يکشنبه ۲۷ مرداد ۱۳۹۸ - ۲۲:۰۸
کد مطلب : 110409
روزنامه سیاست روز در «چالش قانون» از شاهکارهای قانونگذاری ایران (۱۷) رونمایی می‌کند:

اصلاح نابجای قوانین قطعی در قانون آزمایشی!!؟؟

اصلاح نابجای قوانین قطعی در قانون آزمایشی!!؟؟

اشاره: اصولا قوانین آزمایشی دارای ماهیتی موقت اند و دارای دامنه شمولیت محدودی هستند. این قوانین در بازه زمانی یا مکانی مشخص قابل اجرا بوده و پس از انقضای مهلت قانونی آن از بین می روند مگر آنکه به قوانین قطعی تبدیل شوند. اعتبار قوانین آزمایشی، محدوده ای است که در وجه آزمایشی برای قانون تعیین شده است. استفاده یا اجرای قانون آزمایشی، خارج از ضوابط تعیین شده در آن خلاف قانون است. این نوشتار به استفاده غیرحرفه ای و غیرقانونی از یک قانون آزمایشی می پردازد که هم اینک از نظر خوانندگان گرامی می گذرد:

شرح ماجرا
در قانون رفع برخی موانع تولید و سرمایه گذاری صنعتی مصوب ۰۷/۰۵/۱۳۷۶ کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با مدت اجرای آزمایشی پنج ساله قوانین دایمی متعددی به شرح زیر اصلاح گردیده است:
- اصلاح مواد (۶) و (۲۰) قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۷۱ بر طبق ماده (۴)
- اضافه شدن یک تبصره به ماده (۱۳) قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب ۰۳/۰۲/۱۳۷۴ بر طبق ماده (۷)
- اصلاح مواد (۱۹)، (۲۴) و (۲۶) قانون معادن مصوب ۲۳/۰۳/۱۳۷۷ بر طبق ماده ۹
- اصلاح مواد (۷)، (۱۰) و (۲۱) قانون کار مصوب ۱۳۶۹
نکات مثبت قوانین آزمایشی 

- عدم تصویب بیش از حد قوانین دایمی و پیشگیری از تورم قانون:
پدیده تورم قانون و قانونگذاری به وجود تعداد بسیار زیاد قوانین در کشور اطلاق می شود که کارآمدی آنها محل تردید است. برخی از آگاهان حوزه قانونگذاری معتقدند که هر چه از تعداد قوانین دایمی کشور کاسته شود برای اداره امور جامعه مطلوب تر است. از این رو قوانین آزمایشی مورد استفاده قرار می گیرد که در صورت عدم کارآمدی لازم، بصورت خودبخود و پس از اتمام دوره آزمایشی باطل می شوند و نیازی به ابطال آنها از طریق قانون و ارائه لایحه و طرح نیست. در واقع قوانین آزمایشی دارای ویژگی خودسازماندهی اند و می توانند شرایط آینده خود را پیش بینی و انتخاب نمایند. 

- تاکید بر حسن اجرای قوانین آزمایشی نزد مجریان برای دایمی شدن آن:
قوانین آزمایشی با دارابودن ویژگی های آزمایشی نزد مجریان قانون از حساسیت نسبتا خاص برخوردارند چون برای تبدیل آنها به قوانین دایمی نیازمند مرحله بررسی و ارزشیابی عملکردند. از این رو تاکید بر حسن اجرای قوانین آزمایشی فرصت مناسبی برای ارزیابی کارایی و کارآمدی آنهاست. 

- توجه به کارآمدی قوانین قبل از تصویب دایمی آنها:
قوانین آزمایشی برای تبدیل شدن به قوانین دایمی نیازمند اثبات کارآمدی خود در بازه زمانی و مکانی مورد نظر قانونگذاران هستند. اصولا قوانین کارآمد بصورت قوانین دایمی مصوب و اجرا می شوند و دوران آزمایشی زمانی برای اثبات همین ادعاست. البته قانونگذاران در تشخیص کارآمدی قوانین، دارای مشکلات متعددی هستند اما با وجود این مشکلات، آزمایشی بودن قوانین در فهم بهتر و تصمیم گیری بهتر قوانین دایمی کمک شایانی می کند. متاسفانه در تشخیص کارآمدی قوانین اعم از دائمی و آزمایشی، مشکلاتی در قانونگذاری کشور وجود دارد که معمولا ناشی از عدم دسترسی به داده ها و یافته ها و شواهد میدانی ناشی از اجرای قوانین است. 

- پرهیز از هر گونه برخورد احساسی، حزبی و شخصی در تصویب قوانین:
آزمایشی بودن قوانین، فرصت برخورد احساسی، حزبی و شخصی در تصویب قوانین دائمی را از بین می برد و این امکان را فراهم می کند که در باره قوانین آزمایشی به شکل دقیق و مبتنی بر شواهد میدانی و اجرایی تصمیم گیری شود. با این شیوه زمینه تحقق هر گونه لابی گری منفی، سهم خواهی های حزبی و دلبستگی های شخصی از بین می رود. این موضوع نه به آن معنی است که برخورد احساسی، حزبی و شخصی در تصویب قوانین آزمایشی نقش نداشته و ندارند. 

- هزینه بر نبودن اجرای قوانین آزمایشی:
عاقلانه است که قبل از اجرای قوانین دایمی و در کل کشور با صرف هزینه های مادی و اجتماعی فراوان، به اجرای آزمایشی آنها که مستلزم هزینه های متعلقه کم است توجه شود تا از این طریق از هدر رفت

سرمایه و انرژی کشور جلوگیری شود. اجرای قوانین بصورت آزمایشی در یک یا دو وزارتخانه و یک یا دو استان برای دایمی نمودن قوانین قطعا از اطمینان خاطر فراوان برخوردار است. 

نکات منفی قوانین آزمایشی 

- بسنده کردن مجلس شورای اسلامی به قول عمل نشده دولت ها مبنی بر ارائه گزارش عملکرد قوانین آزمایشی در آینده ای نامعلوم:
معمولا روایت دولت ها در زمان کوتاه مانده تا پایان مهلت قانون قوانین آزمایشی شنیدنی است که با لحنی خاص و با قول دادن به مجلس شورای اسلامی برای آخرین بار تمدید قوانین آزمایشی، مجلسیان را برای تمدید دوباره زمان اجرای قوانین آزمایشی متقاعد می سازند. گو اینکه از این دست قول های عمل نشده از سوی دولت ها فراوان شنیده شده است اما ترک این رویه نادرست از سوی مجریان قانون بعید به نظر می رسد. 

- کوتاهی مفرط دولت ها در ارائه لوایح اصلاحی برای قطعی نمودن قوانین آزمایشی:
دائمی یا قطعی نمودن قوانین آزمایشی منوط به ارائه لوایح قوی از سوی مجریان قانون به مجلس شورای اسلامی است که همیشه از دشواری های خاصی برخوردار بوده است. از این رو مجریان قانون راه کوتاه تر و آسان تر تمدید قوانین آزمایشی را برمی گزینند. کوتاهی مستمر دولت ها در این زمینه موجب شده است که قوانین آزمایشی در حال حاضر به یکی از آسیب های جدی حوزه قانونگذاری تبدیل شده است. 

- اجرای نادرست اصل ۸۵ قانون اساسی:
به دلیل عملکرد نادرست کمیسیون های داخلی و دولت ها در تدوین و تصویب امور مربوط به این اصل، برخی قوانین بصورت آزمایشی تصویب می شوند و مقرر می گردد که مقدمات و زمینه های قطعی شدن ققوانین آزمایشی در کمیسیون ها تخصصی مجلس شورای اسلامی یا دولت تصویب گردد. عدم توانایی یا عملکرد نامناسب کمیسیون ها و دولت موجب گردیده است که قوانین آزمایشی از طریق ارزشیابی دقیق مسیر خود را به سوی قوانین دایمی و قطعی طی ننمایند. 

- عدم وجود تحلیل نیاز دقیق برای تصویب قوانین آزمایشی و عدم رصد آن در طول مدت اجرای آزمایشی:
در برخی از موارد برای تدوین و تصویب قوانین آزمایشی، تحلیل نیاز دقیقی وجود ندارد تا قانونگذاران با اطمینان کامل آنها را بصورت قطعی تصویب نمایند ضمنا به دلیل عدم رصد با دقت بالا در طول مدت اجرای آزمایشی، انگیزه لازم برای تمهید مقدمات لازم برای قطعی شدن قوانین آزمایشی نه در دولت ها و در کمیسیون های داخلی مجلس شورای اسلامی وجود ندارد.
- فراموشی و بی توجهی به مدت انقضای قوانین آزمایشی و اجرای بی سر و صدای آن توسط مجریان:
برخی آگاهان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی معتقدند که مهلت زمانی اجرای زمانی قوانین آزمایشی در بسیاری از موارد به پایان رسیده یا رو به پایان است. مجریان قانون در سکوت ناشی از بی توجهی به اجرای این دست قوانین ادامه می دهند در حالی که اجرای قوانین آزمایشی پس از اتمام مهلت قانونی دارای وجاهت قانونی نیست. بی اطلاعی مردم نیز در این زمینه مانع از اجرای قوانین آزمایشی تاریخ مصرف گذشته نیست! 

- تمدید بیش از حد زمان قوانین آزمایشی بجای بررسی دقیق کارشناسی اثربخشی آنها:
قوانین آزمایشی دارای بازه زمانی محدودی اند که تمدید آن برای مدت محدودتر در شرایط خاص ممکن است نه به صورت روش جاری و برای چند دهه! قوانین آزمایشی بیش از تلاش برای تمدیدهای چندباره به بررسی دقیق کارشناسی نیازمندند تا عملکرد آنها را در طول مدت اجرای آزمایشی مورد ارزشیابی قرار دهد. سرنوشت قوانین آزمایشی، قطعی شدن یا حذف است نه تمدید. تمدید حیات قوانین آزمایشی نمی تواند برای چند دهه ادامه یابد. 

- تعلل در دایمی نمودن قوانین آزمایشی:
به نظر می رسد که دولت ها در قطعی نمودن قوانین آزمایشی دارای کوتاهی اند و به دلیل سهل الوصول بودن دسترسی به این نوع قوانین، مورد توجه و استفاده آنها قرار گرفته است. وجود و افزایش تعداد قوانین آزمایشی با وجود اراده لازم برای تبدیل آنها به قوانین قطعی در مهلت قانون مقرر، امری مطلوب است اما شواهد عینی وجود چنین اراده ای را تایید نمی نماید. کمیسیون های داخلی مجلس نیز از نظر وجود امکانات لازم برای ارزشیابی عملکرد قوانین آزمایشی دارای محدودیت هایی هستند. 

- عدم پیش بینی راهکارهای ارزیابی جنبه های مورد نظر در قوانین آزمایشی:
در قوانین آزمایشی فهرست شاخصه های ارزشیابی عملکرد بصورت پیوست نظارتی وجود ندارد. ضمنا در این نوع قوانین بر ارزشیابی عملکرد تاکید خاص برای دستگاه های نظارتی وجود ندارد. معمولا مجری قانون خود نیز ناظر اجرای آن است و با توجه با مشکل وجود داده ها و یافته های غیردقیق، ارزشیابی دقیق قوانین آزمایشی بصورت دقیق صورت نمی گیرد. از این رو دستیابی قانونگذار به جمع بندی مناسب برای ارزیابی قانون آزمایشی و تبدیل
آن به قانون دایمی صورت نمی گیرد. چرخه بازخوردگیری در تبدیل قوانین آزمایشی به دایمی در کشور وجود ندارد. عدم وجود سامانه قوانین و مقررات در تقسیم کار ملی برای بررسی میزان اثر بخشی قوانین مرتبط با قوانین آزمایشی در کشور، موجب می گردد توانایی تقسیم کار ملی در تشخیص و جمع آوری اطلاعات مربوط به میزان اثربخشی قوانین بصورت میدانی از جامعه با مشکل مواجه شود.
- عدم تعیین حدود تغییرات، اصلاحات و نسخ صریح و ضمنی قوانین قبلی توسط قوانین آزمایشی به دلیل عدم وجود تنقیح قوانین:
به دلیل عدم وجود تنقیح قوانین در کشور نمی توان از قوانین قبلی در استفاده هر چه بهتر و بیشتر قوانین آزمایشی استفاده کرد. به عبارت دیگر رابطه دقیق قوانین آزمایشی با قوانین قبلی و بعدی مشخص نیست. گویی قوانین آزمایشی در خلاء روابط دو طرفه با سایر قوانین موجود و مورد نیاز قرار دارد. این موضوع کارکرد قوانین آزمایشی را تحت تاثیر قرار داده و از کارایی آنها می کاهد. حافظه کوتاه، میان و بلندمدت در نظام قانونگرایی بر اساس تقسیم کار ملی برای کمک به بررسی اثربخشی قوانین آزمایشی وجود ندارد. 

ناتوانی در جمع آوری اطلاعات بهینه در زمان اجرای قوانین آزمایشی:
برای تبدیل قوانین آزمایشی به دائمی، ارائه اطلاعات صحیح در راستای عملکرد مطلوب یا نامطلوب قوانین آزمایشی به مجلس شورای اسلامی ضروری است. دشواری جمع آوری داده های میدانی پیرامون اجرای قوانین، موجب شده است که ارزیابی عملکرد قوانین آزمایشی به درستی انجام نشود. از این رو معمولا دولت ها راه ساده و آسان تداوم وضع موجود را با تمدید چندباره قوانین آزمایشی برمی گزینند.
برای بررسی هرچه بیشتر قوانین آزمایشی بهترین کار، پرسشگری از تقسیم کار ملی است تا بتوان همه زوایای این قوانین را شناخت و برای تداوم حیات آنها بهترین تصمیم را گرفت. امید است که که با پاسخگویی مناسب نهادها و دستگاه های مسئول، «گفتمان چالش قانون» بتواند به انجام تحولات در نظام قانونگرایی موفق شود 

پرسشگری از مجمع تشخیص مصلحت نظام 
- آیا واقعا اجرای آزمایشی قوانین به سبک و سیاق فعلی، به مصلحت کشور و مردم است؟
- چرا مجمع تشخیص مصلحت نظام، کار راه اندازی روزمرگی های دولت ها و کوتاهی های آنها را با بهانه مصلحت اندیشی توجیه می کند؟
- آیا استفاده از قوانین آزمایشی و تمدید چندباره آنها و کوتاهی قانونگذاران در تصویب قوانین قطعی، امری مصلحت اندیشانه است؟
- از نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام چگونه می توان از قوانین آزمایشی به عنوان یک فرصت و نه آفت استفاده کرد؟
- الگوی مصلحت اندیشانه قوانین آزمایشی در مجمع تشخیص مصلحت نظام چیست؟ 

پرسشگری از دولت
- دلایل استفاده دولت ها از تمدید قوانین آزمایشی در اداره امور کشور چیست؟
- چرا دولت ها معمولا در روزها و ماه های پایانی خواستار تمدید مدت اجرای قوانین آزمایشی هستند؟
- علت اساسی قوانینی که برای چند دهه بصورت آزمایشی اند چیست؟
- از نظر دولت چگونه می توان از قوانین آزمایشی به عنوان یک فرصت و نه آفت استفاده کرد؟
- الگوی اجرایی کار با قوانین آزمایشی در دولت چیست؟

پرسشگری از مجلس شورای اسلامی
- چرا مجلس شورای اسلامی به دولت ها اجازه سوء استفاده از اصل ۸۵ قانون اساسی را می دهند؟
- آیا مجلس شورای اسلامی خود برای دور زدن کار مشقت بار تصویب قانون قطعی، راه آسان تمدید قوانین آزمایشی را برنمی گزیند؟
- مجلس شورای اسلامی چرا در برابر تمدید چندباره قوانین آزمایشی توسط دولت ها همواره تسلیم است؟
- از نظر مجلس شورای اسلامی چگونه می توان از قوانین آزمایشی به عنوان یک فرصت و نه آفت استفاده کرد؟
- الگوی تصویب قوانین آزمایشی در مجلس شورای اسلامی چیست؟

پرسشگری از شورای نگهبان
- آیا تمدید مکرر و چندباره قوانین آزمایشی با روح حاکم بر قانون اساسی و شرح مقدس مغایرت دارد؟
- آیا تعرض به منافع عمومی توسط تمدید چندباره قوانین آزمایشی، شرعی و منطبق بر قانون اساسی است؟
- تکلیف وجه شرعی و قانونی در قانونی که پس از دوران آزمایشی حذف می شود چیست؟
- از نظر شورای محترم نگهبان چگونه می توان از قوانین آزمایشی به عنوان یک فرصت و نه آفت استفاده کرد؟
- الگوی تایید قوانین آزمایشی در شورای محترم نگهبان چیست؟

پرسشگری از قوه قضاییه
- گزارش عملکرد نظارتی سازمان بازرسی کل کشور پیرامون قوانین آزمایشی چیست؟
- چه جنبه هایی از قوانین آزمایشی برای تبدیل شدن آنها به قوانین قطعی باید مورد پایش قرار بگیرد؟
- فهرست شاخص های مربوط به نظارت بر قوانین آزمایشی در سازمان بازرسی کل کشور چیست؟
- از نظر سازمان بازرسی کل کشور چگونه می توان از قوانین آزمایشی به عنوان یک فرصت و نه آفت استفاده کرد؟
- الگوی نظارت بر قوانین آزمایشی در سازمان بازرسی کل کشور چیست؟

نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه

https://siasatrooz.ir/vdccxxqso2bqs08.ala2.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی