شوک جهانی با اتحاد انرژی ایران و روسیه

طبق آمار و مستندات موجود کشورهای عضو اتحادیه اروپا وابستگی شدیدی به واردات انرژی از خارج از حوزه دارند و مجموع مصرف نفت و گاز در سبد انرژی کشورهای عضو اتحادیه اروپا بیش از ۶۰ درصد می‌باشد (۶۲۰ ميليارد دلار) و این در حالی است که بخش اعظمی از واردات انرژی اتحادیه اروپا از روسیه تامین می‌شود.
بررسی ارقام یاد شده نشان مي‌دهد که در حال حاضر ۷۶ درصد از واردات اتحادیه اروپا از روسیه به واردات انرژی شامل نفت و گاز مربوط مي‌شود به این معنا که کالاهای مصرفی (۶ درصد)، مواد شیمیایی (۳ درصد)، مواد خام (۲ درصد)، ماشین‌آلات (۱ درصد) و سایر موارد (۱۲ درصد) در جایگاه بعدی قرار دارند.
در مقابل این حجم وابستگی کشوری وجود ذخایر انرژی کشوری مانند ایران که رتبه‌های برتر جهان از نظر ذخایر انرژی را به نام خود ثبت کرده است و در همسایگی روسیه قراردارد ؛ قابل توجه است.
در حال حاضر میزان ذخایر نفتی جهان در سال ۲۰۱۲ برابر ۱۶۵۰ میلیارد بشکه بوده است که ۱۴۰۱ میلیارد بشکه نفت از این میزان به ۱۰ کشور نخست دارای ذخایر نفتی جهان و ۲۴۹ میلیارد بشکه دیگر به باقی کشورها تعلق دارد. رشد ۳/۲ درصدی ذخایر نفتی ایران در سال ۲۰۱۲، رشد ۶/۴ درصدی این ذخایر در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲، سهم ۴/۹ درصدی نفت ایران از کل ذخایر نفتی جهان، جایگاه دومی ذخایر نفتی ایران در خاورمیانه در سال ۲۰۱۲، جایگاه یازدهم صادرات نفت در سال ۲۰۱۲ و جایگاه چهارمی تولید گاز در جهان در همین سال است.

سهم ۱۰ درصدی ایران
طبق آمار گفته مي‌شود میزان ذخایر نفتی ایران به ۱۵۴ میلیارد و ۵۸۰ میلیون بشکه رسیده و این میزان در مقایسه با سال ۲۰۱۱ رشد ۲.۳ درصدی را تجربه کرده است. آمارها نشان مي‌دهد که سهم ایران از کل ذخایر نفتی جهان ۴/۹ درصد است و بیشترین افزایش ذخایر در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال پیش از آن، به روسیه با رشد ۳/۳۳ درصدی ذخایر نفتی این کشور تعلق دارد؛ همچنین ذخایر نفتی عراق در این سال ۲/۱ درصد کاهش یافته است.
رویارویی این حجم وابستگی کشورهای اروپایی به روسیه با میزان ذخایر انرژی ایران این نکته را در ذهن متبادر مي‌سازد که اتحاد این دو کشور تنها در حوزه انرژی چه پیامدهایی را می‌تواند برای کشورهای جهان به خصوص غربی‌ها داشته باشد.
کارشناسان اقتصادی در حوزه انرژی بر این باورند این دو کشور در حوزه انرژی به خصوص گاز در جایگاه قابل قبولی قرار دارند و اگر این دو کشور به عنوان اعضای اصلی اوپک گازی در کنار یکدیگر قرار بگیرند بر روی قیمت انرژی مانند گاز مي‌توانند اثرگذار عمل کنند. 

گاز، برگ برنده
این کارشناسان با اشاره به قیمت نفت و تاثیر آن در مبادلات جهانی ویژگی‌های سوختی مانند گاز را مورد نظر قرار داده و می‌گویند: امروزه گاز به عنوان یک سوخت طبیعی جایگاه ویژه‌ای در سبد انرژِی کشورهای جهان دارد و این یک مزیت قابل توجه برای دو کشور ایران و روسیه به حساب می‌آید.
این گروه قابلیت‌های گازی روسیه را مدنظر قرار داده و معتقدند اگر کشوری مانند روسیه در صدد تحریم کشورهای اروپایی برآید تبعات دشواری در انتظار این کشورها خواهد بود.
این منتقدان باورند که وابستگی کشورهای اروپایی به گاز روسیه بیشتر از وابستگی نفتی است به طوریکه ۱۸ کشور از اتحادیه اروپا از روسیه گاز وارد می‌کنند و میزان وابستگی برخی از این کشورها به گاز روسیه ۸۰ تا ۱۰۰ درصد است.
این کارشناسان با نگاهی گذرا به شرایط اقتصادی کشورهای اروپایی و بحران حاکم در آنها معتقدندکه اقتصاد این کشورها توان تحمیل فشار ناشی از تغییرات در حجم و قیمت انرژی را ندارد ضمن اینکه در کنار این معضلات مساله مسافت و دوری راه، عدم وجود امکانات حمل‌و‌نقل و تولید با تمام ظرفیت در میان سایر کشورهای تولید‌کننده شرایط را برای اروپاییان دشوارتر مي‌کند.

تعریف منافع
هرچند برخی کارشناسان حوزه سیاسی با نگاهی محتاط‌تر به موضوع اتحاد گازی و انرژی ایران و روسیه می‌نگرند و اینگونه اعلام مي‌کنند که در هنگام بحران کشورها براساس نوع منافع تعریف مي‌شوند و با توجه به قطعنامه‌های صادره از سوی شورای امنیت بر علیه ایران و عدم حق وتوي آن از سوی روسیه به نظر نمی‌رسد در بعد اتحاد انرژی موفق باشند اما کارشناسان اقتصادی بر این دیدگاه استوارند که مهمترین پیامد افزوده شدن توان نفت و گاز ايران به ظرفيت‌هاي روسيه تاثيرگذاري آنها بر قيمت انرژي جهان (نفت و گاز) است و در شرایطی که قیمت نفت در بازارهای جهانی رو به سقوط است فضاي رواني مبادلات نفتي دو کشور از عوامل افزايش بهاي نفت و گاز جهاني را در بر داشته باشد.
کارشناسان اقتصادی در رویارویی با این موضوع که نوع روابط ایران با کشورهای غربی در حال بهبود است بر این باورند که هرچند نمی‌توان یک تصمیم قاطع و استوار در نوع اتحاد انرژی ایران و روسیه ارائه کرد اما آنچه مسلم است این دو کشور به عنوان اعضای اصلی اوپک گازی حرف‌های بسیاری برای گفتن به عنوان یک قدرت در حوزه انرژی داشته و دارند و اگر اتحاد از این جنس شکل بگیرد؛ جهان با یک شوک بزرگ روبرو خواهد شد.