نلسون روليهلا ماندلا، رئيس جمهوري پيشين آفريقاي جنوبي، رهبرجنبش ضد آپارتايد و برنده جايزه صلح نوبل در سن ۹۵ سالگي درگذشت. اينك اين قلم ؛ مواردي رادرهمين ارتباط به اختصار مطرح مينمايد:
يكم) سخن گفتن از مردی که بیتردید یکی از محبوبترین، تأثیرگذارترین و ماندگارترین شخصیتهای مطرح در جهان است، سخت است. سیاستمداری که ملتها از او با احترام یاد میکند. رهبران نامدار دنیا را در مقابل خود به کرنش واداشت و کشورش آفریقای جنوبی راکه ۲۰ سال قبل از منفورترین و مطرودترین کشورهای جهان بود، به واسطه شخصیت خود به یکی از مطرحترین بازیگران سیاسی جهان تبدیل کرد.
دوم) ماندلا از سال ۱۹۶۲ به دليل مبارزه با نظام تبعيض نژادي حاكم بر آفريقاي جنوبي به زندان افتاد و تا سال ۱۹۹۰ در زندان بود. درحالي كه اقليت سفيدپوستان آفريقاي جنوبي از بالاترين استاندارد زندگي قاره آفريقا كه برابر سطح زندگي در كشورهاي غربي جهان اول بود، برخوردار شده بودند، اكثريت سياهپوستان از لحاظ هرگونه استانداردي همچون درآمد، تحصيل و حتي ورود به ادارات دولتي مورد تبعيض قرار داشتند در اين شرايط بود كه نلسون ماندلا رهبري جنبش ضدآپارتايد را به دست گرفت. نلسون ماندلا ۲۷ سال از عمر خود را در دوره رژيم آپارتايد در آفريقاي جنوبي در زندان سپري كرد اما پس از آن به عنوان اولين رئيسجمهور سياه پوست روي كارآمد و برنده جايزه صلح نوبل شد.
سوم) بررسي زندگي سياسي ماندلا حکايت از آن دارد که وي مردي انقلابي بود که به ضرورت زمان و مکان سلاح دردست گرفت، مبارزه کرد، زندان رفت، خشونت ورزيد، از تکنيک هاي روز تبليغاتي براي رسيدن به قدرت بهره گرفت، در قدرت عقلانيت به خرج داد و به موقع با سياست خداحافظي کرد. از آن رو است که امروز دنيا به احترامش ايستاده است.
چهارم) ماندلا با رژيم صهيونيستي كه امروزه به عنوان بزرگترين نماد نژادپرستي جهاني شناخته ميشود نيز دشمني ضمني داشت و روابط خوب آفريقاي جنوبي با اسرائيل، زماني كه ماندلا با رژيم آپارتايد آفريقاي جنوبي در حال مبارزه بود سبب شد تا ماندلا يك دشمني ديرينه نسبت به صهيونيستها داشته باشد. وي از جمله كساني بودكه همواره از ملت فلسطين در مقابل صهيونيستها دفاع ميكرد و معتقد بود كه مردم فلسطين بايد سرنوشت خودشان را تعيين كنند. درسال ۱۹۹۰ ماندلا اسرائيل را يك دولت تروريستي ناميد و گفت كه ما تشكيلات خودگردان فلسطين را دولت تروريستي نميدانيم و گفت كه اگر ما بخواهيم يك طرف را دولت تروريستي بدانيم اين دولت اسرائيل است، زيرا آنها هستند كه اعراب بيدفاع در سرزمينهاي اشغالي را ميكشند. او نماد قيامهاي ضدنژادپرستي بود و اقدامات وي آموزهها و الگويي براي همه آزاديخواهان و آزادانديشان است. ماندلا بارها تصريح كرده بود كه رژيم صهيونيستي بايد از سرزمينهاي اشغالي خارج شود. وي در تمامي رأيگيريها در مجامع بينالمللي از مواضع فلسطينيها حمايت كرد و از رژيم صهيونيستي ابراز انزجار ميكرد.
پنجم)ماندلا از سياست قدرتهاي استكباري علنا انتقاد ميكرد. وي به شدت مخالف سياست ميليتاريست و سلطهطلبانه آمريكا بود. درجريان لشكركشي آمريكا به عراق، ماندلا در مخالفت با آن، بوش رئيس جمهور وقت آمريكا را متهم كرد كه نه به فكر مردم عراق، بلكه در انديشه غارت نفت عراق است و همين سخن، خشم آمريكاييها را برانگيخت. وي همچنين گفت اگر كشوري در جهان باشد كه قساوتي غيرقابل تصور داشته باشد آن كشورآمريكاست.
ششم) ماندلای جوان در۲۰ آوریل۱۹۶۴ دو سال بعد از زندانی شدن، در جلسه دادگاه خود چنین گفت:«در طول زندگیام خود را وقف مردم آفریقا کردهام. با استیلای سفیدپوستان مبارزه کردهام، با استیلای سیاهان نیز مبارزه کردهام. به دنبال آرمان جامعهای آزاد و دموکراتیک که همه بتوانند در آن در توازن و با فرصتهایی برابر زندگی کنند بودهام. این آرمان من است که امیدوارم با آن زندگی کنم و به آن دست یابم. اما اگر نیاز باشد آمادهام برای این آرمان بمیرم.»
هفتم) ماندلا، در اوج اقتدار، افتخار و محبوبیت، در سال ۱۹۹۹ دوران ریاست جمهوریاش به پایان رسید. او درحالی که میتوانست دیگر بار رئیس جمهور شود و دوره پنج ساله دیگری را به مسند قدرت بنشیند، محکم و قاطع گفت که دیگر کاندیدا نخواهد بود و فرصت خدمت به آفریقا را به دیگران وا میگذارد و بدینسان مقام و منصب را به آسانی واگذاشت تا نشان دهد ۲۷ سال تحمل زندان برای رسیدن به قدرت و «حفظ آن» نبوده است؛ برای آزادی آفریقا از ننگ نژادپرستی بوده است. خوبست سياستمداران جهان نيز اين درس را در مكتب بزرگاني چون او ياد گرفته و عمل نمايند و مستي قدرت را وانهاده و از شيفتگي قدرت فاصله بگيرند!
جان كلام اينكه؛ راز محبوبيت ماندلا را ميتوان در اين چند جمله خلاصه كرد: مبارزه براي هدفي انساني، ستيز با ظلم، پايداري در راه مبارزه، شفقت با مخالفان پس از پيروزي و سرانجام عدم دلبستگي به قدرت. آري نلسون ماندلا به عنوان رهبری محبوب، مرجعی اخلاقی و انسانی فوقالعاده دریادها خواهد ماند.