باگذشت بیش از یکسال از صف‌های عریض و طویلی که بر سر در هر صرافی مشاهده می‌شد این روزها اما شاهد صف‌های عریض و طویل‌تری در بحث معیشت مردم و البته کالاهای اساسی مورد استفاده آنها هستیم و هرچه می‌گذرد این روند نه تنها اصلاح نمی‌شود بلکه دومینویی شده که هر روز یک بازار را از نفس می‌اندازد.
داستان گرانی گوشت و کمبود اتفاقی نیست که همین دیروز رخ داده باشد و بحث بر روی نوسانات نرخ گوشت اتفاقی است که از مدت‌ها قبل آغاز شده و هر بار که صدای اعتراضی در این خصوص مطرح شده متولیان و دست‌اندرکاران با دادن وعده و وعید و بعضا اشاره به وجود برخی دلالان و دست‌های پنهان از اقدام عملی و جامع و جلوگیری از تداوم آن شانه خالی کرده‌اند. درست از زمانی که گوشت قرمز رقم‌های ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان را در می‌نوردید متولیان به جای آنکه چاره‌جویی کنند همواره با اقداماتی که منزله مسکن آنی بود و یا وعده‌های بی‌اساس که هنوز هم محقق نشده اینگونه وانمود کردند که دلسوزانه در حال انجام وظایف خود هستند؛ در حالی که گذر زمان و رسیدن نرخ گوشت قرمز به رقم‌های بالای ۱۰۰ هزار تومان به خوبی این سوءمدیریت و عدم نظارت را نمایان کرد.
بررسی شواهد و قراین موجود این نکته را نمایان می‌کند که عوامل متعددی در بروز این اتفاق دست به دست هم داده که از جمله آن می‌توان به نبود نظارت در بازار، نوسان نرخ ارز و البته قاچاق دام اشاره کرد هرچند که تک‌تک این موارد نشات گرفته از سوءمدیریت بوده و هست.
البته در کنار این سوء‌مدیریت‌ها باید نکات جالب و درخور تاملی که نشات گرفته از اظهارات ضد و نقیض والبته تعجب‌برانگیز متولیان و دست‌اندرکاران است را نیز در نظر گرفت به این ترتیب که نه تنها قاچاق بی‌رویه دام را تکذیب نمی‌کنند بلکه تلاشی هم برای جلوگیری از این روند دیده نمی‌شود و هر روز بر سیل این نوع قاچاقچیان افزوده می‌شود.
ردپای دلالان
طی روزهای گذشته با توجه به گسترده شدن مشکلات ناشی از کمبود گوشت قرمز در کشور رئیس‌جمهور در تشریح دلایل آن اینگونه عنوان کردند که "در حالی با گرانی گوشت مواجه‌ایم که واردات گوشت و تولید آن بیش از سال گذشته بوده است. البته به خاطر گران شدن نهاده‌های دامی مقداری گرانی گوشت اتفاق افتاده اما اگر چند دلال، بازار را به هم می‌زنند این وظیفه همه ماست که با امید، یکدیگر را برای حل مشکلات کمک کنیم."
هرچند رئیس‌جمهور این نکته را که دلالان سبب نوسان این بازار شده‌اند را مطرح کرد، اما کارشناسان و منتقدان در پاسخ به این مساله بر این اعتقادند که اگر مدیریت و نظارت به شکل مطلوب مدنظر باشد بی‌شک این حجم نوسان پدید نخواهد آمد و اگر هم بحث تعدادی دلال باشد با اعمال تدابیر لازم می‌توان نسبت به جلوگیری این نوسانات اقدام کرد اما آنچه از شواهد امر بر می‌آید شرایط کنونی بازار گوشت مربوط به فعالیت یک یا دو دلال و یا تعدادی دلال نیست و ریشه این مشکل را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد ضمن اینکه صرف تمرکز بر ارزان بودن دام نمی‌توان به این اعتقاد رسید که قاچاق دام در این حجم گسترده انجام شود.
جای خالی نظارت
براساس آمار و مستندات موجود بی‌توجهی مسئولان، باعث بروز قاچاق دام زنده شده و این خروج که بیشتر به کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس انجام می‌شود.
کارشناسان در واکاوی این مساله بر این اعتقادند که دام زنده دچار بحران دوسویه ممنوعیت و لغو ممنوعیت صادرات شده که در هر دو صورت کمبود دام در کشور را رقم زده است اما با وجود ممنوعیت صادرات، دام زنده از کشور قاچاق می‌شود.
در همین زمینه علی‌اصغر ملکی رئیس اتحادیه فروشندگان گوشت گوسفندی معتقد است که نوسانات قیمت ارز در کشور و تمایل خرید گوسفند سفید ایرانی در کشورهای عربی همسایه سبب ایجاد انگیزه برای سودجویان و خروج غیرقانونی دام از کشور شده است و هرچند این خروج غیرقانونی دام ضرر به مراتب بیشتری از صادرات قانونی دارد اما ما نگران شرایطی هستیم که بر گوشت قرمز حاکم شده است.
آدرس غلط
نکته قابل توجه در گفته ملکی آن است که می‌گوید قاچاق دام زنده به غیر از گوسفند شامل گاو و گوساله هم می‌شود و هنوز مشخص نیست چطور دام‌های سنگین را به دور از چشم ناظران و گمرک از مرز عبور می‌دهند.
هرچند انتقال این حجم دام‌های سنگین هنوز هم برای همه کارشناسان جای تعجب دارد اما مساله درخور تامل اظهاراتی است که در مورد انگیزه‌های این نوع قاچاق است. کارشناسان براین باورند که تفاوت فاحش قیمت دام در داخل و خارج کشور است به این ترتیب نیست که برخی مسئولین نسبت به آن اظهارنظر می‌کنند.
در تایید این مساله می‌تواننیم نگاهی هم به سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز داشت که با ارائه آماری از کشفیات میزان قاچاق دام، گفته است؛ گرانی گوشت قرمز نمی‌تواند مربوط به قاچاق دام باشد و برخی آدرس غلط می‌دهند. به گفته حمیدرضا دهقانی‌نیا براساس آمار مربوط به کشفیات ظن قاچاق که ما داریم، طی ۱۰ ماه سال ۹۶ تعداد ۹۳ هزار و ۲۴۰ راس قاچاق دام داشتیم ولی در ۱۰ ماه امسال این عدد با ۴۰.۲ درصد رشد، به ۱۳۰ هزار راس رسیده است؛ بنابراین ما با یک رشد فزاینده‌ای که موجب افزایش قیمت گوشت قرمز شود مواجه نیستیم و وزن این موضوع به آن میزانی که ادعا می‌کنند نیست. در واقع ما نقطه اوجی برای قاچاق دام شاهد نیستیم و از این ۱۳۰ هزار راس مظنون به قاچاق، ۲۶ هزار راس در لبِ مرز کشف شده است.
گرانی یا سوءمدیریت
به طور مثال در حدود ۲ سال گذشته که هنوز قیمت گوشت قرمز در مرزهای ۴۰ هزار تومان نوسان داشت و همچنان شاهد هشدارهای جست و گریخته برخی فعالان بازار بودیم رئیس شورای تامین دام زنده اینگونه عنوان کرد که قیمت گوسفند ایرانی ۳ برابر کشورهای همسایه است به این ترتیب که آنقدر قیمت گوسفند ایرانی نسبت به کشورهای همسایه گران است که نه تنها از ایران قاچاق نمی‌شود بلکه تمایل قاچاق گوسفند از آن طرف به داخل وجود دارد.
البته این اظهارات منصور پوریان مربوط به زمانی است که بازار گوشت با نوسان۴۰ درصدی مواجه شده بود و اندکی شرایط با نوسان بیش از ۱۰۰ درصدی حال حاضر متفاوت بود که اگر هم اینچنین باشد نمی‌توان پذیرفت که تنها دلیل این اتفاق ارزانی دام باشد.
در آن زمان پوریان اینگونه ادعا کرده بود که اگر اجازه صادرات دام زنده نمی‌دادند می‌توان گفت دام زنده قاچاق می‌شد اما از آن جایی که صادرات دام آزاد است چنین چیزی امکان ندارد و قیمت دام سبک ایرانی به مراتب بالاتر از قیمت دام در کشورهایی همچون عراق است به این ترتیب که قیمت هر عدد گوسفند مرغوب صادراتی ایرانی ۲۱۵ دلار است در حالی که در عراق این رقم برای یک راس دام ۷۵ دلار است. در نتیجه عراقی‌ها نه تنها تمایلی به واردات یا قاچاق دام از ایران ندارند بلکه تلاش می‌کنند تا دام خود را به ایران قاچاق کنند.
حال با گذشت کمتر از ۲ سال اما این نگاه کاملا متفاوت‌تر شده و اینگونه عنوان می‌شود که ارزان بودن دام درایران این مشکلات را رقم زده است به این ترتیب که دلالان به طمع کسب سود نسبت به انتقال این احشام اقدام می‌کنند. حال با این وجود این سوال مطرح می‌شودکه اگر واقعا آن نظارت‌های لازم بر ورود و خروج‌ها صورت می‌گرفت آیا این قابلیت وجود دارد که دام زنده به دور از چشم ماموران از کشور خارج شود و اینکه این قدر حجم احشام و نوع نگهدای آنها غیرقابل کنترل استکه متولیان مدعی هستند که نتوانسته‌اند جلوی قاچاق آن را از مرزها بگیرند.
به هرشکل هرگونه که برآورد می‌شود تناقضات متولیان درخصوص این اتفاق بیش از سایر مشکلات اذهان را درگیر کرده است و همین موجب شده تا مردم و مصرف‌کنندگان به شکل مبهمی و البته شک‌برانگیزی به این اظهارات؛ اقدامات و حتی نقطه نظرات بنگرند. قدر مسلم برآیند تمام مسائل بیش از هر چیزی از نبود نظارت و سوءمدیریت خبر می‌دهد و البته دلالانی که دستشان دردست برخی متولیان است که اینچنین بی‌مهابا جولان می‌دهند و کسی هم یارای مبارزه با آنها نیست که اگر بود خیلی زودتر از اینها این نوسانات رفع و بازار گوشت قرمز متعادل شده بود.
فروش گوشت منجمد ۲۸ هزار تومانی فقط به گروه‌های هدف
مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام، گفت: براساس تصمیم وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار است گوشت گوساله منجمد تنظیم بازاری ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی تنها در اختیار گروه‌های هدف قرار گیرد اما توزیع گوشت گرم تنظیم بازاری طبق روال گذشته انجام می‌شود.
حمید ورناصری اظهار کرد: میزان واردات نهاده‌های دامی در سال‌جاری در برخی اقلام ۲۰ درصد افزایش یافته است که این حجم افزایش واردات به واسطه پیش‌بینی‌ها و تحریم صورت گرفته است.
وی افزود: در ماه‌های ابتدایی سال‌جاری به دلیل مشکلاتی که برای حمل‌ونقل ایجاد شده بود مجبور شدیم که نیاز استان‌ها را از ذخایر شرکت‌های پشتیبانی هر استان تامین کنیم اما اکنون دیگر مشکلی در این ارتباط نداریم.
ورناصری ادامه داد: براساس ذخایر انجام شده تا ماه‌های آینده از شرایط مناسبی برای تامین خوراک دام برخوردار هستیم و نیاز کشور در انبارها و بنادر دپو ذخیره شده است.
