روز گذشته معاون بازرگانی داخلی شرکت بازرگانی دولتی با اعلام اینکه خودکفایی گندم در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفته است مدعی شد که این مهم برای دومین‌بار در سال‌جاری محقق شده است. به گفته وی میزان خرید تضمینی آن به بیش از ۱۰ میلیون تن می‌رسد و پیرو همین موضوع جشن خودکفایی گندم امسال برگزار خواهد شد.
البته وی تا پیش از این در اسفندماه سال گذشته نیز عنوان کرده بود که ما از همان اول هم ممنوعیت واردات برای گندم نداشتیم. معروفان اعلام کرد: عبور و ورود موقت گندم برای صادرات، همواره برقرار بوده و اگر کسی قصد دارد گندم وارد کند و سپس آن را به آرد، ماکارونی و یا سایر فراورده‌هایی که از آرد تشکیل می‌شود، تبدیل و صادر کند، می‌تواند این کار را انجام دهد، ضمن اینکه چنین اقدامی هیچ وقت ممنوع نبوده و در حال حاضر هم ممنوع نیست.
وی همچنین اعلام کرده بود که در بحث واردات گندم به کشور فقط محدودیت اعمال می‌شود و در حال حاضر ما به طور متوسط حدود ۲ میلیون تن گندم مازاد بر مصرف در کشور داریم، بنابراین عقلایی است که واردات این کالا کنترل و تنها اگر زمانی نیاز بود، انجام شود.
داستان یک خودکفایی
پایه‌گذاری جشن خودکفایی گندم به سال ۱۳۸۳ با تولید ۱۰ و نیم میلیون تن گندم بر می‌گردد و پس از آن هر سال تکرار شد و به گفته رئیس‌جمهور وقت آن زمان قرار بود که این مهم حفظ شود اما چند سال بیشتر دوام نیاورد.
هرچند گفته می‌شد که این جشن اقدامی در جهت کاهش وابستگی به واردات گندم بوده است اما عملا این هدف محقق نشد و کار به جایی رسید که تمام دروازه‌های واردات به روی گندم‌های وارداتی باز شد. گرچه مقرر شده بود که این طرح به گونه‌ای اجرا شود که زمینه ارتقاي ضريب مکانيزاسيون، بهره‌وري آب، عمليات به زراعي و به نژادي گندم، بهبود حاصلخيزي خاک و پيشگيري از ضايعات از مزرعه تا نانوايي، افزايش قيمت تضميني متناسب با تورم و مخصوصاً بسيج امکانات و منابع انساني و... مهیا شود تا به حدي از پايداري در توليد گندم برسیم که حتی اگر خشکسالي به وقوع پيوست، با کاهش توليد و خريد قابل توجهي مواجه نشویم اما عملا چنین هدفی محقق نشد.
در سال ۸۶ به دلیل خشکسالی بسیار جدی جهانی، گندم دیم در ایران و بعضی دیگر از کشورهای منطقه و جهان به‌طور جدی تولید نشد و حجم واردات گندم بالا رفت و به حدود ۵.۵ میلیون تن رسید. همین موضوع سبب شد تا سیاست واردات تداوم پیدا کند و در کنار آن واقعی نبودن قیمت گندم موجب شد تا کشاورزان رغبتی به این موضوع نشان ندهند و متولیان هم همچنان بر حجم واردات گندم افزودند.
تداوم واردات
براساس گزارش بانک مرکزی میزان واردات گندم در چهار ماهه اول سال ۸۸ بر دو میلیون و ۶۳۷ هزار تن و به ارزش بیش از ۶۶۰ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار بودکه نسبت به چهار ماهه مشابه سال ۸۷، ۱۰۰ درصد رشد نشان می‌داد. در سال ۹۱ نیز این وضعیت ادامه داشت و در واقع در سال ۹۱ رکورد واردات گندم به ایران شکسته شدو به حدود ۷میلیون تن رسید.
در سال ۹۲ نیز وضعیت کمی بهتر شد چرا که آمار‌ها حاکی از این بود که از فروردین سال ۹۲ تا پایان دی‌ماه، ۲ میلیون و ۶۸۵ هزار تن گندم وارد کشور شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی و ارزشی بیش از ۵۰ درصد کاهش داشت اما این مساله زیاد دوام نیاورد و در سال ۹۳ باز هم واردات گندم افزایش یافت.
در سال ۹۴ نیز این روند واردات ادامه داشت تا اینکه در پاییز سال گذشته نامه‌ای از سوی وزارت جهاد کشاورزی به وزارت بازرگانی ارائه شد و پیروآن واردات هر گونه گندم ممنوع شد.
البته این ممنوعیت مدت زمان زیادی دوام نیاورد و کار به جایی رسید که متولیان از مشروط بودن واردات گندم خبر دادند و همچنان دروازه‌های واردات برای این کالا باز ماند.
هرچند در این بین برخی منتقدین میزان واردات این کالای استراتژیک را مورد انتقاد قرار دادند اما برخی تصمیم‌گیران بر این موضوع تاکید کردند که واردات صورت گرفته مربوط به ثبت سفارشات گذشته بوده است و مربوط به زمان مشروط بودن واردات گندم نیست.
تناقضات گندمی
این روند واردات و خودکفایی در حالی مطرح می‌شود که تا پیش ازاین نیز اخبار ضد ونقیضی در مورد تولید و واردات گندم مطرح شده است به طوریکه در شهریورماه دو سال قبل کشاورز معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: براساس برنامه قصد داریم واردات گندم را کاهش دهیم و با پیش‌بینی که انجام شده احتمالاً در سال ۹۷ واردات گندم به ۱.۵ میلیون تن برسد.
البته در همان زمان اسماعیل اسفندیاری‌پور مجری طرح گندم هم مدعی شد که تولید گندم و روند کاهش واردات را در برنامه مدنظر داریم که با برنامه‌ریزی‌های انجام شده پیش‌بینی می‌شود، در سال ۹۷ میزان واردات گندم به حدود یک میلیون و ۳۵۰ هزار تن و تولید آن به حدود ۱۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تن برسد.
رشد تولید مبهم
معروفان در صحبت‌های خود این مساله را مدنظر قرار داده که از ابتدای فصل برداشت گندم تاکنون بالغ بر ۹ میلیون و ۳۹۱ هزار تن گندم از ۳۱ استان کشور به ارزش ۱۲ هزار میلیارد تومان خریداری شده است که این میزان از ۱۰۰ درصد گندم خریداری شده در سال گذشته ۱۶ درصد بیشتر است.
به گفته وی با توجه به شرایط کنونی پیش‌بینی می‌شود که میزان خرید تضمینی محصول از مرز ۱۰ میلیون تن عبور کند و نسبت به سال گذشته با ۲۵ درصد افزایش روبه‌رو شویم که بر این اساس نه تنها نیازی به واردات گندم نداریم، بلکه درصددیم تا امسال حدود یک تا دو میلیون تن گندم صادر کنیم.
کارشناسان و تحلیگران اقتصادی براین باورند که اقدام به ورود گندم در حالی که که کشور از آن بی نیاز است، کار مطلوب و قابل قبولی نخواهد بود و حال که متولیان هم مدعی هستند که خودکفا هستیم تداوم چنین روندی کار بس عبث و بیهوده‌ای است اما اینکه متولیان همچنان با وجود باز بودن دروازه‌ها ی واردات تمایل به اعلام چنین اخباری دارند اقدام جالبی است.
