به باور ناظران سیاسی ،تداوم سیاست جمهوری اسلامی با کشورهای همسایه با تاکید بر حفظ ارزشهای انقلاب ،کاهش میزان تساهل و مماشات در برابر رفتارهای گستاخانه آنان است که میتواند در توسعه مناسبات با همسایگان نقشی تعاملی ایفا کند.
سیاست جمهوری اسلامی در حوزه دیپلماسی از ابتدای انقلاب تا کنون بر حسن همجواری و همزیستی مسالمت آمیز با کشورهای همسایه استوار بوده است. به بیان ساده تر ملت ایران ضمن حفظ منافع و حقوق تغییر ناپذیر خود و دفاع از تمامیت ارضی کشور تمام تلاش خود را به کار گرفته که در رابطه با همسایگان با کوچکترین مشکلی مواجه نشود.
اگر استثنائا عراق را کنار بگذاریم میبینیم که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، روابط ایران با کشورهای همسایه هیچگاه به تنش شدید و تخاصم نینجامیده است. درباره عراق نیز واضح است که ایران به دنبال تنش با این کشور نبود بلکه کشورما مورد حمله عراق قرار گرفت. دیدیم زیاده خواهی و رویکرد تهاجمی صدام به ایران محدود نماند و به کویت هم حمله کرد و ماهیت رژیم صدام بیشتر بر همگان آشکار گشت. رژیم دیکتاتور صدام وصله ناچسب و دولت مریض و ناراحتی در منطقه بود که با همه همسایگان خود دچار مشکل بود و طبعاً جنگ ایران و عراق را باید در این چارچوب تحلیل کرد چرا که ما در رابطه با همسایگان نهایت حسن نیت را همواره داشتهایم وهیچ گاه شروع کننده تخاصم نبودهایم. از سویی دیگر دلایل افزایش و گسترش نفوذ منطقهای ایران در خاورمیانه برای همگان آشكار است. در حقیقت، ایران به مانند یك محور اصلی، میان منطقه شرق خاورمیانه و آسیا از یك طرف و اروپا و آسیا از طرف دیگر قرار گرفته و با برخورداری از موقعیت و نفوذ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، نسبت به سایركشورهای منطقه برتری دارد. رویکرد صلح طلبانه جمهوری اسلامی تا به آنجاست که به عنوان یك قدرت منطقهای در خاورمیانه، از ابتدای تحولات سوریه نقشی فعال در مدیریت ناآرامیهای این كشور به سمت یافتن راه حلی مسالمتآمیز ایفا کردهایم چنانچه ایران از همه گزینهها از جمله مذاكره، گفتوگو و روشهای مسالمتآمیز برای حل مسائل سوریه ، حمایت کرده و در مقابل با روشهایی كه دخالت خارجی یا حمله نظامی به این كشور را مطرح میكنند، مخالفت كرده است.
در این میان بودند کشورهای همسایهای که بنای ناسازگاری با جمهوری اسلامی ایران را سرلوحه سیاست خارجی خود قرار دادند و همسو با سیاستهای ضد ایرانی دشمنان ملت همچنان در قبال ایران کارشکنی میکردند و البته این کارشکنی همچنان نیز ادامه دارد اما آنچه جمهوری اسلامی باید مد نظر قرار دهد، تداوم سیاست همکاری با کشورهای همسایه با تاکید بر حفظ ارزشهای انقلاب اسلامی، کاهش میزان تساهل در برابر رفتارهای گستاخانه آنان است که میتواند در توسعه مناسبات ما با همسایگان نقشی تعاملی ایفا کند.
تساهل ممنوع
محمد صادق کوشکی کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفت وگو با سیاست روز در خصوص روابط ایران در قبال کشورهای همسایه گفت: خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران در خصوص روابط با همسایگان بر اساس باورهای انقلابی و اصول اسلامی که در قانون اساسی نیز آمده به یک راهبرد کلان دست یافته است .
وی افزود : به همین دلیل است که از زمان انقلاب تا کنون هیچ گاه شروع کننده تنش نبودیم و حتی هرکدام از همسایگان نیز تنشی را آغاز کردند جمهوری اسلامی تلاش کرد تا این تنشها کمتر شود. کوشکی در ادامه اینطور گفت: حتی بعد از پایان جنگ تحمیلی علیه کشورمان ،ایران تلاش کرد روابط خود با عراق را ترمیم و بهبود ببخشد.
کوشکی به روابط ایران با کشورهایی همچون ترکیه وجمهوری آذربایجان اشاره کرد وگفت :با اینکه این کشورها با دشمنان ملت ایران متحد هستند اما جمهوری اسلامی همواره در مسیر تعامل و حسن همجواری با این کشورها حرکت کرده است.
وی معتقد است اگر نقدی هم در این خصوص است اینکه چرا در قبال رویکرد این کشورها تا این اندازه مماشات میکنیم بطور مثال در رابطه با امارات ،با اینکه رویکردهای ضد ایرانی این کشور از گذشته تا کنون ادامه داشته است اما امتیازاتی به این کشور و کشورهای مشابه که همواره سیاستهای ضد ایرانی را دنبال میکنند، میدهیم.
وی در پایان گفت :به نظر میرسد تداوم سیاست همکاری با کشورهای همسایه با تاکید بر حفظ ارزشهای انقلاب اسلامی، کاهش میزان تساهل در برابر رفتارهای گستاخانه آنان است که میتواند در توسعه مناسبات ما با همسایگان نقشی تعاملی ایفا کند.
تکیه بر دیپلماسی چند جانبه
دکتر سید رضا صدرالحسینی کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز به فاکتورهای مد نظر قرار گرفته شده ایران برای توسعه مناسبات با کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: با نگاه دقیقی به قانون اساسی جمهوری اسلامی، در بخش سیاست خارجی اولویت سیاست خارجی در آن به صراحت مشخص شده است که همسایگان با عنایت به تعداد آنان که به ۱۵کشور میرسد کمتر کشوری مانند ایران است که در کنار داشتن وسعت فراوان، تعدد همسایگان را نیز دارا باشد. وی افزود: بنابراین در بحث سیاست خارجی موضوع گسترش روابط ،تعمیق روابط و توجه به منافع ملی از اساسیترین اقدامات در سیاست خارجی محسوب میشود.
صدر الحسینی در ادامه گفت: به نظر میرسد در دیپلماسی کشور که حتماً باید به مسائل فرهنگی توجه خاصی شود مسئله تعمیق روابط اقتصادی نیز در شرایط کنونی باید مد نظر قرار گرفته شود ،بر این اساس تحقیق و تفحص در خصوص توانمندیهای داخلی به منظور صادرات در کنار توجه به نیازمندیهای روز افزون کشورهای همسایه باید مد نظر قرار گیرد .
کارشناس مسائل سیاست خارجی افزود: یکی دیگر از مسائل مهم در روابط دو جانبه و چند جانبه موضوع انتقال تجربه مردم سالاری دینی به کشورهای پیرامون است این تجربه نوین در منطقه میتواند توسط نخبگان و فرهیختگان کشورهای یاد شده مورد توجه ویژه قرار گیرد.
وی افزود :موضع گیری دیگری که در شرایط کنونی میتواند مورد استقبال اکثریت کشورهای همسایه ایران قرار گرفته شود، استقلال و پا فشاری به تمامیت ارضی به همراه بهرهمندی از توانمندیهای زیست محیطی فنی دانشگاهی و استفاده از جوانان این کشور باشد بدین مفهوم که شعار اقتصاد مقاومت برای بسیاری از مردم این کشورها به یک آرزوی دست نیافتنی تبدیل شده که به وسیله دیپلماسی عمومی میتوان این تجربه را به آنان منتقل نمود.
صدرالحسینی تأکید کرد:اما دفاع از تمامیت ارضی کشور و استقلال سیاسی نیز حتماً باید مد نظر دیپلماسی دفاعی قرار گیرد.
وی در پایان گفت: در نتیجه گیری نهایی باید گفت ظرفیتهای موجود در آب و هوا، تنوع زیست گاههای طبیعی، وجود مراکز گردشگری متعدد در نقاط مختلف کشور ،توانمندیهای دفاعی ،استقلال سیاسی ،پیشرفتهای روز افزون علمی، وجود دموکراسی کاملاً مردمی و شفاف از مسائلی است که در توسعه روابط و گسترش و تحکیم آن با کشورهای همسایه میتوان به آن تکیه نمود.