نخستین هم‌اندیشی ملی چشم‌انداز جمعیتی ایران در حالي برگزار شد كه كارشناساني از طيف هاي مختلف در آن حضور داشته و نظرات خود را در خصوص مسئله جمعيت و چگونگي بازگرداندن آن به شرايط ايده آل صحبت كرده اند.
در اين هم انديشي كه با بررسي دلايل چرايي وضعيت حال حاضر برگزار شده بود از جمله نكته هاي مطرح شده در خصوص بيان وضعيت حال حاضر جامعه بود چراكه در پیش‌بینی‌های جمعیتی هرچه مؤلفه‌های به کار گرفته شده از واقعیت جامعه‌ای فاصله بگیرد صحت و معنی‌داری پیش‌بینی‌ها کمتر می‌شود.
در پیش‌بینی‌های جمعیتی نرخ باروری جمعیت پایه و امید به زندگی به عنوان داده‌های اولیه مورد نیاز است تا برمبنای تحولات گذشته باروری بسته به صعودی یا نزولی بودن یا به عبارتی دیگر شیب آن فرضیات مختلفی را برای پیش‌بینی جمعیت در آینده بکار گرفت.
نخستین هم‌اندیشی ملی چشم‌انداز جمعیتی ایران با موضوع بررسی درجه اعتبار پیش‌بینی‌های جمعیتی بخش جمعیت دپارتمان اقتصاد و امور اجتماعی سازمان ملل در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ برگزار شد كه چكيده اي از سخنان مطرح شده در اين هم انديشي در ادامه مي آيد.
باروری پایین‌تر از حد جانشینی در اکثر شهرها و روستاهای کشور
مسئول کمیته پایش سیاست‌های جمعیتی شورای عالی انقلاب فرهنگی در اين هم انديشي گفت:به ۱۰ دلیل شهرنشینی، رسیدن تعداد فرزندان دلخواه خانواده‌ها به حدود ۲ فرزند به عنوان یکی از دلایل اصلی کاهش باروری، افزایش سن ازدواج، تنظیم خانواده، افزایش سطح تحصیلات به خصوص برای دختران، برابری جنسیتی، ارتقای جایگاه زنان، وجود تفاوت بین سطح باروری شهر و روستا و ... نرخ باروری زیر سطح جانشینی برای دهه آینده یا بعد از آن باقی خواهد ماند و به احتمال قوی ایران در دهه آینده در زمره کشورهای با باروری خیلی پایین در خواهد آمد. محمدجواد محمودی در ادامه افزود:اکثر شهرستان‌ها و نقاط شهری و روستایی ایران به باروری پایین‌تر از حد جانشینی دست یافته‌اند، الگوی سنی باروری در سالهای اخیر از الگوی زودرس فرزندآوری به سمت الگوی دیررس فرزندآوری در حال تغییر بوده است و هر چند سطح باروری در کشور به حداقل محتمل نزدیک شده است ولی تداوم کاهش آرام باروری در سالهای آینده دور از انتظار نخواهد بود.
مسئول کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: تجدیدنظر سازمان ملل در پیش‌بینی‌های جمعیتی سال ۲۰۱۲ برمبنای آمار خلاف واقعیت و تحلیل جهت‌دار برخی افراد موجب شده است که در افق دور سناریوی رشد متوسط سازمان ملل جمعیت کشور ایران را بیشتر از جمعیت کنونی نشان دهد.
وی گفت: برخلاف پیش‌بینی‌های قبلی سازمان ملل و فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه متخصصان افقی را به من نشان دادند که جمعیت ایران از رقم فعلی کمتر و خیلی پیرتر خواهد بود آنها می‌خواهند این را تداعی کنند که ایران از لحاظ جمعیتی در آینده با مشکل کاهش جمعیت مواجه نخواهد شد در حالی که اگر نرخ باروری به روش غیرمستقیم ۱.۷۵ فرزند به ازای هر زن در نظر گرفته شود یا نرخ باروری به روش مستقیم که ۱.۵ فرزند به ازای هر زن است مبنای محاسبات سازمان ملل قرار می‌گرفت جمعیت کشور مطابق محاسبات قبلی سازمان ملل هم در سناریو حد پایین و هم در سناریو حد متوسط در افق نه چندان دور از جمعیت فعلی کشور کمتر می‌شد.
دغدغه‌های منطقه‌ای دیده شود
عضو هیئت علمی اقتصاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ظرفیت افزایش جمعیت در کشور وجود دارد، گفت: کشور چین بیش از یک میلیارد جمعیت دارد و جمعیتش ۱۸ برابر کشور ماست که از نظر اقلیم به ما شبیه است؛ لذا این ظرفیت برای ایران وجود دارد.
محمد خوش‌چهره با اشاره به اینکه بحث جمعیت بحث استراتژیک است و تنها مربوط به یک بخش نیست، اظهار داشت: ملاحظات بخشی در تصمیمات استراتژیک جایی نداشته و یک اشتباه محسوب می‌شود چرا که موضوع جمعیت کاملاً پایه‌ای برای برنامه‌ریزی‌هاست.
وی با اشاره به اینکه موضوع جمعیت و جهت‌گیری در سیاست‌های کلان و کلی بسیار مهم است، گفت: باید بپذیریم که موضوع جمعیت در چالش ملی نقش دارد بنابراین در این راستا باید دغدغه‌های منطقه‌ای دیده شود.
خوش‌چهره با تأکید بر اینکه پیرشدن جمعیت یک چالش ملی و امنیتی است، افزود: ۳۹۸ نفر از ثروتمندان آمریکا نیمی از ثروت این کشور در اختیارشان است بنابراین موضوع جمعیت در اقتصاد نیز مهم است؛ برای بحث جمعیت در جهان فراملی تصمیم گرفته می‌شود. جمعیت پدیده‌ای استراتژیک است و به عنوان چالش ملی برای کشور محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: هنوز ظرفیت افزایش جمعیت در کشور وجود دارد، کشور چین بیش از یک میلیارد جمعیت دارد و جمعیتش ۱۸ برابر کشور ماست که از نظر اقلیم به ما شبیه است. بنابراین ما اگر بخواهیم کشور چین را به عنوان مثال مدنظر قرار دهیم ظرفیت افزایش جمعیت داریم.
خوش‌چهره با بیان اینکه اگر جمعیت تربیت شود، شاهد اقتصاد و رفاه بسیاری خواهیم بود و اگر این اتفاق رخ ندهد چالش پیش روی ما پیش خواهد آمد، افزود: باید روی برنامه‌ریزی جمعیت مولد داشته باشیم اقدامات مناسب صورت گیرد به طور مثال داشتن یک فرزند ناصالح یکی هم زیاد است ولی اگر صالح باشد خواهان تعداد زیادی از آنها هستیم بنابراین باید الزامات جمعیت را به سمت جمعیت پیش ببریم.
باید حداقل دو فرزند داشته باشيم
رئیس کمیته بهداشت شورای زنان و خانواده گفت: رشد جمعیت در برخی استان‌ها در حد ۳ دهم درصد است و استان‌های تهران و البرز نیز ۱.۴ درصد است. این آمارها از میانگین کشوری پائین‌تر است و احتمال صفر و منفی شدن این روند‌ها در آینده وجود دارد.
خلیل علی‌محمدزاده در نخستین هم‌اندیشی ملی چشم‌انداز جمعیتی ایران، اظهار داشت: در سال ۶۸ میانگین تعداد فرزندان هر خانواده حداقل ۶.۴ فرزند بود و اکنون این حداکثر به ۱.۸ رسیده است، یعنی بیش از ۳ برابر کاهش داشته است.
وی افزود: در میانه دهه ۸۰ مسئولان خانواده گفته‌اند کاری که ما طی ۱۰ سال یا بیشتر انجام داده‌ایم دنیا بین ۵۰ تا ۱۰۰ سال هم نمی‌توانست انجام دهد و این به معنی آن است که الگوهای جهانی را با دقت به مرحله اجرا در آورده‌ایم.
وی ادامه داد: در زمینه کنترل جمعیت فرهنگ‌سازی صورت گرفت و هنوز هم رسوبات این فرهنگ برای سالهای دیگر نیز وجود خواهد داشت و این سختی کار ما در زمینه مقابله با کاهش جمعیت است.
رئیس کمیته بهداشت شورای زنان و خانواده اظهار داشت: ما یک حد جایگزینی داریم که ۲.۱ درصد است، یعنی اگر بخواهیم جمعیت‌مان را در دراز مدت حفظ کنیم، هر خانواده باید حداقل دو فرزند داشته باشد. در کنترل جمعیت با شتاب بیشتر می‌توان جمعیت را کاهش داد اما برای افزایش بیشتر آن کار سخت است و آن سرعتی که در کنترل جمعیت است وجود ندارد.
وی افزود: در رابطه با جمعیت جوان و بحث سالمندی باید گفت که ما کشوری در حال توسعه هستیم و جمعیت زیر ۱۵ سال در این کشورها باید حداقل ۴۰ درصد باشد در حالی که اکنون ۲۳ درصد است. همچنین در ادامه معصومه آباد عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه باید در محافلی که مربوط به جمعیت است بحث‌های اغنایی صورت گیرد، افزود: مشکل امروز جمعیت و باروری مسئله جامعه نخبگان است نه مردم.
