حسن روحانی و هیات همراه ديروز از غرب راهی شرق شد تا ازسرزمين اوباما براي شركت در چهارمين اجلاس سران كشورهاي حاشيه درياي خزر سري به همسايه شمالي كشورمان روسيه بزنند. اين سفر درحالي صورت گرفت كه كارشناسان ارزيابي‌هاي متفاوتي نسبت به دومين سفر رئيس‌جمهور به نيويورك و سخنراني در اجلاس سازمان ملل داشتند.
روحانی روز سه‌شنبه اول مهر‌ماه برای شرکت در شصت و نهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد وارد نیویورک شده و در جریان سفر پنج روزه خود به نیویورک، علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و سخنرانی در نشست سران در زمینه تغییرات آب و هوا، با سران کشورهای مختلف و مقامات نهادهای بین‌المللی از جمله دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس شورای اروپایی دیدار و گفت‌وگو کرد.
روحانی در جریان این سفر با روسای جمهوری ترکیه، ونزوئلا، فرانسه، اتریش، اسلوونی، بولیوی، سوییس، عراق و گینه و همچنین نخست وزیران ژاپن، انگلیس، عراق، گرجستان و لبنان و وزیر امور خارجه آلمان دیدار کرد و درباره مهمترین مسایل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به بحث و تبادل نظر پرداخت.
رئیس‌جمهور همچنین طی نشست‌هایی جداگانه در جمع نخبگان سیاسی اندیشکده‌های آمریکایی، اعضای اندیشکده‌های آمریکایی، فعالان و صاحب‌نظران و سرمایه‌گذاران شرکت‌های آمریکایی، رهبران جوامع اسلامی آمریکا، ایرانیان مقیم آمریکا، کارآفرینان ایرانی مقیم آمریکا و اساتید و دانشجویان ایرانی مقیم این کشور حاضر شد و دیدگاه‌ها و مواضع جمهوری اسلامی ایران را تشریح کرد.
روحانی در این سفر، ضمن گفت‌وگوی اختصاصی با شبکه‌های تلویزیونی PBS و CNN، طی نشستی مطبوعاتی در نیویورک به سوالات نمایندگان رسانه‌های بین‌المللی پاسخ داد و سپس عصر شنبه به وقت محلی (صبح ديروز به وقت تهران)، نیویورک را به مقصد آستاراخان در روسیه ترک کرد تا در چهارمین اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر شرکت کند.
روحانی در آغاز دوران مسئولیتش گفت که نگاهش به سفرهای خارجی به میزان اثر گذاری آن در سیاست خارجی است با اين وجود اگر بسياري سفرهاي خارجي او را موثر تر از سفرهاي محمود احمدي‌نژاد مي‌دانند اما پس از پايان اين سفر بسياري از صاحب‌نظران اين سفر را بدون سود ارزيابي كردند و آن را مفيد ندانستند از جمله اين افراد اسماعیل کوثری نماينده مردم تهران بود كه دیدارهای دیپلماتیک هیات ایرانی را در حاشیه نشست سازمان ملل متحد «بدون سود» خواند و گفت که وزیر امور خارجه باید بلافاصله بعد از بازگشت پاسخگوی برنامه‌های هیات ایرانی در نیویورک باشد. این اظهار‌نظر در شرایطی مطرح شد که سخنان نخست‌وزیر انگلستان در سازمان ملل متحد، بعد از دیدار با حسن روحانی واکنش‌های تندی را در ميان سياسيون بر انگیخت. واکنش‌هایی که به نظر می‌رسد برای دولت یازدهم دامن‌گیر باشد.
از سوي ديگر بسياري از كارشناسان نيز بر اين باورند كه اين سفر علاوه بر برنامه‌هاي معمول اهدافي را نيز دنبال مي‌كرد كه اين اهداف به نتيجه رسيد.
سخنراني‌ها و مصاحبه‌هاي رئيس‌جمهور
شايد بتوان گفت يكي از نكاتي كه در اين سفر توانست توجه همگان را به خود جلب كند سخنراني رئيس‌جمهور بود.
سخنرانی رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی داشت. اغلب شبکه‌های مهم خبری جهان این سخنرانی را به طور زنده پخش کرده و پس از آن هم به تفسیر اظهارات رئیس‌جمهور ایران پرداختند. در اين ميان آنچه كه رسانه‌هاي خارجي به طور مشخص بر آن تمركز كرده بودند نقش مهم تهران در منطقه در مسائل مختلف از جمله مبارزه با تروریسم بود.
حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل سیاسی و مدیر سابق شبکه العالم در اين‌باره به سياست روز گفت: سخنرانی ایشان نسبت به سخنرانی سال گذشته، خیلی پخته‌تر و جامع‌تر بود و نشان می‌داد که روی محورهای این سخنرانی به خوبی فکر و کار شده و عده‌اي راجع به آن ايده داده‌اند و از نظرات كارشناسي استفاده شده است. مهمترين وي‍ژگي اين سخنراني اين بود كه براي مخاطبان بين‌المللي قابل درك بود و در چارچوب حقوق بين‌الملل ايراد شد و هزينه‌اي براي كشور ايجاد نكرد.
كارشناسان بر اين باورند كه مصاحبه‌هاي رئيس‌جمهور نيز تا حد بسياري موثر و اثرگذار بوده است. به نظر مي‌رسيد كه مصاحبه‌های رئیس‌جمهور بسیار حساب شده بود و روحاني با شناخت سوءتفاهم‌ها پاسخ درخوری به مصاحبه‌كنندگان مي‌داد.
بهشتی‌پور در ارزیابی خود نسبت به دومین سفر رئیس‌جمهور به نیویورک و سخنرانی در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: ابتدا که مطرح شد آقای رئیس‌جمهور می‌خواهند به نیویورک سفر کنند، بنده چندان موافق نبودم و می‌گفتم چه ضرورتی دارد که رئیس‌جمهور هر ساله به سازمان ملل برود ولی بعد از سخنرانی‌ها و ملاقات‌های ایشان به این نتیجه رسیدم که این سفر خیلی عالی و مفید بوده است.
به گفته وي ملاقات‌هایی که برگزار شد، بسیار موثر و تأمین‌کننده منافع ملی ایران بود.
اين كارشناس سياسي افزود: موضع‌گیری‌های ایشان در بین ایرانیان خارج از کشور و در جمع نخبگان سیاسی اندیشکده‌های آمریکایی، کاملا در راستای تأمین منافع ایران و در راستای ایجاد فرصت‌های جدید برای ایران بوده كه بر خلاف دولت گذشته، نه تنها تهدیدی علیه ایران ایجاد نکرد بلکه فرصت‌های جدیدی را برای ایران و ایرانیان فراهم آورد.
گفت‌وگويي كه انجام نشد
از جمله نكاتي كه در اين سفر مورد توجه قرار گرفت، اين بود كه بر خلاف انتظار مذاكره‌اي حتي تلفني بين روساي جمهور ايران و امريكا صورت نگرفت و انتظار غرب در اين‌باره برآورده نشد.
حميد رسايي نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي در اين‌باره گفت: علی رغم فضاسازی برخی از رسانه‌هایی که دنباله داخلی بلندگوهای غربی به حساب می‌آیند، دیدار با اوباما از آقاي روحانی صورت نگرفت.
وي با اشاره به اينكه این خویشتن‌داری روحانی بهره‌گیری وی از تجربه مکالمه تلفنی سال گذشته با اوباما و توجه به تذکر رهبر فرزانه انقلاب است اظهار داشت: اين حركت را باید به حساب "عقل" رئیس‌جمهور گذاشت و خدا را شاکر بود که آقای روحانی، تجربه مکالمه بی‌فایده و پر ضرر سال قبل با اوباما را بکار بست و آرزوی ملاقات رئیس‌جمهور با شيطان بزرگ را بر دل آنهایی که منتظر این حرکت ذلیلانه بودند گذاشت.
رسايي تصريح كرد: اگر تن ندادن به مذاکره با شیطان بزرگ در این سفر، نتیجه مطالبه عمومی مسئولان عالی، میانی و مردم بوده باشد، باید به استقبال آن رفت چرا که این امر حکایت از این می‌کند که برای رئیس‌جمهور محترم، همگرایی داخلی و حفظ آرامش برای پیشبرد برنامه‌هایش مهم است.
نقاط ضعف
با اين وجود نقاط ضعفي هم در اين سفر وجود داشت كه از نگاه صاحب‌نظران سياسي غافل نماند. متاسفانه قرار دادن دو ملاقات با مقامات فرانسوي و انگليسي در برنامه‌های رئيس‌جمهور تجربه‌ای تلخ و البته تکراری را بر جاي گذاشت. کاخ الیزه بعد از ملاقات اولاند با روحانی بر همان اتهامات قبلی خود نسبت به نظام جمهوری اسلامی اصرار ورزید و دیوید کامران به فاصله چند ساعت بعد از ملاقات با روحانی، وقتی پشت تریبون سازمان ملل قرار گرفت، با بدترین ادبیات پاسخ خوش‌بینی روحانی را داد.
حشمت‌الله فلاحت‌پيشه كارشناس مسائل سياسي با اشاره به اينكه دومين سفر روحاني به نيويورك سفر خوبي بود در اين رابطه به سياست روز گفت: با اين وجود نقاط ضعفي در اين سفر مشاهده شد كه مربوط به ديپلماسي عمومي مي‌شد.
وي ادامه داد: در كل ديپلماسي رسمي اين سفر خوب بود اما در زمينه ديپلماسي عمومي مديريت ديپلماسي به خوبي انجام نگرفت ودر موضوع مربوط به انگليس انتظار بيشتري از تيم ديپلماسي عمومي رياست جمهوري مي‌رفت.
فلاحت‌پيشه خاطر‌نشان كرد: عملكرد تيم ديپلماسي عمومي به گونه‌اي بود كه برخي از ديدارها بخصوص ديدارهايي كه با مقامات انگليسي، فرانسوي و در سطح وزير خارجه امريكايي، صورت گرفت به گونه‌اي بود كه پس از اين ملاقات‌ها، وزارت خارجه اين كشورها با پختگي خاص خودشان اين جلسات را پيگيري و مطرح مي‌كردند و تلاش مي‌كردند تا ايران را در جايگاه متهم نشان دهند.
اين كارشناس مسائل سياسي با اظهار تاسف از اينكه در مقابل تيم ديپلماسي ايران نتوانست حتي واقعيات موضوع را منعكس كند اظهار داشت: تنها خانم مرضيه افخم سخنگوي وزارت امور خارجه پس از اينكه مواضع اين كشورها اعلام مي‌شد، مواضعي را اتخاذ مي‌كرد كه بيشتر ناشي از نظر كارشناسي خود ايشان بود تا ديپلماسي عمومي‌كلي سياست خارجي.
وي با بيان اينكه نفس ملاقات با مقامات انگليسي، فرانسوي و گفت‌وگوي وزير خارجه با وزير امور خارجه امريكا بد نبوده است و ايرادي به آن وارد نيست: در متن ملاقات آمده است كه طرف ايراني طرف متهم و دست و پا بسته نبوده است و موضع خود را اتخاذ كرده اما نقطه ضعف در ديپلماسي عمومي وجود دارد.
فلاحت‌پيشه با انتقاد از اينكه سخنراني آقاي روحاني بازتاب قابل‌توجهي نداشت گفت: بي‌ادبي ديپلماتيكي كه طرف انگليسي مي‌توانست در سخنراني رئيس‌جمهور پاسخ داده شود و واقعيت راستين انگليس آشكار كند.
كتايون مافي
