شکایت جمهوی اسلامی ایران از امریکا به دلیل نقض برجام و بازگشت تحریم‌ها چند روزی است نقل محافل شده است عده‌ای ذوق زده از اقدام صورت گرفته متولیان با مصدق! مقایسه می‌کنند و عده‌ای هم مدام فریاد می‌کشند که «من می‌دونستم نمی‌شود!» این اقدام هم فرصتی را برای تسویه‌حساب‌های جناحی فراهم آورده است تسویه‌حساب‌هایی که می‌تواند در ادامه مسیر منافع ملی را با خطر مواجه کند.
اصل ماجرا اینجاست که صرف شکایت نه می‌تواند خوب باشد و نه بد، این نتیجه است که می‌تواند ما را به خب یا بد بودن آن راغب کند، ضمن آنکه متولیان باید حواسشان باشد که آنها مسئول احقاق حق و اعتمادی هستن که به امریکا در مذاکرات داشتند و ملت منتظرند که هم گشایش اقتصادی را ببینند و هم حقی که از بتن ریزی اراک قرار بود به دست آورند! بر این اساس حتی اگر هم شکایت نتیجه دهد متولیان وظیفه شان را انجام داده‌اند و نباید انتظار فرش قرمز و تشکر داشته باشند با این پیش فرض به سراغ مرور اتفاقات رخ داده و شکایت نامه جمهوری اسلامی می‌رویم.
هشدار رئیس لاهه به ترامپ
هر چند که رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه طی نامه‌ای رسمی بعد از شکایت جمهوری اسلامی از امریکا خطاب به وزیر خارجه امریکا، ضمن اعلام زمان رسیدگی به شکایت دولت ایران درخصوص بازگشت یکجانبه تحریم‌ها دولت آمریکا، تأکید کرد: از هرگونه اقدام جدید، اجتناب کنید و شرایط را تغییر ندهید، اما باید دید که این نامه و دستور چطور می‌تواند عملی شود و در عمل چه دستاوردی را برایمان دارد صرف هشدار و تهدید منی تواند مطلبو ملت ایران باشد همانطور که به گفته رهبری صرف مذکره و توافق بدون برداشتن تحیمها مطلوبمان نبوده است.
تحلیل رئیس مرکز حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری
اما در همین زمینه نیز محسن محبی رئیس مرکز حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری اعلام کرد: بدنبال شکایت دولت ایران علیه دولت آمریکا، رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری طی نامه‌ای رسمی خطاب به پمپیو به دولت آن کشور هشدار داد طوری رفتار کند که آثار تصمیمات آتی دیوان در مورد درخواستهای ایران را خدشه دار نکند.موضوع دادخواست ایران این است که اقدام آمریکا در برگرداندن تحریم‌های یکجانبه برخلاف تعهدات بین‌المللی امریکا در عهدنامه سال ۳۴ است. به موجب این عهدنامه آمریکا متعهد شده بود با اتباع ایرانی رفتار منصفانه داشته باشد، و مانع از مراودات پولی و بانکی نشود.
وی افزود: دولت ایران به علت فوریت امر و آثار سوء ناشی از برگرداندن تحریم‌های یکجانبه امریکا به ویژه در حوزه سلامت و درمان و دارو و خصوصا امنیت هوایی، همزمان با طرح دعوی رسمی از دیوان خواسته بود که دیوان تا زمانی که در مرحله رسیدگی و صدور رای در دعوای اصلی قرار دارد، بعنوان یک امر فوری و طی دستور جداگانه‌ای برگرداندن تحریم‌ها را ممنوع سازد و از دولت امریکا بخواهد که این اقدامات را متوقف کند.
محبی ادامه داد: رئیس دیوان با توجه به اهمیت و فوریت امر با استفاده از ماده ۷۴ (۴) قواعد دیوان بین‌المللی دادگستری عصر سه‌شنبه طی نامه‌ای رسمی خطاب به وزیر خارجه آمریکا، به دولت آمریکا هشدار داد از هر گونه اقدام جدید در این زمینه اجتناب کند، و توجه دولت آمریکا را به این ضرورت جلب می‌کند که باید در زمینه مورد دعوا (بازگشت تحریم‌ها) طوری عمل کند که آرای آتی دیوان که بعد از جلسه ۲۷ اگوست صادر خواهد کرد، بلا اثر نشود.
به گفته کارشناسان، این دستور نظیر حکم موقت به توقف هرگونه اقدام متصرفانه در پرونده‌های مالی است و نشان‌دهنده حساسیت و اهمیت موضوع شکایت ایران برای دیوان بین‌المللی دادگستری است. کمتر از ۱۰ روز پیش بود که ظریف در توییتر از شکایت ایران از آمریکا خبر داد: امروز ایران به دیوان دادگستری بین‌المللی شکایت کرد تا آمریکا را به دلیل اعمال مجدد غیرقانونی تحریم‌های یکجانبه پاسخگو کند. ایران در مواجهه با اهانت آمریکا به دیپلماسی و تعهدات قانونی، به حاکمیت قانون متعهد است. لازم است که با عادت نقض قوانین بین‌المللی توسط آمریکا مقابله شود.
بیانیه دیوان دادگستری بین‌المللی و ۵ مورد شکایت ایران
پس از آن بود که دیوان دادگستری بین‌المللی با انتشار سندی، گفته‌های محمدجواد ظریف مبنی بر شکایت ایران از آمریکا
در ادامه بیانیه دیوان، ابعاد شکایت ایران از آمریکا، با شفافیت بیشتری توضیح داده شده و آمده که ایران به دلیل صدور فرمان اجرایی ۱۸ اردیبهشت ترامپ برای بازگشتن تحریم‌هایی است که براساس برجام، موقتاً تعلیق شده بودند.
شکایت ایران ۵ بندی است و طی آن از قضات دیوان خواسته شده که موارد ذیل را اعلام کنند:
بیانیه ۸ مِی آمریکا درخصوص اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران، نقض تعهدات آمریکا ذیل معاهده مودّت (منعقده در سال ۱۹۵۵) است.
آمریکا باید بدون هیچ‌گونه تأخیری، اقدامات آغاز شده از ۸ مِی را متوقف کند.
آمریکا بایستی فوراً از تهدید به اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران، دست بردارد.
آمریکا باید تضمین بدهد که گامی در مسیر دور زدن رأی دادگاه درخصوص این پرونده برنمی‌دارد.
آمریکا باید خسارات وارده به شرکت‌های ایرانی را براساس تشخیص دیوان، به صورت تمام و کمال جبران کند.
زمان رسیدگی به شکایت علنی
اما دیوان به جز بیانیه‌ای که صادر شده است اعلام کرده که جلسات علنی رسیدگی به پرونده شکایت ایران از آمریکا به دلیل اعمال غیرقانونی تحریم‌های یکجانبه را از روز ۲۷ لغایت ۳۰ ماه آگوست (۵ الی ۸ شهریورماه) برگزار خواهد کرد.
در این بیانیه خاطرنشان شده دیوان بین‌المللی دادگستری در مقام رکن قضائی اصلی سازمان ملل متحد از روز دوشنبه ۲۷ آگوست تا پنجشنبه ۳۰ آگوست در کاخ صلح شهر لاهه که مقر این دادگاه است در جلسات علنی به پرونده شکایت ایران رسیدگی خواهد کرد.
وزارت خارجه آمریکا قبلا در بیانیه‌ای به روزنامه نیویورک‌تایمز گفته از شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری با خبر است اما طرح این دعوی توسط ایران را «بی‌اساس» می‌داند. این وزارتخانه در بیانیه‌ای گفت: «دعوی ایران بی‌اساس است و ما قصد داریم مقابل دیوان بین‌المللی دادگستری، سرسختانه از ایالات متحده دفاع کنیم.»
اما لازم به یاد آوری است که اولین بار «محمد جواد ظریف»، وزیر خارجه ایران موضوع شکایت ایران از واشنگتن را در حساب کاربری‌اش در توئیتر اعلام کرد. ظریف نوشت: «امروز ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری شکایتی را برای پاسخگو کردن آمریکا بابت اعمال تحریم‌های یکجانبه تنظیم کرد.»
دیوان بین‌المللی دادگستری سه‌شنبه هفته گذشته ارائه این دادخواستی از سوی ایران علیه ایالات متحده را تأیید کرد.
سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز گفته این شکایت به دلیل «نقض عهدنامه مودت» صورت گرفته است.
بهرام قاسمی چند روز پیش نیز گفته بود: به منظور ترمیم و جبران اعمال غیرقانونی آمریکا در وضع تحریم‌ها علیه کشورمان و احقاق حقوق ملت ایران و پیگرد بین‌المللی اعمال متخلفانه ایالات متحده، وزارت امورخارجه با مشارکت مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری و هماهنگی سایر دستگاه‌های ذیربط، مسئله شکایت از ایالات متحده به دلیل نقض تعهدات بین‌المللی و مشخصاً عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی سال ۱۳۳۴ نزد دیوان بین‌المللی دادگستری را در دستورکار قرار داد و پس از اخذ نظرات وکلا و مشاوران حقوقی بین‌المللی ایرانی و خارجی، دادخواست نهایی حاوی شکایت جمهوری اسلامی ایران از نقض معاهده مودت در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۷ به ثبت رسید.
در این شکایت تشریح شده است که تصمیم آمریکا در اعمال مجدد تحریم‌های هسته‌ای با تعهدات بین‌المللی ایالات متحده به ویژه مواد ۴، ۷، ۸ ، ۹ و ۱۰ معاهده مودت ۱۳۳۴ نیز مغایرت دارد و ایالات متحده ملزم است ضمن توقف این اعمال متخلفانه بین‌المللی، کلیه خسارات وارده را جبران کند.
رئیس مرکز حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری روز چهارشنبه اعلام کرد که بدنبال شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه دولت آمریکا رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری طی نامه‌ای رسمی خطاب به پمپیو وزیر خارجه امریکا، به دولت آن کشور هشدار داد که طوری رفتار کند که آثار تصمیمات آتی دیوان در مورد درخواستهای ایران را خدشه دار نکند.
«دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا روز ۱۸ اردیبهشت‌ماه کشورش را از توافق هسته‌ای ایران خارج و فرمانی را برای بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران پس از دوره‌های زمانی ۹۰ و ۱۸۰ روزه امضا کرد.
با همه این تفاسیر اما باید دانست که صرف شکایت کردن نباید مدنظر قرار بگیرد و تا رسیدن به نتیجه مطلوب که همان رفع تحریم‌ها و اخذ خسارت به دلیل ضرری که از تحریم‌های غیرقانونی به ملت ایران وارد شده است باید مساله را دنبال کرده و در این مسیر کوتاه نیامد.
نویسنده: سوشیانت آسمانی
