افکار عمومی در ایران اکنون این سوال را می‌پرسد، اگر برجام در قبال انجام تعهدات ایران هنوز نتوانسته اروپایی‌ها را به اجرای تعهدات ملزم کند، گره مشکلات اقتصادی و معیشتی آنها را بگشاید، چرا امضاء شد؟ چرا نشست‌های دوره‌ای برجام برگزار می‌شود؟ و چرا همچنان هنوز روی اجرای تعهدات اروپایی‌ها "شاید روزی اتفاق بیفتد" دلخوش کرده‌ایم؟
هفته گذشته نشست دوره‌ای برجام با حضور هیات ایرانی و ۱+۴ برگزار و ماحصل آن یک بیانیه بود که در آن به مخالفت با اقدام اخیر آمریکا برای فعال سازی مجدد تحریم‌ها علیه ایران، بسنده شد، مخالفتی که تنها بر روی کاغذ نگارش شد و درعمل تاکنون هیچ تحریمی نه تنها لغو نشده است بلکه اروپایی‌ها به خود زحمت ندادند در برابر گردن کشی و زورگویی آمریکا بایستند.
این نشست در چارچوب برجام، هر سه ماه یکبار با شرکت معاونان وزیر برگزار می‌شود. اینبار با توجه به شیوع بیماری کرونا فاصله دیدارها کمی طولانی تر شد؛ آقای عراقچی به عنوان ریاست هیات ایرانی در هتل کوبورگ میزبان بود و دیدار و رایزنی با مقامات مختلف از جمله مدیر کل آژانس بین الملل اتمی داشت اما نتیجه این گفت‌وگوها تقریبا هیچ بود! چرا که اروپا تاکنون هیچ کدام از تعهدات خود را اجرا نکرده است. نشست کمیسیون برجام به صورت دوره‌ای برگزار می‌شود اما سوال این است تاکنون کدام یک از این نشست‌ها برای ملت ایران حائز دستاورد بوده و منجر به لغو تحریم‌های ضد ایرانی شده است؟ کدام یک از کشورهای اروپایی که مدام از حمایت از برجام دم می‌زنند، روی تعهدات خود ایستاده و حاضر به مراوده اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران شدند؟ آنها که با اولین خط و نشان آمریکا هنوز نگذاشتند جای پایشان در ایران خشک شود، بساط خود را جمع کردند و رفتند، مصداق رفتار شرکت‌های فرانسوی از جمله رنو است که از ترس آمریکا هنوز نیامده زیر همه قول و قرارهایشان زدند!
نشست‌های دوره‌ای برجام در حالی برگزار می‌شود که اروپایی‌ها تاکنون به هیچ یک از تعهدات خود پایبند نبودند؛ حتی اینستکس نیز نتوانست مسیر اجرای تعهدات اروپایی‌ها را هموار کند. "شدیدترین مرحله تحریم، نفت در برابر غذا بود اما الان در شرایطی هستیم که حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یک قطره نفت را نمی‌دهند و اگر هم به فروش می‌رسد امکان تبادل مالی نباشد"؛ این جمله محمد باقر نوبخت معاون رییس جمهور کشورمان است که همین چندر روز پیش در نشست اعضای شورای توسعه و برنامه ریزی همدان بیان کرد. ۵ سال از توافق هسته‌ای می‌گذرد، ایده رفع تحریم‌ها و گشایش اقتصادی مطابق آنچه وعده داده شده بود کاملا از سوی آمریکا و اروپایی‌ها عقیم شد، البته برخی در داخل وقتی آمریکا در تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی کشورمان به در بسته خورد، این مسئله را حاصل و دستاورد برجام دانستند و با این عنوان که برجام زنده است، می‌خواهند به دستاورد تقریبا هیچ در افکار عمومی مشروعیت بخشند.
افکار عمومی در ایران اکنون این سوال را می‌پرسد، اگر برجام در قبال انجام تعهدات ایران هنوز نتوانسته اروپایی‌ها را به اجرای تعهدات ملزم کند، گره مشکلات اقتصادی و معیشتی آنها را بگشاید، چرا اصلا امضاء شد؟ چرا نشست‌های دوره ای برجام برگزار می‌شود؟ چرا سرنوشت کشور از سال ۹۲ تاکنون به آن گره زده شده و همچنان روی اجرای تعهدات اروپایی‌ها که شاید روزی اتفاق بیفتد دلخوش کرده‌اند؟
هتل کوبورگ وین هفته گذشته باز هم میزبان هیأت‌های ایران و نمایندگان گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) به ریاست سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران و هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود.
عراقچی که برای این نشست به وین سفر کرده بود با بیان اینکه اعضای باقیمانده در برجام برای مقابله با قانون‌شکنی آمریکا اجماع دارند، تاکید کرد: تنها راه اصولی حفظ برجام، بهره‌مندی ایران از منافع این توافق در حوزه رفع تحریم‌هاست که صرفا از طریق اتخاذ گام‌های عملی و ملموس اعضای برجام، محقق می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به مخالفت‌های پیشین با آمریکا خاطرنشان کرد: اعضای کمیسیون با تاکید بر مواضع اصولی خود در جریان بررسی قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که با شکست مفتضحانه آمریکا همراه بود و همچنین مخالفت‌های اساسی خود با اقدام آمریکا برای جا زدن خود به عنوان عضو برجام و اعاده قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت علیه ایران، متفق‌القول بر این عقیده بودند که آمریکا از ۸ می ۲۰۱۸ مشارکت خود در برجام را متوقف کرده و دیگر عضو این توافق محسوب نمی‌شود و لذا، نمی‌تواند از حقوق تصریح شده در برجام از جمله با هدف برگشت تحریم‌ها، استفاده کند. او همچنین در پایان این جلسه توضیح داد که اعضای این توافق، آمریکا را به عنوان مشارکت کننده برجام نمی‌شناسند و حقی برای این کشور در خصوص استفاده از سازوکارهای درون برجام یا قطعنامه ۲۲۳۱ قائل نیستند.
هیچ حسابی روی اینستکس باز نکردیم
معاون وزیر خارجه ایران همچنین درباره اینستکس با تاکید بر اینکه هیچ حسابی روی اینستکس باز نکردیم و هیچ اتکا و اعتمادی به اروپایی‌ها و این سازوکار نداریم، گفت: اولین تبادل مالی از طریق اینستکس صورت گرفته و چند تبادل مالی دیگر در دستور کار قرار دارد، ولی بسیار کم‌تر از انتظارات ما بوده است.
از سوی دیگر، سفیر و نماینده دائم چین در سازمان ملل پیام نشست یک روز بعد از کمیسیون مشترک برجام در وین را واضح و روشن اعلام کرد و گفت که این پیام تاکیدی بر حمایت جامعه جهانی از توافق هسته‌ای و عدم امکان آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه است. همچنین روز دوازدهم شهریور ماه نیجر که ریاست شورای امنیت را بعد از اندونزی به عهده گرفته است، به درخواست آمریکا علیه ایران پاسخ منفی داد. عراقچی، همچنین با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز دیدار و گفت‌وگو کرد. «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیدار با معاون وزیر امور خارجه کشورمان در وین را مثبت ارزیابی کرد و در توییتی نوشت که همکاری‌های ایران و آژانس باید ادامه پیدا کند. طرفین، گفتگوهای اخیر در تهران و بیانیه مشترک که منجر به تقویت همکاری ها و تعاملات و همچنین اعتماد بین ایران و آژانس می شود را مثبت و سازنده خواندند و از استقبال گسترده از تفاهمات حاصله در سطح بین المللی ابراز خرسندی کردند. دو طرف همچنین بر عزم ایران و آژانس برای تداوم همکاری های متقابل، بر اساس حسن نیت، تاکید کردند. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیدار با معاون وزیر امور خارجه کشورمان در وین را مثبت ارزیابی کرد و در توییتی نوشت که همکاری‌های ایران و آژانس باید ادامه پیدا کند.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه درخواست کشورهای اروپایی برای معاف شدن از تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا و داشتن اجازه تجارت با ایران را اقدامی «ذلیلانه» توصیف کرده است. وزیر خارجه روسیه در سخنرانی خود برای دانشجویان و اساتید «بنیاد دولتی روابط بین‌الملل مسکو» وابسته به وزارت خارجه این کشور گفت: «آمریکا نه تنها تحریم‌های یکجانبه‌اش علیه ایران را احیا کرده بلکه دیگران را هم از تجارت با ایران منع کرده است.» او اضافه کرد: «گاهی اوقات، متحدان آمریکا حتی ذلیلانه از آمریکا درخواست می‌کردند آنها را از این ممنوعیت‌ها معاف کند تا بتوانند علی‌رغم وجود تحریم‌های فراسرزمینی و غیرقانونی آمریکا هنوز بتوانند با ایران تجارت کنند.
در پایان این نشست نیز بیانیه رئیس هیأت منتشر شد. اعضای حاضر در نشست کمیسیون مشترک برجام با اشاره به خروج یکجانبه و اعلام توقف مشارکت آمریکا در برجام و اینکه این کشور بعد از آن در هیچ یک از فعالیت‌های مرتبط با برجام مشارکت نداشته، مجددا تاکید کردند آمریکا را نمی‌توان یک دولت عضو این توافق محسوب کرد.
حاضران در نشست مذکور در ادامه مخالفت‌ها با اقدام اخیر آمریکا برای فعال سازی مجدد تحریم‌ها علیه ایران، این بار مخالفت خود را از وین اعلام کردند.
نشست کمیسیون مشترک برجام در شرایطی برگزار شد که در این مدت آمریکا تلاش‌های زیادی را در راستای اعمال فشار بیشتر بر ایران صورت داد از ارائه قطعنامه اصلاحی ضد ایرانی به شورای امنیت برای تمدید محدودیت‌های هسته‌ای که ناکام ماند (این قطعنامه که روز ۲۵ مرداد به رأی گذاشته شد با ۱۱ رأی ممتنع، ۲ رأی موافق (آمریکا و جمهوری دومینیکن) و ۲ رأی مخالف (روسیه و چین) رد شد)، تا ارائه نامه به شورای امنیت برای فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران. در همین خصوص نیز مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از نیمه شب ۲۰ سپتامبر به وقت گرینویچ باز خواهد گشت.
نویسنده: هدی دهقان بذرافشان
