دولت سیزدهم به ریاست حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی در حالی برای به دست گرفتن سکان اجرایی کشور آماده می‌شود که همچنان یکی از مباحث اصلی در سیاست خارجی و حتی اقتصاد کشور را چگونگی سیاست گذاری برای لغو تحریم‌ها تشکیل می‌دهد چنانه رئیسی نیز در اولین نشست خبری خویش نیز بر اصل اقدام همه جانبه برای لغو تحریم‌ها تاکید کرده‌اند.
حال این سوال مطرح است که چگونه می‌توان بر این مهم دست یافت بویژه اینکه آمریکا رسما اعلام کرده است که هیچ ضمانتی مبنی بر عدم خروج دوباره از برجام نمی‌دهد و اروپا نیز بر پیروی از آمریکا تاکید دارد.
با این شرایط به صراحت می‌توان گفت که مذاکره نه در روزهای باقی مانده از دولت دوازدهم و نه در دوران دولت سیزدهم دستاورد و کارکردی برای کشور نخواهد داشت و باید به دنبال مولفه‌ای ورای تکرار راه بی ثمره مذاکره بود. حال این سوال مطرح است که راهکار نهایی تحقق این مهم چیست؟ پاسخ به این سوال را در تحولات روزهای اخیر کشور می‌توان یافت.
نخست حماسه ملت ایران در برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ۲۸ خرداد بود. نکته مهم در این انتخابات آن بود که معاندان خارجی و عقبه داخلی آن در فضایی رسانه‌ای و تبلیغاتی گسترده با ادعای تحریم انتخابات برآن بودند تا مانع حضور مردم پای صندوق ها رای شوند. نکته مهم آنکه همدلی و یکپارچگی مسئولان برای تشویق مردم جهت حضور در انتخابات و بصیرت و موقعیت سنجی ملت ایران برای خلق حماسه حضور ، شکست سناریوی تحریم انتخابات را رقم زد. به عبارتی دیگر می‌توان گفت که پیوند و همدلی میان مسئولان و مردم که تجلی آن حضور مردم در میدان بوده زمینه ساز شکست سناریوی معاندان ملت ایران و نظام اسلامی بوده است.
دوم آنکه نکته دیگر در باب راهکار لغو تحریم‌ها را در رفتار اخیر آمریکا می‌توان مشاهده کرد. دولتمردان آمریکا اخیرا اعلام کرده‌اند که تحریم ها و محدودیت‌ها برای تامین ماکس و واکسن کرونا را برداشته‌اند. آنها با برجسته سازی این اقدام در حالی سعی دارند تا آن را گامی مثبت برای به نتیجه رسیدن مذاکرات وین نشان داده و در ازای آن طلب امتیازاتی نظیر عدم تضمین کتبی گرفتن ایران از آمریکا و اروپا برای عدم تکرار خروج و بدعهدی در برجام و نیز عدم اجرای راستی آزمایی صحت لغو تحریم‌ها را داشته باشند اما نگاهی واقع بینانه دلیلی دیگر را برای لغو این ممنوعیت‌ها آشکار می‌سازد.
این لغوها در شرایطی صورت گرفته است که ایران در تولید ماسک و اخیرا نیز در تامین و تولید واکسن کرونا به خودکفایی رسیده و نام ایران در جهان به عنوان سازنده واکسن طنین انداز شده است. در اصل تسلیم نشدن ایران در برابر تحریم‌ها و اقدام عملی آن در خنثی سازی تحریم‌هاست که آمریکا را وادار به چنین اقدامی کرده است که خود سندی بر پیروزی اراده ملت ایران در برابر تروریسم اقتصادی و علمی آمریکا می‌باشد.
با توجه به این مولفه‌ها می‌توان گفت که گفتمان جدید مذاکره می‌تواند بر دو اصل استوار باشد از یک سو پیوند میان ملت و مسئولان در حل مشکلات کشور و از سوی دیگر رسیدن به خودکفایی درونی در حل مشکلات و به عبارتی خنثی سازی تحریم‌ها که در نهایت طرف‌های دیگر برجام را به کنار نهادن تحریم‌ها وادار خواهد ساخت. حقیقت آن است که غرب بر دو اصل ایجاد شکاف میان مردم و مسئولان یا همان کاهش سرمایه اجتماعی جمهوری اسلامی و نیز شکننده‌سازی اقتصاد ایران با تحریم‌ها دل بسته است و مذاکرات برجامی نیز بیش از آنکه برای توافق کردن باشد برای خرید زمان و گرفتار سازی اقتصاد ایران در وضعیت شرطی است، لذا راهکار پایان دادن به این وضعیت از یک طرف همدلی و اعتماد متقابل مسئولان و از طرف دیگر تکیه برداشته های درونی بویژه جوانان ایران زمین در حل مشکلات است که در نهایت طرف‌های برجامی به لغو اجباری تحریم‌ها وادار خواهد ساخت.
نویسنده: قاسم غفوری
