به گفته کارشناسان التهاب بازار ارز دامنگیر بنزین شده و سود قاچاق آن را افزایش داده است؛ در شرایطی که دولت برنامه افزایش قیمت بنزین را ندارد، توسعه صنعت سیانجی میتواند راهکار مناسبی برای جایگزینی باشد.
آخرین روز از اولین ماه تابستان در حالی پایان یافت که طبق اعلام وزارت نفت، در کل این ماه ۲ میلیارد و ۸۴۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده است که با یک حساب سرانگشتی میتوان گفت ایرانیان روزانه به طور میانگین حدود ۹۱ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر بنزین مصرف کردهاند. محمدرضا موسویخواه مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی در روزهای پایانی سال گذشته پیشبینی کرد که مصرف بنزین کشور برای امسال حدود ۸.۸ تا ۹ درصد افزایش یابد و مصرف به میانگین روزانه حدود ۸۷.۸ میلیون لیتر برسد؛ این در حالی است که رشد مصرف بنزین امسال حدود ۱۱ درصد بوده است. همچنین طبق اعلام وزارت نفت میانگین روزانه مصرف بنزین در تیرماه سال قبل ۸۴ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر به ثبت رسید که این میزان مصرف نسبت به مدت مشابه سال ۹۵ نشاندهنده رشدی ۱۲.۱درصدی بوده است. به این ترتیب با نیمنگاهی به آمار مصرف بنزین و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل به وضوح میتوان متوجه روند مصرف بنزین با سیاستهای اشتباه وزارت نفت بویژه حذف کارت سوخت و سهمیهبندی، روندی صعودی بخود گرفته است.
بنزین دونرخی میشود؟
مصرف بنزین در کشور در حالی رو به فزونی است که از طرفی دولت توجه کافی به اجرای سیاستهای کنترلی مصرف نداشته و از سویی دیگر از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید تاکنون با وجود اجازه قانونی، هیچگونه افزایش قیمتی در راستای واقعی کردن قیمت حاملهای انرژی (در راستای کاهش سهم یارانهای دولت) انجام نشده است؛ از آنجا که به گفته کارشناسان یکی از مهمترین ابزارهای کنترل مصرف، قیمت است، نمیتوان ارزانی قیمت بنزین را در مصرف بالای آن بیتاثیر دانست. اخیرا بحث بنزین دونرخی بین برخی از بهارستانیها و البته محافل کارشناسی کلید خورد و با اعلام شرکت پالایش و پخش فرآوردههای نفتی مبنی بر الزام استفاده دارندگان خودرو از کارت سوخت شخصی، احتمال دونرخی شدن بنزین قوت گرفت.
افزایش قیمت بنزین فعلا نه!
با وجود این گمانهها، بیژن زنگنه وزیر نفت آب پاکی را روی دست همه ریخت و تاکید کرد: دونرخی شدن قیمت بنزین شایعه است و فعلا درباره این موضوع چیزی در دولت تصویب نشده است. در همین حال حسامالدین آشنا رئیس مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری در نشست «بررسی گزینههای جدید سیاست یارانه بنزین» که ۱۰ تیرماه سالجاری برگزار شد، گفته بود: درصورت عدم کنترل وضعیت فعلی رشد مصرف، کشور مجدداً نیازمند واردات بیشتر خواهد بود. با این وضعیت، رشد شتابان مصرف بنزین ادامه دارد و در صورتی که تولید و مصرف را با هماهنگ نکنیم وارد دورهای با کمبود فزاینده خواهیم شد.
به اعتقاد وی، لازم است تدابیری جهت اصلاح مبنای قیمت گذاری، مصرف سوخت و باز توزیع درآمدهای حاصل از سیاستهای قیمت اتخاذ شود. وی با اشاره به تبعات اجتماعی سیاست افزایش کافی قیمت پایه، آن را در حال حاضر امکانپذیر ندانسته و گفته بود: باید به دنبال گزینههای دیگری باشیم.
ردپای قیمت دلار در افزایش قیمت بنزین
نکتهای که در این میان نباید از آن غافل بود، ردپای افزایش نرخ ارز در رشد ظاهری مصرف است. طی ماههای اخیر با افزایش شتابان نرخ ارز، بازار قاچاق سوخت هم داغ شده است. با کاهش ارزش ریال در مقابل دلار، سود قاچاق چرب تر از قبل شده و چون مکانیزمهای کنترلی مصرف مدتها قبل با سیاستهای اشتباه دولت، حذف شده؛ عملا شرایط برای قاچاق سوخت از کشور جذاب و پرسود گشته است. در عین حال با این شرایط، سهم یارانهای که دولت روی سوخت پرداخت میکند نیز به مراتب افزایش یافته است. سهمی که میتواند در بخش تولید، اشتغالزایی، توسعه زیرساخت و... هزینه شود، بدلیل قاچاق، به جیب قاچاقچیان سوخت سرازیر میشود. نگاهی به قیمت بنزین در کشورهای همسایه ایران میبینیم که بازار قاچاق برای سودجویان بسیار جذاب و اغواکننده است. به این ترتیب اکنون ارز حاصل از قاچاق سوخت که البته تنها شامل بنزین نشده و نفت گاز را نیز در بر میگیرد در بازار آزاد بجای ۴ یا ۵ هزار تومان به نرخ ۸ تا ۹ هزار تومان فروخته میشود.
سیانجی بهترین جایگزین بنزین
سیدحمیدرضا قریشی پژوهشگر حوزه انرژی با بیان اینکه افرایش قیمت جهانی نفت موجب رشد ارزش فرآوردههای نفتی شده است، گفت: با وجود شکل گیری چنین شرایطی، همچنان قیمت بنزین در ایران ثابت مانده است. البته در دولت یازدهم در دو مرتبه شاهد افزایش نرخ بنزین از ۴۰۰ تومان به ۷۰۰ و از ۷۰۰ تومان به ۱۰۰۰ تومان بودیم.
وی با تاکید بر اینکه وجود کارت سوخت و بنزین سهمیهبندی شده به هر حال هزینه قاچاق را افزایش میدهد، تصریح کرد: در شرایط فعلی که قیمت نفت و همچنین نرخ ارز بالا رفته، صرفۀ قاچاق بیشتر شده است. درنتیجه طبیعتا بخشی از رشد مصرف ناشی از قاچاق است.
به گفته قریشی، شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه باعث شده دولت فعلا تصمیمی در مورد بنزین اتخاذ نکند. اما ضروری است در هر حال با اجرای سیاستهایی زمینه برای اصلاح قیمت بنزین و مدیریت مصرف آن فراهم شود. از جمله این سیاستها که میتوان از آن به عنوان برگ برنده یاد کرد، توسعه هرچه بیشتر و سریعتر صنعت سیانجی است. به نحوی که با همکاری بخشهای مختلف از جمله وزارت نفت ووزارت صنعت، معدن و تجارت باید تقاضای مطلوبی در این زمینه ایجاد شود.
این پژوهشگر حوزه انرژی اظهار داشت: نخستین گامی که میتوان برای حمایت از این صنعت برداشت، ایجاد تناسب بین کارمزد جایگاهداران سیانجی نسبت به ارزش زمین احداثی است که البته تدوین راهکارهای لازم را میطلبد. از سویی دیگر میتوان برای تعویض مخزنهای سیانجی و معاینههای فنی یارانهای را در نظر گرفت. در این میان حل کردن مشکل خشکی موتورهای گازسوز از جمله مواردی است که میتواند در ایجاد جذابیت برای استفاده از خودروهای گازسوز موثر باشد. گفتنی است اختراعاتی در این زمینه نیز ثبت شده است.
این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: در گام بعدی ضروری است نرخ اضطراری بنزین وضع شود. به این معنی که هر کس بدون کارت سوخت شخصی اقدام به سوخت گیری کند، باید قیمت بیشتری بپردازد و تنها با کارت مختص خودروی خودش میتواند از بنزین ۱۰۰۰ تومانی بهره بگیرد.
وی ادامه داد: در گام سوم نیز دولت میتواند با اجرای نظام قیمت پلکانی، به صورت تدریجی، قیمت بنزین را فقط برای پرمصرفها افزایش دهد. مهر