دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا این روزها در کنار چالشهای گسترده داخلی و تنشهایی که با کنگره و دستگاههای اطلاعاتی و نیز موضعگیریهایی که در باب بحرانهایی همچون سوریه و کرهشمالی داشته با برخی سران کشورها نیز دیدار نمود. نکته قابل توجه در این میان سفر السیسی رئیس جمهور مصر و ملک عبدالله دوم پادشاه اردن به آمریکاست. این سفر در حالی صورت گرفته که تاکنون توجه آمریکا بیشتر به عربستان، امارات و بحرین بوده است. حال این سوال مطرح میشود که چرایی رویکرد امریکا به مصر و اردن چیست و آیا تغییراتی در معادلات واشنگتن صورت گرفته است؟
سیاستهای دولت جدید آمریکا نشان میدهد که هر چند واشنگتن همچنان سیاست سرکیسه کردن کشورهای عربی بویژه در حوزه جنوبی خلیج فارس را با فروش تسلیحات در دستور کار دارد اما در ورای آن اهدافی بلند مدتتر نیز پیگیری میکند که تحقق آنها مستلزم رویکردی فراگیرتر به معادلات عربی است.
طرحهای آمریکا نشان میدهد که اولویت آن در منطقه بیش از هر چیز اجرای تعهداتش به رژیم صهیونیستی است در حالی که همزمان سعی دارد تا برای عربستان که مسیر افول را با شتاب سپری میکند نیز جایگزینی بیابد. موقعیت جغرافیایی و البته ظرفیتهای اردن و مصر مولفههایی است که میتواند در مولفههای آمریکایی قرار گیرد. نزدیکی این کشورها به سرزمینهای اشغالی و نیز برخی داشتههای نظامی و سیاسی از جمله این مولفهها است. این سناریو مطرح است که آمریکا با رویکرد به اردن و مصر به دنبال اجرای سناریوهای جدیدی در باب فلسطین با محوریت استمرار اشغالگری رژیم صهیونیستی با بهرهگیری از موقعیت مصر در غزه و اردن در کرانه باختری باشد در حالی که همزمان ادامه روند سازش عربی –عبری را نیز پیگیری میکند. آنچه اخیرا در نشست سران عرب در اردن گذشت و مسئله فلسطین به یک امر حاشیهای مبدل شد را میتوان از جمله کارکردهای اردن در حوزه مطالبات آمریکا از امان در قبال مسئله فلسطین دانست.
از سوی دیگر آمریکا به دنبال تشدید بهرهگیری از ظرفیتهای مصر و اردن در حوزه عربی است و به نوعی سعی دارد تا به عربستان این پیام را برساند که در صورت عدم اجرای خواستههای آمریکا، گزینههای جایگزینی برای واشنگتن وجود دارد. این رویکرد از جانب انگلیس نیز دنبال میشود چنانکه در سفر اخیر ترزا می نخست وزیر انگلیس به اردن بر توسعه توان نظامی اردن تاکید گردید.
به هر تقدیر آنچه در باب سفر پادشاه اردن و رئیس جمهور مصر به آمریکا به چشم میخورد برخی تحرکات جدید آمریکا در منطقه است در حالی که این کشورها نیز با آگاهی از شرایط نابسامان داخلی آمریکا و اهداف برزمین مانده آن در منطقه برآنند تا از شرایط موجود برای کسب امتیازات بیشتر بهره گیرند. رویکردی که احتمالا به تشدید رقابت درونی در میان کشورهای عربی منجر خواهد شد که نمود عینی آن را در اختلافهای شدید در نشست اخیر سران عرب در اردن میتوان مشاهده کرد.