اگر چه جمهوریخواهان در حال ترک کاخ سفید هستند، اما ارزیابی تحلیگران نشان می‌دهد که آنان در صدد هستند که برنامه های خود را در جهت تحقق مسائل استراتژیک امریکا ادامه دهند و در راس این برنامه‌ها فشار بر ایران قرار دارد.
این برنامه ریزی به نحوی است که حتی ترامپ از انتخاب خود در سال ۲۰۲۴ سخن می گوید و «مایک پمپئو»، وزیر امور خارجه آمریکا به خود اجازه داده است تا با دخالت در امور داخلی کشورمان، تهدیدهای خود را تکرار کند.
پمپئو اخیراً از تصمیم امریکا برای تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران سخن گفته و با اشاره به اینکه کشورهای عربی و اسرائیل نیز از این اقدام حمایت می‌کنند، مدعی شده است که اگر قطعنامه پیشنهادی آمریکا با وتوی روسیه و چین مواجه شود، آنگاه آمریکا ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ این حق را دارد که محدودیت‌ها را بازگرداند.
پیش از این تحلیلگران خارجی عقیده داشتند که ترامپ در پایان دوره ریاست جمهوری با دو هدف تلاشهای خود را برنامه ریزی کرده است یکی از آنها افزایش فشارها بر رقیب است تا بایدن نتواند به تبلیغات انتخاباتی خود در مورد بازگشت به برجام جامه عمل بپوشاند و دیگری گرفتاری بیشتر بایدن با موضوع ایران تا وی نتواند وعده‌های خود را برای بهبود شرایط داخلی امریکا محقق سازد.
در این زمینه ترامپ بر روی همراهی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و اسرائیل حساب باز کرده است و تلاش می‌کند ناکامی‌های جمهوریخواهان را از این طریق جبران کند.
اما برای همه مشخص است که چه جمهوریخواه و چه دمکرات برنامه‌های استراتژیک امریکا را دنبال می‌کنند و در این میان تنها روش اجرای برنامه و رسیدن به ساختار قدرت برای این دو حزب در امریکا مهم است.
از این رو قطع به یقین،اگر چه ممکن است دمکرات‌ها با رهبری بایدن در امریکا مدعی بازگشت به برجام باشند، اما سیاست فشار به ایران در زمان بایدن هم ادامه خواهد داشت.
اخیراً بایدن صراحتا اعلام کرده که در پی دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران و ضمیمه کردن توان موشکی و قدرت منطقه‌ای ایران است. می‌توان گفت این اظهارات دقیقا تکرار خیال بافی‌های ترامپ و پمپئو است.
با این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که طرح اقدام راهبردی مجلس علیه تحریمها در مناسب ترین زمان به تصویب رسید و بهترین گزینه برای آن است که مشخص شود آیا در طول دو ماه فرصتی که ایران به طرفهای برجام داده است، این کشورها به تعهدات خود عمل می کنند یا نه.
طرفداران مذاکره به گوش باشند
دقت در اظهارات مداخله جویانه بایدن بر این نکته نیز تاکید دارد که تنها با توسل به دیپلماسی و مذاکره نمی‌توان به حقوق حقه خود دست یافت. این سخنان نشان می‌دهد که تحریمهای امریکا حتی در زمان بایدن هم ادامه دارد و امریکا اجازه نمی‌دهد تا طرفهای دیگر برجام نیز تعهداتشان را عملی کنند.
دو ماهی که در طرح مجلس به منظور آخرین فرصت برای اجرای تعهدات برجامی تعیین شده است، فرصتی خواهد بود که به طرفداران دیپلماسی و مذاکره نشان دهد که ادامه سیاست دیپلماسی و مذاکره کارساز است یا نه؟
این اظهارات مختص به پمپئو نیست. اخیرا یک مقام وزارت خارجه انگلیس نیز در اظهارنظری گستاخانه گفته چنانچه ایران درخصوص این توافق هسته‌ای جدی است، مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی را اجرا نکند. جیمز کلورلی گفت: ایران باید سرپیچی سیستماتیک از تعهداتش ذیل برجام را به عقب برگرداند. ما عمیقاً از اقدامات ایران، به خصوص فعالیت‌هایش در زمینه تحقیقات و توسعه و ذخیره اورانیوم کم‌غنا که نقض مفاد توافق هسته‌ای هستند نگرانیم.
این مقام انگلیسی افزود: این اقدام، فرصت مهم بازگشت به دیپلماسی که دولت جدید آمریکا پیشنهاد داده را تضعیف خواهد کرد.
چنین رویکردهای گستاخانه‌ای گویای آن است که طرفهای اروپایی هم علیرغم سخنان گذشته خود بنا دارند تا باز هم زیر تعهدات خود بزنند و طلبکارانه مدعی کوتاه آمدن ایران در مقابل رفتارهای خود باشند. گویا انگلیس ، فرانسه، آلمان و آمریکا فراموش کرده‌اند که در پرونده برجام به ایران بدهکارند و به تعهدات برجامی خود عمل نکرده‌اند.
جالب آنجاست که به‌جای عذرخواهی و تلاش برای جبران بدقولی خود، ایران را بازخواست می کنند!
بر این اساس باید گفت طرح مجلس تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها» در حقیقت اولین گام در جبران خسارت‌های اجرای یکطرفه برجام است و عصبانیت‌های طرفهای غربی نیز به دلیل این است که ایران دیگر به آنها امتیازات یکطرفه نمی دهد.
محمد صادق کوشکی استاد دانشگاه در این باره گفت: "مذاکره" از سال ۹۲ توسط برخی افراد تبدیل به کلید واژه شده است، آنها سعی دارند هر رخدادی در کشور را، چه با ربط و چه بی‌ربط، با آن نسبت سنجی کنند و از تاثیر آن بر مذاکرات سخن بگویند.
وی با بیان اینکه برجام، ضمانت اجرایی برای طرف ایرانی ندارد، گفت: برجام متن حقوقی نیست. امضا نشده، توافق نامه نیست. چرا به برجام می گویند برنامه جامع اقدام مشترک!؟ چون اصلا امضایی پای این متن نشده است و حتی اگر آقایان امضا هم می‌کردند هیچ ضمانتی نداشت. چون طرف ایرانی در برجام هیچ ضمانتی ندارد.
کوشکی ادامه داد: حالا همین آقایان با آن سابقه دوباره می‌خواهند مذاکره کنند! در برجام اعلام کردند ما ۳ بر۱ بر امریکا برنده شدیم اما باید جواب بدهند که کدام از شروط مذاکره محقق شد؟
این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: ممکن است که برخی دوست داشته باشند که گاو شیرده آمریکا باشند، اما این را بدانند که ملت ایران هیچ گاه اجازه نخواهد داد که آمریکا در خواب و خیالش هم جسارتی را که به سعودی‌ها کرد به ملت ایران روا دارد.
وی خاطرنشان کرد: ما تعهداتی به طرف خارجی دادیم و عمل کردیم. ۲۰۰ کیلو اورانیوم غنی داشتیم که رقیق کردیم. سانتریفیوژهایمان را غیر قابل مصرف کردیم و از حدود ۶۰۰۰ دستگاه ۱۰۰۰ دستگاه موجود است.
کوشکی ادامه داد: تا قیامت که نمی‌توانیم پایبند برجام باشیم و پایبندی به برجام بدین معنی است که صنعت هسته‌ای را به طور کلی کنار بگذاریم. مشکل اصلی این است که ما از ترس مرگ، خودکشی کنیم.
انتخاب مسیر درست
با این وجود پس از تصویب قانون راهبردی مجلس، برخی از اظهارات دولتمردان که گویای پیروی از دیپلماسی انفعال است و بر اساس آن از حل مسائل با گفتگو و مذاکره سخن می گویند، موجب شده تا امریکا و طرف اروپایی را برای گستاخی و دخالت در امور داخلی ایران تشویق و ترغیب شوند .
کار به آنجا رسیده که کشوری چون امارات هم این اجازه را به خود می‌دهد که از دولت بعدی آمریکا بخواهد که به دنبال حصول «برجام‌پلاس‌پلاس» (فوقِ فرابرجام) با ایران باشد و در این زمینه رسیدگی به برنامه منطقه‌ای و موشکی ایران ایران را دنبال کند.
چنین واکنشی از سوی وزیر امورخارجه امریکا حکایت از آن دارد که مجلس توانسته مسئله رابه خوبی درک و هدف گذاری‌های درستی را در این زمینه انجام دهد.
واکنش ها به مداخله
در این میان مقامات کشورمان نیز واکنش‌های متعددی به اظهارات مداخله جویانه پمپئو نشان داده‌اند. از جمله سخنگوی شورای نگهبان در توئیتی نوشت: پمپئو در انتخابات اخیر شکست خورده و مردم آمریکا به او و دولتش رای نداده‌اند با دخالت در امور داخلی ایران از قانون مجلس با رویکرد جدید هسته‌ای انتقاد کرده است! صرف نظر از صحت قانون مزبور، باید گفت ایران همانند کشورهای منطقه نیست که تابع خواست نامشروع رژیم آمریکا باشد!
از سوی دیگر مهدی محمدی مشاور رئیس مجلس شورای اسلامی، در یادداشتی درباره ارتباط طرح راهبردی مجلس تصریح کرد: این طرح فقط یک گوشه‌ای از بسته جامعی است که برای پاسخ به روند فشارهای غرب در دو سال گذشته تهیه شده است و بقیه اجزای این بسته نیز منطق و زمان‌بندی خاص خود را دارد.
همچنین نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، پردیس و اسلامشهر در مجلس شورای اسلامی در این باره گفت: اینکه اروپایی‌ها در خصوص قانون اقدام راهبردی در مقابله با تحریمها اظهار نظرهایی را مطرح می‌کنند بیانگر انفعال دستگاه دیپلماسی است.
سید نظام‌الدین موسوی افزود: مصوبه مجلس شورای اسلامی واکنشی به سال‌ها بدعهدی و بی تعهدی طرفهای مقابل برجام بوده است.
وی افزود: ما شاهد بودیم که پس از منعقد شدن برجام ، امریکا خروج خود را از این معاهده اعلام کرد، اما از همان ابتدا جمهوری اسلامی به تمام تعهدات برجامی خود پایبند بوده است، ضمن اینکه اروپایی‌ها هم به هیچ کدام از تعهدات خود عمل نکردند.
وی تاکید کرد: اروپایی‌ها به‌رغم اینکه تلاش کردند تا در این مدت خود را به عنوان پلیس خوب معرفی کنند، اما آنها هم به تعهدات خود عمل نکردند تا جایی که به آنها یک فرصت ۶۰ روزه داده شد تا تعهدات برجامی خود را اجرا کنند، اما بعد از این فرصت در نظر گرفته شده هم هیچ اتفاقی نیفتاد و اروپایی‌ها کماکان به بد عهدی خود ادامه دادند و حتی کانال مالی اینستکس که مدعی بودند یک کانال مالی بین اروپا و ایران خواهد بود نیز برای ما هیچ حاصلی در بر نداشت و به همین دلیل نیز دولت کاهش تعهدات برجامی را به اجرا گذاشت.
موسوی اظهار کرد: مصوبه مجلس شورای اسلامی به نحوی تدوام جدی‌تر کاهش تعهدات ایران در مواجهه با بی تعهدی و بی مسئولیتی طرفهای برجام به ویژه تروئیکای اروپایی است.
نماینده مردم تهران افزود: موضع منفی در مقابل این مصوبه نشان دهنده این است که مجلس شورای اسلامی اقدام دقیقی داشته و مصوبه ای بوده که بایستی زودتر اجرایی می‌شد.
وی خاطرنشان کرد؛ اگر در برابر بی تعهدی و بی‌مسئولیتی اروپایی‌ها از همان ابتدا واکنش قاطعانه‌ای می‌داشتیم شاید امروز وضعیت کشور اینگونه نبود و متوجه می‌شدند که جمهوری اسلامی ایران در بحث حفظ منافع ملی با احدی تعارف ندارد.
عضو عضو مجمع نمایندگان استان تهران تصریح کرد: این گستاخی ها به انفعال دستگاه دیپلماسی باز می‌گردد؛ چرا که وقتی این قانون به تصویب رسید پالس‌های منفی را از سوی دولتمردان شاهد بودیم و قطعا چنین رفتارهایی باعث خواهد شد غربی‌ها جسارت به خرج دهند تا در امورات کشورمان مداخله داشته باشند، اما در هر صورت مجلس خودش را مقید به حفظ منافع ملی می‌داند و هر کجایی که نیاز باشد با جدیت ورود خواهیم کرد. عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی نیز در این باره گفت: مصوبه هسته‌ای اتمام حجت مجلس با دولت‌های اروپایی است چرا که نمی‌توانند نقش حمایت از برجام را بازی کرده و از آن طرف برای لغو تحریم اقدامی نکنند.
حجت الاسلام سید ناصر موسوی لارگانی با انتقاد از تعلل رئیس جمهور در ابلاغ دو قانون مهم و راهبردی «لغو تحریمها» و «تامین کالاهای اساسی»، گفت: بهتر است آقای روحانی به قانون گریزی خاتمه داده چرا که مجلس شورای اسلامی در این زمینه با کسی شوخی ندارد.
وی بیان کرد: دولت‌های اروپایی نمی‌توانند نقش حمایت از برجام را بازی کرده و از آن طرف برای لغو تحریم اقدامی نکنند و تازه طلبکار هم باشند.
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اظهارات اخیر وزیر خارجه آلمان، گفت: آنان وقاحت را به حدی رسانده‌اند که از ایران می‌خواهند علیرغم تحریم صد درصدی همچنان برجام را اجرا و به جاسوسان هسته‌ای که در لباس بازرسان آژانس درآمده‌اند، اجازه حضور دهند!
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی افزود : کسانی که دنبال بازی جناحی خود با «بایدن» هستند، از مصوبات مجلس به هم ریخته و امیال خود را در آستانه از دست رفتن می‌بینند و به همین جهت به کارشکنی و قانون گریزی روی آورده‌اند.
در نهایت
در نهایت باید گفت،همانگونه که امید داشتن به انجام تعهدات اروپا در برجام امیدی بیهودی است، امید داشتن به بایدن و حتی بازگشت وی به برجام تغییری در استراتژی امریکا به وجود نخواهد آورد.
نیت شوم باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که اگر بایدن بخواهد به برجام برگردد، درادامه به برجام بسنده نمی‌کند و به دنبال برجام دو و سه خواهد بود.
جیک سالیوان مشاور امنیتی کاخ سفید در این باره گفته؛ برای بازگشتن به برجام، ایران باید هم در حوزه موشکی و تسلیحاتی، هم در حوزه منطقه آماده مذاکره باشد.
این امر نشان می‌دهد که دموکرات‌ها به دنبال برجام‌های دو و سه هستند.
از سوی دیگر اظهار نظرهای دولت‌های عربی نیز بیانگر این است که دمکرات‌ها به دنبال آن هستند که به‌جای ۱+۵ بعضی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس را هم درگیر کنند و این هشداری است که نباید به این سادگی تن به بازگشت بایدن به مذاکرات داد.
در این میان اقدام مجلس در تصویب طرح اقدام راهبردی علیه تحریمها نشان می دهد که صبر ایران و دوران نرمش و انفعال به پایان رسیده و ایرانی‌ها دیگر با دستهای آهنینی که زیر دستکش مخملین قرار دارند دست نمی دهند. حالا زمان آن رسیده است که دو سمت مذاکره امتیازه بدهند و سنگینی کفه ترازو برجام از دوش مردم ایران برداشته شود.
نویسنده: کتایون مافی
