پایههای برجام از همان زمانی که به امضا رسید، لرزان بود، چراکه یک طرف مهم و تأثیرگذار بر مذاکرات هستهای آمریکا است. توافق هستهای با رویکردهای ویژهای به دست آمد.
هر یک از طرفین مذاکرات هستهای، اهداف و خواستههای خود را در آن دنبال میکردند و بیشتر از همه، آمریکاییها چند هدف را نشانهگیری کرده بودند.
بارها در جریان مذاکرات هستهای درباره اهداف آمریکاییها تحلیل و گزارش ارائه شده است، مهمترین هدف آنها مهار جمهوری اسلامی ایران در همه ابعاد بود.
این هدف مهم و راهبردی برای آمریکا به واسطه توافق هستهای برآورده نشد. در حالی که کاخ سفید توقع دیگری از برجام داشت و موضوع هستهای تنها یک بهانه بود.
اکنون هم اگر میبینید که برجام برای جمهوری اسلامی ایران آنچه که براساس توافق به دست آمده، دستاورد دندانگیری نداشته است، برای این است که آمریکا به گونهای در برجام برنامهریزی کرده که دستیابی به حق و حقوق جمهوری اسلامی ایران اگر محال نباشد، با دشواری بسیار همراه شود.
وضعیت برجام پس از دولت اوباما هم در ابهام قرار دارد، از هم اکنون تئوریسینهای آمریکایی، در اندیشکدهها و روزنامهها و رسانههای این کشور دستورالعملهای فراوانی را برای دولت آینده این کشور صادر میکنند.
از آرایش جنگی علیه ایران گرفته تا بازگرداندن همه تحریمهای اقتصادی، در دستور کار سیاستمداران و تحلیلگران آمریکایی قرار دارد.
چنین وضعیتی برای آینده برجام پیشبینی میشد، اما برخی در داخل تصور میکردند که همه چیز میان ایران و آمریکا با توافق هستهای به خوبی و خوشی پایان یافته و فصل تازهای از روابط میان دو کشور آغاز خواهد شد، اما این فصل تازه در میان چهار فصل سال هم وجود ندارد!
اکنون پس از گذشت یکسال از اجرای برجام که تنها ایران پایبند به تعهداتش مانده است، آمریکاییها رویکرد رسانهای خود را نسبت به توافق هستهای تغییر داده اند.
این تغییر رویکرد براساس بینتیجه بودن، سست بودن پایههای توافق هستهای و تهدیدات نظامی و اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته است.
مهمترین دستاوردی که توافق هستهای برای ایران داشت، اثبات دروغگو بودن آمریکا درباره فعالیتهای صلحآمیز هستهای ایران بود.
آمریکا و رژیم اسرائیل همیشه بر این موضوع تأکید میکردند و بر روی آن تبلیغات رسانهای گستردهای انجام میدادند که ایران به زودی به بمب اتم دست خواهد یافت.
افکار عمومی دنیا با این دروغ بزرگ فریب خورده بود، به همین خاطر یکی از دلایلی که جمهوری اسلامی ایران با آمریکاییها مذاکرات هستهای انجام داد، برای خنثی کردن این دروغ بود.
اکنون به دنیا ثابت شده که ایران در پی ساخت بمب اتم نبوده و نخواهد بود و پیش از این هم براساس یک ادعای دروغ این موضوع مطرح میشد.
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در پیش است و تنها چند ماه باقی مانده تا ساکن تازه کاخ سفید از راه برسد، هیلاری کیلنتون یا دونالد ترامپ هر کدام رئیسجمهور آمریکا شوند، برای جمهوری اسلامی ایران تفاوتی نخواهد داشت.
آسوشیتدپرس که یک خبرگزاری آمریکایی است، پس از آن که رئیسجمهوری و هیأت همراه از سفر نیویورک بازگشت، در گزارشی که منتشر کرده به لرزان بودن پایههای برجام پرداخته است.
سفر آقای روحانی به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل با محوریت برجام بود، برجام در سخنرانی رئیسجمهور کشورمان تأثیر داشت به گونهای که بخش زیادی از سخنان روحانی به این موضوع اختصاص داشت.
دیدارهای سیاسی رئیسجمهور با دیگر سران کشورهای دنیا در نیویورک هم با محوریت توافق هستهای همراه بود.
انتقادات رئیسجمهور از آمریکا به خاطر زیر پا گذاشتن تعهداتی که بر گردن دارد، باعث شد که وزارت خارجه ایالات متحده دست به قلم شود و ادعا کند که کشورش به همه تعهدات برجامی خود پایبند بوده و آنها را اجرا کرده است.
نشست تیم هستهای ایران با اعضای ۱+۵ در چارچوب معاونین وزارت خارجه و سپس وزیران خارجه هم برگزار شد. دیدار ظریف و کری هم انجام شد، اما نتیجهای از آن به دست نیامده، تنها رئیسجمهور براساس آنچه در نشستها به دست آمده گفت؛ آمریکا قول داده است روند اجرای برجام از سوی آنها تغییر کند و تن به تعهداتش بدهد.
حال این که تا چه اندازه بار دیگر میتوان به آمریکا اعتماد کرد و قول او را جدی گرفت، خود بحث و مقوله مفصلی است، اما این قول با تغییرات در ریاست جمهوری آمریکا هم بر باد خواهد رفت.
آسوشیتدپرس در گزارش خود درباره ایران نوشته است؛ ایران یکی از مسائل تأثیرگذار در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا است در این گزارش بر آمادگی دونالد ترامپ و هیلاری کلینتون برای حمله به ایران تأکید شده است.
این خبرگزاری آمریکایی در ادامه گزارش خود نوشته است؛ «توافق هستهای سال گذشته با تهران، برای حال حاضر تهدید درگیری نظامی آمریکا و ایران را برداشته است، اما توافق روی پایه لرزانی استوار است.»
این رسانه میافزاید: «کلینتون به عنوان وزیر خارجه، پایه ریزی توافق را انجام داد. او از توافق حمایت میکند البته او در قیاس با رئیسجمهور باراک اوباما، به طور کلی لحن سختتری در قبال ایران دارد اما ترامپ از توافق متنفر است اگرچه او ادعا میکند که میتواند درباره مفاد و شرایط آن، دوباره مذاکره کند.»
آسوشیتدپرس مینویسد: «هر دوی آنها آماده توسل به گزینه نظامی برای ممانعت از دستیابی تهران به بمب(اتمی) هستند.»
خبرگزاری آسوشیتدپرس در حالی سخن از گزینه نظامی برای ممانعت از دستیابی ایران به بمب اتم به میان میآورد که براساس ادعای آمریکاییها با توافق هستهای قابلیت ساخت بمب از ایران گرفته شده است.
جمهوری اسلامی تا پیش از توافق هم قصد ساخت سلاح هستهای نداشت و تنها براساس یک ادعای دروغ بود که باعث شد تا فشارهای سیاسی و اقتصادی به ایران افزایش یابد.
اکنون هم براساس گزارشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ایران پایبند به تعهدات خود بوده است. پیش از این هم گزارشهای دوپهلوی آژانس در راستای تأمین خواستههای آمریکا و اسرائیل سیاست یکی به نعل یکی به میخ را پیاده میکرد.
آژانس هیچگاه به صراحت و قاطع نگفت که ایران درپی ساخت سلاح هستهای است، در گزارش آژانس علاوه بر این اعلام میشد که نمیتواند صراحتاً اعلام کند که ایران درپی ساخت سلاح هستهای نیست.
اکنون این دوپهلوگوییها پایان یافته است، اما تهدیدات آمریکا پایان ندارد.
سیاوش کاویانی