حدود یک ماه است که خبر شیرین از سرگیری حج تمتع به دلیل دلخوری خانواده شهدای حج برای احقاق حقوقشان در قبال سعودیها برایمان تلخ شده است. یک ماه است که نمیتوانیم خوشحال باشیم وقتی با هشدارهای خانواده شهدا از تکرار مجدد این فاجعه به دلیل نگرفتن ضمانتی محکم از سعودیها را میخوانیم. بر همین اساس با مرور سخنان رهبری درباره خلاءهای قانونی موجود برای پیگیری فاجعه حج ۹۴ و چگونگی بر طرف کردن این خلاءها در مذاکرات اخیر میپردازیم.
نکات رهبری درباره قصور آلسعود
چند روز بعد از فاجعه حج تمتع سال ۹۴ رهبر معظم انقلاب با خانواده شهدا دیدار داشتند، در ۱۷ شهریور خانواده شهدای منا به دیدار رهبر انقلاب رفتند، رهبری با اشاره به اینکه خودداری حکام سعودی از یک عذرخواهی زبانی را اوج وقاحت و بیشرمی آنان است افزودند: حتی اگر تعمدی در کار نبوده باشد، اینهمه بیتدبیری و بیکفایتی برای یک مجموعه حاکمیتی و سیاسی، جرم محسوب میشود.
حضرت آیتالله خامنهای، سخنان خود را در جمع خانوادههای داغدار شهدای منا با طرح یک سؤال مهم ادامه دادند: وقتی یک رژیم، حتی از اداره میهمانان خدا که برای او درآمدزا نیز هستند عاجز میماند، چه تضمینی وجود دارد که در اوقات مشابه، حوادث مشابه منا روی ندهد؟
ایشان خاطرنشان کردند: بیکفایتی سعودیها و ناامنی تحمیلشده از سوی آنان بر حجاج خانه خدا، حقیقتاً نشان داد این حکومت، لایق اداره حرمین شریفین نیست.
حضرت آیتالله خامنهای، تشکیل یک هیأت حقیقتیاب را ازجمله کارهای واجب و ضروری کشورهای اسلامی و مدعیان حقوق بشر خواندند و افزودند: با وجود گذشت یکسال از آن حادثه غمبار، بررسی اسناد دیداری، شنیداری و مکتوب، حقایق ماجرا را تا حدود زیادی روشن خواهد کرد.
حضرت آیتالله خامنهای در پایان سخنانشان دستگاههای مختلف ازجمله وزارت امور خارجه، بعثه، سازمان حج و بنیاد شهید را به ادای کامل و پیگیری جدی وظایف خود درقبال حادثهی عظیم منا فراخواندند.
توصیه رهبری به کارگزاران حج
اما رهبر معظم انقلاب در ۲۷ مهرماه با کارگزاران حج نیز دیداری داشته و با انتقاد از سکوت دولتها و به خصوص دولتهای غربی و سازمانهای مدعی حقوق بشر در قبال این مصیبت بزرگ تأکید کردند: این حادثه به هیچوجه نباید فراموش شود و دستگاه دیپلماسی و سازمان حج موظف هستند که این موضوع را به صورت قاطع دنبال کنند.
رهبر انقلاب، پیگیری این مسئله و گفتوگو با دولتها برای تبیین اهمیت ماجرا و بررسی راههای جلوگیری از تکرار آن را وظیفه مهم مسئولان کشور به خصوص دستگاه دیپلماسی خواندند و افزودند: ظواهر ماجرا نشان میدهد که این فاجعه در اثر کوتاهی دولت میزبان رخ داده اما در هر صورت، این مسئله، یک مسئله سیاسی نیست بلکه بحث بر سر هزاران مسلمانی است که در حال عبادت و انجام مناسک حج و با لباس احرام جان باختند و این مسئله باید به صورت جدی دنبال شود.
حضرت آیتالله خامنهای افزودند: این مدعیان حقوق بشر اگر صداقت داشتند، باید پاسخگویی، جبران خسارت، تضمین عدم تکرار و مجازات عاملان این فاجعه را مطالبه میکردند.
رهبر انقلاب، پیگیری برای مطالبه و زنده نگه داشتن این موضوع مهم را وظیفه سازمان حج خواندند و افزودند: این مسئله نباید به سکوت و فراموشی بگذرد و باید تا سالها در مجامع جهانی مطرح شود و نقطه آماج این حرکت نیز باید دولتهای غربی و سازمانهای مدعی حقوق بشر باشند.
کمیته حقیقتیاب!
نکته مهمی که خانواده شهدا حج تمتع و رهبر معظم انقلاب به آن تاکید داشتند تشکیل کمیته حقیقت یاب بود، کمیتهای که قرار است اکنون به گفته سرپرست سازمان حج و زیارت یکماه بعد از توافق ایران و عربستان برای اعزام حجاج، تشکیل شود در اینباره سرپرست سازمان حج و زیارت با اشاره به دیدار اخیر خود با وزیر حج عربستان گفت: وزیر حج این کشور با حساسیت روند کار در کمیته تشکیل شده برای بررسی ابعاد مختلف این فاجعه را دنبال میکند و ایران هم نظرات خود درباره فاجعه منا را ارائه کرده است.
حمید محمدی ادامه داد گفت: در این گفتوگوها مسایل اجرایی و توافقات صورت گرفته در تفاهمنامه حج مطرح و به صورت دقیق بررسی شد؛ کارها و برنامهها نیز درحوزههای مختلف در فضایی مناسب در حال پیگیری است. وی فاجعه منا را از محورهای مهم مورد توجه در این مذاکرات دانست و افزود: وزیر حج عربستان نیز با حساسیت روند کار در کمیته تشکیل شده برای بررسی ابعاد مختلف این فاجعه را دنبال میکند.
سرپرست سازمان حج وزیارت ادامه داد: طرف سعودی برای صدور ویزا جهت اعزام تیمهای کارشناسی بخشهای مختلف آمادگی دارد و درمذاکرات تصریح شد در صورتی که مشکلات اجرایی را در حج امسال شاهد نباشیم راهاندازی سفرعمره نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت.
چگونگی عدم نگرانی برای تکرار؟
اما یکی دیگر از مسایلی که بعد از مذاکره رضایتبخش ایران و آلسعود برای از سرگیری تمتع شنیدیم نگرانی برای تکرار این فاجعه بود، چیزی که رهبری هم درباره آن و اخذ تضمین تکرار نشدن فاجعه تایید کرده بودند، در اینباره اما نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت با بیان اینکه برنامهها برای حج تمتع ۹۶ بهخوبی پیش میرود، گفت: درباره مسائل اجرایی حج امسال نگرانی وجود ندارد.
حجتالاسلام والمسلمین سیدعلی قاضیعسکر در نشست شورای برنامهریزی و هماهنگی بعثه مقام معظم رهبری اظهار کرد: کارها و برنامههای مورد نظر حج ۹۶ به خوبی پیش میرود و مشکل خاصی وجود ندارد.با توجه به مذاکرات صورت گرفته مسیربرای تحقق اهداف مورد نظر در حوزه حج فراهم و شرایط مساعدی ایجاد شده است.در رابطه با مسائل اجرایی حج تمتع ۹۶ هیچگونه نگرانی وجود ندارد.
درست است که بنابر توافق انجام شده میان ایران و عربستان بیش از ۸۶ هزار نفر از زائران کشورمان امسال به حج تمتع اعزام خواهند شد، اما قاضی عسکر از اینکه چرا نگرانیای از تکرار نشدن فاجعه وجود ندارد توضیح بیشتری نداده است شاید این موضوع باعث شده که خانواده شهدای منا و به تبع با هشدار آنها مردم، اطمینان کاملی به تکرار نشدن ماجرا نداشته باشند و نیاز است در این حوزه اگر اتفاق ویژهای صورت گرفته است کاملتر برای مردم توضیح داده شود.
تعیین تکلیف دادگاه صالح و پیگیری حقوق شهدای حج
یکی از نکاتی که باعث شد نتوانیم حقوق شهروندان ایرانی که در حج تمتع سال ۹۴ شهید شدند را پیگیری کنیم نداشتن دادگاه صالح با این کشور بود اما اکنون قبل از هر چیز به نظر میرسد که باید برای اقامه دعواهای احتمالی مجدد بین دو کشور هر دو کشور بیانیهای برای به رسمیت شاختن دادگاه صالح امضا میکردند اما چنین اتفاقی رخ نداده است.
در عین حال رهبری از جبران خسارت و مجازات عاملان نیز یادکردند که هر دوی این شروط هنوز محقق نشده است که امیدواریم در پیگیریهای مسئولان کشور این دو مهم نیز مورد مذاکره قرار بگیرد.
مائده شیرپور