تحریم‌های تسلیحاتی ایران در حالی روز گذشته به پایان رسید که نباید در جریان مذاکرات هسته ای در قالب ۱+۵ را فراموش کرد که روسیه و چین، همان زمان مخالف گنجاندن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در مفاد برجام به مدت ۵ سال بودند.
در واقع، تیم هسته ای ایران در زمان مذاکرات، خود خواهان ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران تا ۵ سال آینده شده بود و اکنون اگر لغو تحریم‌های تسلیحاتی به یک دستاورد بزرگ برجام گره زده می‌شود، بی انصافی سیاسی است. گرچه لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران هم اکنون هم یک پیروزی برای ایران است، اما همین اتفاق همان زمان که ایران و ۱+۵ در حال مذاکره بودند، می‌توانست اتفاق بیفتد و نیاز به انتظار ۵ ساله نبود. در تیرماه سال ۱۳۹۴، در مقطعی مذاکرات به بن بست رسیده بود، دلیل آن هم زیاده خواهی‌های طرف‌های غربی در زمینه تحریم‌های تسلیحاتی ایران، دسترسی و بازرسی از پایگاه‌های نظامی کشورمان بود. مذاکرات هسته ای در چارچوب فعالیت‌های هسته ای ایران در جریان بود و هیچ مساله و موضوع دیگری نباید در گروه ۱+۵ به مذاکره گذاشته می‌شد. در این زمینه، در همان زمان بارها رهبر معظم انقلاب و فرمانده کل قوا تاکید کرده بودند که توانمندی موشکی و نظامی ایران خط قرمز است و هیچگونه مذاکره ای بر سر مسائل نظامی به ویژه موشکی انجام نخواهد شد و تنها دستور مذاکرات، مسائل هسته ای است. با این وجود، تیم هسته ای بر سر مسائل نظامی، تسلیحاتی و دفاعی نیز در متن برجام مذاکراتی انجام داد و طرف‌های غربی ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان) خواهان باقی ماندن این تحریم‌ها بودند. تیم هسته ای کشورمان برای اعتمادسازی ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تا ۵ سال در چارچوب برجام پذیرفتند و این امتیاز را به طرف مقابل اهداء کردند در حالی که می‌توانستند از حمایت‌های روسیه و چین در این مقوله بهره ببرند.
توافق هسته ای در ۲۴ تیرماه ۱۳۹۴ به امضا رسید و در آن تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی ایران نیز گنجانده شد.
یکی از دلایل به بن بست رسیدن مذاکرات هسته ای در مقطعی از مذاکرات، همین موضوع تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران بود که حتی باعث شد وزیران امور خارجه روسیه و چین، سرگئی لاوروف و «وانگ ایی» هتل «پله کوبورگ» محل مذاکرات هسته ای در وین را ترک کنند. لاوروف پس از امضای توافقنامه برجام میان ایران و ۱+۵ درباره دلایل بن بستی که در جریان مذاکرات به وجود آمده بود، گفت؛ «ما و چین می‌خواستیم تحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو شود، اما علیرغم حمایت ما، خود تیم ایرانی موافقت کردند که تحریم‌ها تا ۵ سال ادامه یابد. در نهایت همکاران ایرانی ما که طبیعتا در این مورد تصمیم گیرنده اصلی بودند، موافقت کردند که در این مورد معامله کنند. طبیعتا ما و چین با توجه به این که ایران با آن موافق بود، از آن حمایت کردیم. در این دوره تسلیحاتی که به ایران داده می‌شود، باید تحت نظارت شورای امنیت سازمان ملل باشد.» تیم مذاکره کننده هسته ای روسیه، در جریان مذاکرات هسته ای با ایران طرح لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران را پس از یک ماه از اجرای برجام داده بود، که با مخالفت تیم هسته ای ایران روبرو شده بود.
سرگئی ربابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در این باره گفته بود؛ «این موضوع پنهانی نیست که روسیه طی مذاکرات هسته ای، حامی رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران در زودتر از موعد بود، ما حتی پیشنهادهایی را تدوین کردیم که براساس آن تحریم تسلیحاتی ایران یک ماه پس از اجرای برجام رفع شود.» حتی وندی شرمن مذاکره کننده ارشد آمریکا در سال ۱۳۹۵ درباره مساله تحریم‌های تسلیحاتی ایران گفته بود؛ «یکی از نقاط اختلافات ما و روس‌ها که البته در اواخر مذاکرات هسته ای روی میز گذاشته شد، قطعنامه سازمان ملل در خصوص تحریم موشکی و تسلیحاتی ایران بود. روسیه معتقد بود که نباید هیچ محدودیتی بر روی موشک و تسلیحات ایران باشد. آنها هیچ محدودیتی را بر روی موشک‌های خود نمی‌خواستند و البته اعتقاد داشتند که چنین محدودیتی نباید بر ایران هم اعمال شود. نهایتا بر سر این موضوع مصالحه کردیم.» پس می‌توان نتیجه گرفت که ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران، خواسته تیم هسته ای بوده است که در برجام گنجانده شد. دلیل این تصمیم هنوز روشن نشده است، این که چرا اعضای تیم هسته ای کشورمان با وجود حمایت قاطع روسیه و چین از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران همزمان با امضا و آغاز اجرای برجام مخالفت کردند، خود مساله ای است که عزیزان تیم هسته ای به ویژه آقای محمد جواد ظریف وزیر خارجه و یا آقای عباس عراقچی معاون او در این زمینه پاسخگو باشند و روشنگری کنند.
اگر به تهدیدی که جان کری وزیر خارجه وقت آمریکا در تاریخ ۱۸/۴/۱۳۹۴ مطرح کرده و گفته بود، «برخی از مسائل دشوار همچنان حل نشده باقی مانده اند و باید خیلی زود درباره این مسائل تصمیم گیری شود و قرار نیست مذاکرات تا ابد ادامه داشته باشد.» مرتبط است، که چه بسا با پافشاری ایران وحمایت روسیه و چین از پیشنهادی که مسکو برای لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران داده بود، همان زمان یعنی ۵ سال پیش این اتفاق افتاده بود.
برجامی که قرار بود تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را لغو کند، نه تنها این توان را نداشت، بلکه تحریم‌های تسلیحاتی را نیز تا ۵ سال ادامه داد. باید آنچه در جریان مذاکرات به طور واقعی وجود داشته است برای افکار عمومی بازگو شود، نه آنچه که وارونه ارائه می‌شود.
نویسنده: محمد صفری
