رفتارهاي سياسي دولتمردان تركيه گرچه تازگي ندارد، اما ابعاد آن آشكارتر شده و به نوعي "رو" باز مي‌كند. غافل از اينكه اقدامات او در منطقه، آتش زير خاكستر درون تركيه را شعله‌ور خواهد ساخت و آنگاه ديگر از رؤياهاي دولت به اصطلاح اسلامي اين كشور، نامي هم باقي نخواهد ماند.
همراهي و همگرايي مقامات تركيه با اهداف آمريكا و صهيونيست‌ها در منطقه سودي براي دولت اردوغان نخواهد داشت. اين همراهي و مطيع بودن او تنها سود اين معامله را به جيب آمريكا و اسرائيل خواهد ريخت و تركيه بازنده اصلي تحولاتي خواهد بود كه او به آنها دامن مي‌زند. تركيه اكنون تنها با نظام سياسي سوريه درگير نيست و مردم سوريه همه ويراني‌ها و جناياتي كه در اين كشور اتفاق افتاده است، از چشم دولتمردان تركيه مي‌بينند. آيا اگر دولت بشار اسد با فتنه‌هاي تركيه‌اي و آمريكايي و ديگر كشورهاي مرتجع عربي سقوط كند، مردم اين كشور با آنها همراه خواهند شد؟!
قطعاً چنين تصور و خيالي، خام‌انديشي است كه در سر مقامات تركيه پرورش يافته است. تركيه در راهي گام برداشته است كه پايان آن آغاز فروپاشي اين كشور از جنس فروپاشي امپراتوري عثماني است.
دليل شكست‌هاي سياست‌هاي دولت تركيه در منطقه به خاطر يك موضوع اساسي و حياتي است و آن بي‌توجهي به خواسته‌هاي مردم منطقه است. اين روند در داخل تركيه هم ديده مي‌شود. حاكميت تركيه به خواسته مردم خود هم بي‌توجه است و تنها به دستورات و اوامري تن مي‌دهد كه آمريكا آن را صادر كرده است. به همين خاطر چنين رفتاري از سوي مردم تركيه با اعتراض روبرو شده وخواهد شد.
اين روزها رفتار دو‌گانه تركيه و رويكردي كه اين كشور در قبال تروريست‌هاي منطقه بويژه داعش پيش گرفته و البته بستري را كه براي ادامه اقدامات جنايتكارانه اين گروهك‌هاي تروريستي فراهم كرده در آينده اي نزديك امنيت منطقه را بيش از شرايط كنوني متشنج خواهد كرد.
رفتار ترکیه و سكوت تامل برانگيزش در قبال حوادث اخير کوبانی مصداق عيني است در قبال تناقضات سياست تركيه در قبال تحولات منطقه كه بطورحتم، تبعات زیادی را نه تنها برای ثبات سیاسی داخلی ترکیه به همراه خواهد داشت، بلکه باعث بی‌ثباتی بیشتر در منطقه نیز خواهد شد.
مسئله‌ی کوبانی نشان داده است که ترک‌ها نگاهی استراتژیک و بلندمدت به مسائل منطقه‌ای دارند و تلاش می‌کنند با نگاهی کاملاً واقع‌گرایانه، تحولات جاری در خاورمیانه را در راستای اهداف خود پیش برند. بر همین اساس است که در شرایطی که همگان انتظار داشتند ائتلاف بین‌المللی علیه داعش به راحتی شکل بگیرد و همه کشورهای نزدیک به آمریکا در آن شرکت کنند، ترک‌ها در نشست جده - که مقدمه‌ای بر تشکیل ائتلاف بود - از امضای بیانیه پایانی آن خودداری و مخالفت خود را از پیوستن به چنین ائتلافی ابراز کردند. حتی سفر وزیران دفاع و امور خارجه آمریکا به ترکیه نیز نتوانست ترک‌ها را قانع کند که در ائتلاف شرکت کنند.
هدف ترکیه از سیاست‌های اخیر خود در قبال داعش، به نگاه استراتژیک این کشور به تحولات اخیر و نگاه کلان نگر آنها نسبت به جایگاه ترکیه در نظام منطقه‌ای خاورمیانه باز می‌گردد؛ اما این نکته باید در نظر گرفته شود که به دلیل هم پیوندی پویش‌های امنیتی کشورها به یکدیگر، این رفتار ترکیه تبعات زیادی را نه تنها برای ثبات سیاسی داخلی ترکیه به همراه خواهد داشت، بلکه باعث بی‌ثباتی بیشتر در منطقه نیز خواهد شد. بنابراین حتی اگر ترک‌ها در شرایط فعلی و تحت فشارهای بین‌المللی و افکار عمومی به نبرد علیه داعش در کوبانی بپردازند، تعلل بیش از اندازه‌ی ترکیه در این امر و نگاه منفعت‌محورانه‌ی این کشور تأثیرات منفی خود را حداقل در داخل ترکیه بر جای خواهد گذاشت؛ به عبارت دیگر، ترکیه در نهایت هیچ راه گریزی از تبعات منفی سیاست‌های اخیر خود نخواهد داشت.
با وجود پیشروی‌های داعش در کوبانی و تصویب طرح اجازه به دولت ترکیه برای مبارزه با داعش، این کشور همچنان رویکرد خود را نسبت به ائتلاف روشن نساخته است و در مقابل پیشروی‌های داعش در کوبانی تاکنون دست به هیچ اقدام مفیدی نزده است؛ ترکیه نه تنها مانع از عبور پیکارجویان کرد از مرزهای ترکیه به خاک سوریه برای مبارزه با داعش می‌شود، بلکه حتی اخیراً درگیری‌هایی میان نیروهای ارتش ترکیه و جنگجویان پ.ک.ک رخ داده است.
اين رفتار تركيه با واكنش مقامات كشورمان همراه بود چنانچه چند روز پيش معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه از رایزنی با مقام‌های ترکیه درباره وضعیت کوبانی خبر داده بود و از کشورهای عربی منطقه خواسته بودکه به جای حمله به داعش از خانه خود مبارزه با تروریسم را آغاز کنند.
امیر عبداللهیان همچنین از گفت‌وگوها با دولت ترکیه برای حل بحران کوبانی خبر داد و گفت: البته ما به دولت این کشور بابت هرگونه حضور نظامی زمینی در سوریه هشدار داده‌ایم. گفت‌وگوهای ما با دوستمان ترکیه برقرار است و ما فکر می‌کنیم این کشور می‌تواند بیشترین نقش را برای بازگشت آوارگان سوری به سرزمین‌شان داشته باشد.
شواهد نشان می‌دهد که ترکیه تلاش دارد از بحران کوبانی به عنوان فرصتی برای پیشبرد سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای خود بهره ببرد؛ به طوری که اردوغان تلاش دارد که با گره زدن چالش داعش و پ.ک.ک با یکدیگر، آنها را به وسیله یکدیگر و در یک نبرد فرسایشی تضعیف کند.
سكوت قابل تاملي كه تركيه بويژه در قبال جنايات اخير در كوباني پيش گرفته از يك‌سو و از سويي ديگر اين كشور در ائتلاف ضد داعش نيز كشورهاي غذبي را همراهي نكرده است كه دليل اين امر را رقابت‌های منطقه‌ای این کشور با عربستان سعودی، سیاستي كه اين كشور در قبال سوریه براي حذف بشار اسد به دنبال دارد و در آخر نيز مي‌توان اشاره كرد كه ترکیه از جهاتی حضور داعش به ویژه در عراق را در راستای منافع منطقه‌ای خود می‌بیند؛ از دید ترک‌ها، تقویت حضور داعش در عراق به معنای تضعیف جایگاه شیعیان در این کشور است و این در بلندمدت فضا را برای اعمال‌نفوذ ترک‌ها در عراق فراهم می‌سازد؛ اما سکوت ترکیه در قبال پیشروی‌های داعش در کوبانی دلایلی دیگری نیز دارد که در زیر به آنها اشاره می‌شود.
با وجود اینکه ترکیه دلایل خود را برای رفتار اخیرش در قبال داعش و پیشروی‌های آن در منطقه کردنشین کوبانی دارد؛ اما این رفتار پیامدهایی را نیز به دنبال دارد که می‌تواند هزینه‌های زیادی را هم برای خود ترکیه و هم برای خاورمیانه به دنبال داشته باشد.
همان‌گونه که بررسی شد، در تحلیل پیامدهای رفتار ترکیه در قبال داعش باید به ۲ بعد داخلی و منطقه‌ای آن اشاره کرد. رفتار ترکیه از یک سو ممکن است باعث بر هم خوردن گفت‌وگوهای صلح با کردها شود و آتش خشونت را مجدداً در ترکیه روشن کند و هم باعث ایجاد بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه شود.
«بری بوزان» می‌گوید که امنیت کشورها در رابطه‌ی آنها با دیگران معنا پیدا می‌کند و هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند صحبت از امنیت ملی خود داشته باشد؛ ترکیه نیز از این امر مستثنا نیست و امنیت آن به امنیت کل منطقه پیوند خورده است و هرگونه بی‌ثباتی منطقه‌ای در آینده، دامان این کشور را نیز خواهد گرفت. رفتارهای اخیر ترکیه چنین فهمی را نمی‌رساند و به نظر می‌رسد آنها امنیت خود را جدای از امنیت منطقه تعریف کرده‌اند. رفتار منفعت‌طلبانه ترکیه در قبال داعش و بحران کوبانی شرایطی را ایجاد می‌کند که می‌تواند با دامن زدن به رقابت‌های موجود بین ترکیه با عربستان و ایران از یک سو و ایجاد فضاهای خلأ جهت رشد گروه‌های تروریستی از سوی دیگر، خاورمیانه را هر چه بیشتر دچار بی‌ثباتی کند.
كارشناسان معتقدند در شرایطی که آتش جنگ‌های نیابتی، خاورمیانه را در بر گرفته است و هرروز بر دامنه‌ی جنگ و خشونت‌های این منطقه افزوده می‌شود، اقدام ترکیه به مثابه بنزینی است که بر آتش تنش‌های موجود ریخته می‌شود. اگر ترکیه همچنان به سیاست‌های براندازانه خود در سوریه ادامه دهد، تقابل این کشور با ایران را به دنبال خواهد داشت. از جهت دیگر، هر چند عربستان و ترکیه هر ۲ هدف واحدی را در قبال سوریه دنبال می‌کند - که این هدف همان براندازی بشار اسد است - اما این ۲ کشور، سوریه‌ی بعد از اسد را جولانگاهی برای تقویت قدرت منطقه‌ای خود می‌بیند؛ به همین دلیل است که ترکیه تلاش دارد در نظام بعدی سوریه بیشترین نقش را داشته باشد و عربستان نیز دقیقاً چنین هدفی را دنبال می‌کند که این امر فضا را برای تنش‌های بعدی آماده می‌کند.
در همين زمينه سياست روز در گفت‌وگو با كارشناسان به عواقب سياستي كه تركيه در قبال حمايتش از تروريست‌هاي منطقه پيش گرفته پرداخته كه به شرح ذيل است.
تركيه در توطئه‌هاي غرب مي‌سوزد
محمدحسن قديري ابيانه كارشناس سياست خارجي در‌خصوص رفتار قابل تامل دولتمردان تركيه براي حمايت از تروريست‌هاي منطقه گفت: آقاي اردوغان گفته بود من به مقامات ايران گفتم ۲۵۰ هزار نفر در سوريه كشته شده‌اند و ايران جواب داد سوريه خط مقدم جبهه است پيرو همين مسئله بايد به دولت ترکيه گفت که عامل اين کشتارها دولت‌هايي مثل اردوغان هستند که مغاير با اصول اسلامي، انساني و حتي امور بين‌الملل از تروريسم‌ها حمايت و در امور داخلي سوريه دخالت کرده و انواع و اقسام سلاح‌ها را در اختيار تروريست‌ها قرار داده‌‌اند. وي افزود: در حقيقت اين سياست‌ها است که مشکلات را براي سوريه به وجود آورده واين كشور بايد پاسخگوي اعمال خود باشد.
اين كارشناس سياست خارجي تصريح كرد: ترکيه در موضعي نيست بخواهد براي سوريه تعيين تکليف کند که بشار‌اسد بايد بماند يا برود در حالي که دولت ترکيه خود را دلسوز مردم سوريه جلوه مي‌دهد نه تنها از کشتار مردم کوباني ممانعت به عمل نمي‌آورد بلکه از اين کشتار نيز خشنود به نظر مي‌رسد و مخالفين ملت سوريه را تجهيز کرده و به تجهيز آنها ادامه مي‌دهد.
وي در ادامه گفت: و اين در حالي است که نيمي از جمعيت ترکيه را علوي‌ها و کردها تشکيل مي‌دهند و دولت ترکيه نه تنها دستاوردي در سياست خارجي نداشته بلکه در صحنه داخلي نيز مشکلات عديده‌اي با کردها و علوي‌ها پيدا خواهد کرد. وي در پايان خاطر نشان كرد: ترکيه هم در استراتژيک و هم در تاکتيک دچار اشتباه شده و قدرت‌هاي غربي و اسرائيل با به طمع انداختن دولت ترکيه براي احياي قلمرو سابق دولت عثماني آنها را به اشتباه در تحليل انداخته‌اند.
بنابراين مقامات كشورمان با بيان مواضع صريح بايد از حق حاکميت ملت سوريه و عراق تمام قد دفاع کند و اقدامات دخالت‌آميز ترکيه، مرتجعان عرب و قدرت‌هاي غربي را در سوريه و عراق خنثي نموده و ملت‌هاي سوريه و عراق را در مبارزه با تروريسم‌ها ياري رسانيم و تلاش کنيم دولت‌هايي مثل ترکيه به درک صحيح اوضاع برسند و دست از اين توطئه‌ها عليه ملت‌هاي منطقه بردارند.
غرب به تركيه به عنوان پل پيروزي نگاه مي‌كند
دكتر سيدرضا صدرالحسيني ديگر كارشناس سياست خارجي در اين خصوص گفت:با نگاهي به عملکرد غيراصولي کشور ترکيه و اتخاذ راهبردهاي غيرقابل دفاع در بحران‌هاي اخير منطقه از جمله اصرار بر سرنگوني نظام سياسي سوريه، دخالت در امور کشورهاي همسايه همچون عراق، باز كردن گذرگاه عبور تروريست‌ها به کشورهاي همسايه، پشتيباني غيرقابل انكار ترکيه از تروريسم در منطقه و موارد مشابه در آموزش، تسليح و پشتيباني از اقدامات تخريبي تروريست‌هاي منطقه نمي‌توان کشور ترکيه را به عنوان همسايه دلسوز براي کشورهاي منطقه محسوب نمود.
وي تصريح كرد: يعني اينکه عدم استراتژي روشن منطقه‌اي ترکيه راه را براي نفوذ و دخالت بيگانگان در منطقه به صورت چشم‌گيري افزايش داده است به نظر مي‌رسد ترکيه سعي در ارتقاي جايگاه خويش در منطقه دارد اما نگاه غرب به اين کشور نگاهي غيرراهبردي و تاکتيکي است بدين مفهوم که غرب به ترکيه به عنوان پل پيروزي مي‌نگرد تا بتواند از آن عبور كرده و حتي اگر تخريب گردد نيز براي غرب بي‌اهميت خواهد بود.
وي به واكنش و راهبرد كشورمان به سياست اشتباه تركيه اشاره كردوگفت: جمهوري اسلامي ايران با نگاه راهبردي به کشورهاي همسايه به جهت ايجاد ارتباطات صميمانه وتقويت حسن همجواري با آنان به ترکيه به عنوان يک کشور دوست و همسايه مي‌نگرد و هميشه از اقدامات دوستانه اين کشور در زمينه‌هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي حمايت نموده است اما اقدامات اخير تركيه از نظر دستگاه سياست خارجي ايران دور نبوده، بنابر اظهار مسئولين وزارت خارجه در جريان عين‌‌العرب (کوباني) تذکرات لازم به مسئولين دولتي اين کشور داده شده که اين حاکي از حس دلسوزي و حفظ برادري با اين کشور مي‌باشد که البته در صورت تداوم رفتارهاي غيردوستانه اين کشور نمي‌تواند ادامه داشته باشد.
هدي دهقان‌بذرافشان
