هفته گذشته معاون کل سازمان توسعه تجارت ایران از نشان دادن چراغ سبز توسط آمریکا و اروپا برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی (WTO) خبر داد و اعلام کرد آمریکا نسبت به عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی چراغ سبز نشان داده و بحثهای این چنینی نیز حاکی از رویکرد مثبت در این زمینه است.
به گفته وی این رویکرد مثبت در مذاکرات ایران با سایر کشورهای اروپایی نیز مشاهده شده و آنها نیز نسبت به عضویت ایران در WTO چراغ سبز نشان دادهاند وبه سخن دیگر متوجه مغرضانه بودن رویکردهای خود در گذشته شدهاند و سعی در تغییر شرایط قبلی دارند.
چراغ سبز نمادین
این گفته در حالی مطرح میشود که متولیان این کشورها تا پیش از این نیز بسیاری از این سخنها گفتهاند اما بیش از یک دهه است که مذاکرات با این کشورها راه به جایی نبرده است .
به گفته مودودی از سال گذشته مذاکرات جدی با اتحادیه اروپا برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی آغاز شده و ایران با پیوستن به کشورهای متحد خود دراین زمینه گامهای مثبتی را برداشته و این متحدان در تمامی جلسات و کمیسیونهای مختلف نیز نسبت به تعامل مثبت نسبت به عضویت ایران در WTO تاکید دارند.
کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی در راستای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و تحقق این هدف؛ چنین اتفاقی را یک ضرورت دانسته و معتقدند پیوستن به سازمانی با حضور ۱۶۴ کشور بزرگ دنیا اتفاقی بسیار مهم است چرا که این سازمان شامل کشورهای بزرگ صادرکننده دنیاست و قطعا دور ماندن از این سازمان عملا ایران را در انزوا قرار داده و فعالیت تجارت خارجی ایران را که یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی است با مشکل مواجه میکند.
این گروه با تاکید براین مساله که پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) یک فرصت است که سالها وجود داشته میگویند: نکته مهم در به دست آوردن چنین عضویتی آن است که محدودیتهای تجاری برداشته شده و میتوان با کشورهایی که بازار هدف ایران هستند به سهولت به تبادلات اقتصادی و تجاری پرداخت.
این کارشناسان موافق بارین باورند که با عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی تعرفههای تجاری برای ایران معادل با تعرفههای لحاظ شده برای سایر کشورهای عضو WTO میشد و همین میتواند ابزار خوبی باشد برای آنکه کالاهای مزیتدار ایران بدون این تعرفهها در بازار عرضه و زمینه رقابت و کاهش هزینهها را برای آن فراهم کند.
نگاه هماهنگ یا ناهماهنگ
هرچند موافقان پیوستن ایران به WTO براین باورند که پس از عضویت ایران در WTO موجب میشود تا کشورهای مخالف نتوانند برای کالاهای ایرانی محدودیتهای ویژه و برای کالاهای خودشان امتیازهای ویژه در نظر بگیرند و پیرو همین مساله همان نگاهی را که در مورد سایر کشورها وجود دارد برای ایران هم لحاظ میشود اما تجربه چنین اقداماتی در سایر موارد نشان داده که نمیتوان به این اتفاق خوشبین بود.
در خصوص بروز چنین رخدادی اگر بنا باشد که به نیمه پر لیوان بنگریم این بیشک پیامدهای مثبت دیگری را در میانمدت و بلندمدت خواهیم دید به این معنا که این اتفاق میتواند امكان جذب بيشتر سرمايهگذاري خارجي به شكل مستقيم يا غير مستقيم را مهیا کند و در کنار آن زمینه افزايش دسترسی شرکتهای ایرانی به تسهيلات مالي و اعتباري موسسات مالی بینالمللی و همچنین فراهم شدن زمينه خريد تجهيزات و تكنولوژي پيشرفته و فن آوريهاي روز و در نهایت رفع موانع در مورد بازاريابي براي محصولاتي همچون پسته، فرش و... كه جزو اقلام صادراتي كشور مهیا کند اما نباید فراموش کرد که این تعداد کثیری از اعضای این سازمان همان افرادی هستند که در پای میز مذاکره برجام نشستند و حالا بیش از یک سال است که از اجرای تعهدات خود سرباز میزنند.
نگاه منتقدانه
قدر مسلم کارشناسان مخالف این موضوع در ارزیابی این مساله نیم نگاهی هم به نیمه خالی لیوان دارند و معتقدند بروز این اتفاق پیامدهای منفی همچون
افزايش احتمالی واردات كشور در کوتاهمدت که با توجه به كمبود منابع ارزي ايران تاثیرات منفی قابل توجه دارد را دربردارد ضمن اینکه این اتفاق میتواند منجر به منفی شدن تراز تجاری کشور شود چراکه بخش اعظم صادرات ایران نفت و برخي كالاهاي كشاورزي سنتي با بهرهوري پايين است كه این مساله تاثیرات منفی در کوتاه مدت به همراه دارد.این اتفاق در حالی رخ خواهد داد که در طول سالهای اخیر باز بودن دروازههای واردات در حد قابل توجهی تولید داخل را دستخوش ورشکستگی و رکود کرده است و در حال حاضر نیز اگر بنا باشد با این اتفاق دروازههایی را بازتر کند قطعا باید فاتحه سرپا ماندن دیگر صنایع داخلی که امروز با چنگ و دندان زیر بار مشکلات کمرشکن تولید ماندهاند را بخوانیم.
منتقدان پیوستن ایران به WTO با برشمردن دیگر مشکلات موجود این نکته را مطرح میکنند که موارد ياد شده به معناي نفي ورود ايران به WTO نيست اما باید این مساله را برای متولیان روشن کند که در گام اول ابتدا بايد نسبت به زمينهسازي مناسب و اطلاعات كافي و بسترسازهاي مطمئن برای ورود به چنین سازمانی اقدام کنند و در کنار آن با تنوع بخشيدن به صادرات غيرنفتي اقتصاد کشور را از وابستگی به صادرات تك محصولي رهایی دهند.
به اعتقاد این گروه تا زمانی که ساختار تولید اصلاح نشده و پیرو آن كارآيي، بهرهوري، كيفيت توليدات و امكان رقابت بهتر در تجارت جهاني مهیا نشده نمیتوان تا این حد مطمئن دل به عضویت در این سازمان بست چرا که اگر این بسترها مهیا نباشد نپویستن به آن به مراتب بهتر از مضرات پیوستن به آن خواهد بود. این گروه از کارشناسان معتقدند متولیان این امر باید قبل از هر چیز نسبت به بسترسازي اقتصادي، از طريق شناخت مزيتهاي نسبي در بخشهاي مختلف اقتصادي اقدام کنند و در کنار آن بکوشند تا از طريق هماهنگ كردن قوانين كشور نظير قانون اساسي، كار، سرمايهگذاري خارجي، بيمه، گمرك و ماليات با قواعد WTO بسترسازي قانوني را شکل دهند.
به باوراین گروه از منتقدان توانمند كردن بنگاههاي توليدي در عرضه كالاهايي با كيفيت بالا و قيمت نهايي كمتر و مناسب ؛ بالا بردن سهم صادرات كالاهاي صنعتي و همچنین ايجاد شرايط ثبات سياسي و امنيت اقتصادي و از همه مهمتر ايجاد هماهنگي در سياستهاي پولي، مالي و ارزي و در نهایت انجام اصلاحهای گسترده در گمركات كشور از دیگر اقداماتی است که تا قبل از تایید نهایی برای پیوستن ایران به WTO باید انجام شود.