسایل مربوطه به جناب عراقچی، تیم دیپلماسی و دولت مربوط است بلکه مجلس نیز از تیغ تند انتقادات مردمی درباره چرایی نتیجه ندادن برجام و تعبیه نکردن راهکاری برای پایبندی به توافق باید پاسخگوی افکار عمومی باشد، ضمن آنکه بر عکس سخنانی که جناب عراقچی عنوان می‌کنند برجام زنجیرها را از پای ما باز نکرد چراکه دستاوردمان از آن به گواه ولی‌الله سیف رئیس وقت بانک مرکزی تقریبا هیچ بود و این موضوضع را وزیر خارجه اخیرا درباره دستاوردهای ایران از امریکا و اروپا تکرار کردند. پس فرض ایشان درباره چرایی خروج ترامپ ار توافق هم می‌تواند مورد نقد مفصلی واقع شود که در این مجال نمی‌گنجد.
نویسنده: مائده شیرپور
