جمهوری اسلامی ایران همواره بر روابط دوستانه و برادرانه با کشورهای همسایه تاکید داشته و دارد. ترکیه نیز با قدمت روابط چند صدساله جایگاه ویژه ای در این عرصه برخوردار است. به رغم رویکردهای دوستانه جمهوری اسلامی ایران، در اقدامی سوال برانگیز رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه که به دنبال ریاست مادام العمری بر کشورش است، به موضع گیری علیه تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. این اقدام از سوی اردوغان در حالی صورت گرفته است که جمهوری اسلامی همواره بر روابط دوستانه دو کشور تاکید داشته و حتی در سال ۲۰۱۶ حمایت‌های گسترده ای از اردوغان در برابر کودتاچیان نمود. با توجه به این شرایط این سوال مطرح است که چرا اردوغان چنین رفتار مغایر با تعاملات دوستانه دو کشور داشته است و به نوعی نمک خورده و نمک‌دان شکسته است؟
برخی ناظران سیاسی بحران سازی بیرونی را راهکار اردوغان برای پنهان سازی بحران اقتصادی و البته ناتوانی در مهار بحران کرونا می‌دانند که با هوچی‌گری بیرونی به دنبال حفظ قدرت داخلی است. نکته دیگر در تحلیل رفتار ترکیه، رفتارهای هیجانی و به دور از منطق و واقعیت هیات حاکمه ترکیه است. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۱ همزمان با سرنگونی حاکمان مصر، لیبی و تونس، ترکیه از خاورمیانه و شمال آفریقا جدید به سبک عدالت و توسعه ترکیه خبر داد. توهمی که چندان دوام نیاورد و در نهایت ترکیه با ناکامی مجبور به عقب نشینی شد. اکنون نیز این سناریو مطرح است که نتایج جنگ اخیر قره باغ و بازگشت برخی اراضی از ارمنستان به جمهوری آذربایجان توهم رسیدن ترکیه به آسیای مرکزی و قفقاز را در سران آنکارا ایجاد کرده است و آنها سرمست از این دستاورد به رفتارهای هیجانی روی آورده اند و به زعم خود به تثبیت موقعیت خود در منطقه بپردازند که بخشی از این امر را در سخنان ضدایرانی اردوغان می‌توان مشاهده کرد.
نکته دیگر آنکه گاه سران ترکیه با مشاوره‌های نادرست مواجه هستند که نتیجه آن مواضع بی‌منطق و نادرست است. به عنوان مثال برای جلب رضایت ناتو و غرب برای خرید اس ۴۰۰ توسط ترکیه، به اقدام نظامی علیه سوریه و عراق می‌پردازند. اکنون نیز این سناریو مطرح است که سران ترکیه تصور می‌کنند که با موضع گیری علیه ایران به بازی دو سر برد دست می‌یابند از یک سو با همراه شدن با سیاست‌های ضدایرانی آمریکا و اروپا، تضعیف بازیگری منطقه ای ایران را رقم می‌زنند و خود رهبر منطقه می‌شوند و از سوی دیگر رضایت غرب را برای اکتشاف در مدیترانه و دریای سیاه کسب می‌کنند.
این سیاست در حالی مطرح است که تاکید ایران به عدم تسلیم شدن در برابر فشارها و نیز رویکرد اروپا به آمریکا برای تحریم ترکیه نشانگر توهم بودن این تصورات سران ترکیه است. رویکرد غیرسازنده اردوغان در قبال همسایگان زمینه ساز تزلزل شدید این کشور در برابر تحریم‌های غرب خواهد شد که هزینه‌های بسیاری را بر این کشور تحمیل می‌کند. عبدا... گل که زمانی ریاست جمهوری و در مقطعی سمت وزیر خارجه ترکیه را برعهده داشت در واکنش به خواست آمریکا برای قطع رابطه ترکیه با ایران گفته بود، روابط ایران و ترکیه قدمتی بیش از تاسیس آمریکا دارد و ترکیه هرگز همسایه دیرینه خود را به آمریکای نوظهور نمی‌فروشد. این سخن عبدا... گل که برگرفته از عقلانیت و پختگی سیاسی است می‌تواند سرمشقی برای اردوغان و سران کنونی ترکیه باشد که با تصور تحقق وعده‌های غرب در بازی دشمنی با همسایگان گرفتار نیایند چرا که در نهایت این ایران است که برای ترکیه باقی می‌ماند و آمریکا و اروپا جز خیانت سوغاتی برای ترکیه نخواهند داشت.
نویسنده: قاسم غفوری
