در بسیاری از کشورهای دنیا زمانی که مدیران از پیش بینی و حل یک مشکل بر نمی آیند، با شرمندگی از مردم عذرخواهی کرده و از صندلی مدیریتی خود کنار می روند. اما معلوم نیست که چرا در کشورمان با وجود اینکه همه از فعالیت‌های شبانه روزی خود و خدمتگذاری به مردم سخن میگویند همه ساله شاهد مشکلات تکراری هستیم که نه فکری برای حل آنها شده و نه بودجه ای برای این مسائل پیش بینی شده است. جالب آن جاست که هیچ کس هم مسئولیت قبول نمی کند و همه مشکلات را ناشی از کم کاری دیگری می‌دانند که البته در این میان دولت‌ها جای خود دارد. متاسفانه این روزها بار دیگر شاهد هستیم که علاوه بر شیوع بیماری کرونا، تشدید بارندگی‌ها از یک سو و بی تدبیری مسئولان از سوی دیگر مجدداً موجب شده تا در استانهای خوزستان، هرمزگان، کرمان، فارس، بوشهر، سیستان و بلوچستان و قم شاهد طغیان رودخانه‌ها و جاری شدن سیل در این استانها باشیم در این میان استانهای جنوبی سهم بیشتری دارند. به گفته ولی پور رئیس جمعیت هلال احمر، ۸ استان کشور دچار آبگرفتگی و سیل شده است. این درحالی است که امسال اولین سالی نیست که شاهد این وضعیت در کشورمان هستیم . آذر سال ۱۳۹۸ نیز بارش سیل آسا، بسیاری از مناطق جنوب کشورمان را به زیرآب برد و خسارات زیادی بر جا گذاشت. این درحالی است که هشدارهای کارشناسان هواشناسی درباره وقوع طوفان و بارش‌های سیل آسا در این مناطق، زنگ خطر را برای بسیاری از ساکنان شهرها و روستاهای این مناطق کشور و البته مسئولین به صدا درآورده بود و انتظار می‌رفت که مسئولان با در نظر گرفتن شرایط بحرانی و وضعیتی که تجربیات که از گذشته وجود داشت مانع خسارت شوند .
در این میان شاهد هستیم که سازمان هواشناسی استان خوزستان پیشبینی کرده از روز چهارشنبه، مجددا یک سامانه بارشی جدید وارد خوزستان می‌شود و گویا قرار است مشکلات مردم ادامه داشته باشد.
مشکلات
این بارندگی های شدید، مشکلات فراوانی را برای مردمان مناطق سیل زدهع به وجود آورده است، گزارش‌ها حکایت از جاری شدن سیل در برخی شهرهای خوزستان و بوشهر دارد و رودخانه‌های اصلی خوزستان همچنان شرایط سیلابی دارند. همچنین برخی از ساکنان ماهشهر مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند، بارندگی موجب اختلال و تعطیلی برخی از شرکت‌های منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندرماهشهر شده و اهواز نیز با مشکلات شدید آب گرفتگی دست به گریبان است.
همچنین در استان هرمزگان، فشار سیلاب به اندازه‌ای زیاد بود که کامیون‌ها و تریلرهای سنگین ۳۰ تنی اسیر سیلاب شده و به پهلو غلتیدند و سیلاب تا نزدیک سقف آنها بالا آمده و راه ارتباطی بسیاری از روستاهای استان سیستان و بلوچستان بسته شده است. در شهرستان جاسک واقع در شرق هرمزگان هم وضعیت به شدت بحرانی است و آنطور که فرماندار این شهرستان گفته مجبور شده‌اند به خاطر سیلاب گسترده، ساکنان ۵ روستای جاسک را تخلیه کنند و ۱۰۰۰ نفر از ساکنان این روستاها را به مکان امن منتقل کنند. بارش ۶۰ تا ۹۰ میلیمتری باعث طغیان وحشتناک رودخانه‌های فصلی و رود هیرمند در سیستان و بلوچستان شده است. در استان کرمان هم وضعیت مشابهی دید می‌شود به گونه‌ای که اهالی ۱۱۴ روستای این استان قادر به تردد زمینی نیستند.
حالا اگرچه بسیاری مسئولان از امداد رسانی‌ها و پای کاربودن‌ها میان سخن میگویند اما هم اکنون در بسیاری از این مناطق مردم نه تنها جا و مکان بلکه شغل و زندگی خود را از دست داده‌اند و حتی به گفته برخی در مورد اسکان موقت مردم سیل زده نیز نگرانی‌هایی وجود دارد.
همچنین به نقل از برخی رسانه ها خبر از جیره‌بندی مواد غذایی برای خانوارها در مناطق سیل‌زده به گوش می رسد و این در حالی است که حجم بالای آب بسیاری از آنها را در داخل خانه‌هایشان محبوس کرده و بحران کرونا نیز همچنان بر این مناطق سایه افکنده است.
حاضران در صحنه
در حال حاضر سازمان هلال احمر در حال امدادرسانی است. نیروهای انتظامی و سپاه و ارتش به کمک سیل زدگان شتافته‌اند اما به نظر می‌رسد که این حرکت به تنهایی کافی نباشد؛ بویژه آنکه اداره کل هواشناسی استان خوزستان دربارۀ دور جدیدی از بارش‌ها هشدار داده است.
این درحالی است که مردم استان های جنوبی کشورمان که به عنوان مرزبانان همیشگی کشور محسوب می‌شوند و در دفاع مقدس جانفشانی های بسیار کرده‌اند از مسئولان در این زمینه گله دارند و اقدامات انجام شده در این استانها را کافی نمی دانند.
سید کریم یوسفی نماینده مردم اهواز و باوی در این باره به سیاست روز گفت: زمانی که صحبت از ارائه امکانات و بودجه به مردم این منطقه می‌شود، سخن از کمبود اعتبارات به میان می‌آید در حالی که مردم خوزستان ۸۵ درصد از سهم استخراج نفت را به خود اختصاص داده‌اند و ذخایر گازی استان در مقام دوم تولیدات آن قرار دارد. همچنین در تولید برق و منابع آبی و محصولات کشاورزی در سطح اول و پرداخت مالیات در سطح دوم قرار دارند.
وی افزود: علیرغم آنکه خوزستان نقش اصلی را در توسعه و رفاه و آبادانی کشور دارد اما متأسفانه مقام اول بیکاری را به خود اختصاص داده است و حق مردم این استان نادیده گرفته می‌شود. یوسفی با اشاره به اینکه در حال حاضر بیشترین مشکل در ۴ استان سیل زده ناشی از آبگرفتگی‌ها بود، افزود: هم اکنون بسیاری از آبگرفتگی‌ها و آبهای سطحی از سطح شهر دفع شده اما پس زدگی شبکه فاضلاب برای مردم ایجاد زحمت و مشکلات فراوان کرده است.
وقتی کارشناسی در تصمیم گیری جایی ندارد
این درحالی است که مدتهاست که از تغییر اقلیم در این منطقه از کشورمان سخن به میان می‌آید و هیچ تصمیم گیری در این باره در مدیریت استانهای یاد شده برای پیشگیری از بحران‌هایی که جان و مال مردم را میگیرد و سرمایه‌های کشور را بر باد می‌دهد نشده است.
به گفته رضیائیان، مدیرکل پیشبینی سازمان هواشناسی، از پنج‌شنبه ۶ آذر هشدار قرمز برای مخاطرات بارندگی‌های اخیر در خوزستان صادر شده بود و تمام دستگاه‌های اجرایی و عملیاتی هشدارهای هواشناسی را دریافت کرده بودند، اما گویا مدیریت شرایط را بدست قضا و قدر سپرده بود در این زمینه رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور دو عامل «تغییر پذیری آب و هوا» و «تغییرات اقلیمی» را علت تغییر الگوی بارش‌ها و بارش‌های شدید در جنوب کشور می‌داند.
احد وظیفه درباره علت تغییر الگوی بارش‌ها در کشور گفت: آب و هوا و اقلیم به‌صورت جهانی همواره تغییر پذیر است همچنین تغییرات اقلیمی الگوهای جوی را تا حدودی تحت تأثیر قرار داده است.
این درحالی است که چنانچه پیش بینی‌های لازم در تصمیم گیری‌های کشور در این زمینه انجام می‌شد شاید دچار چنین شرایطی نمی شدیم.
مجتبی یوسفی نماینده مردم اهواز در این باره گفت: وقتی بحران پیش می‌آید چندین برابر از پیشگیری باید هزینه کنیم در واقع برای انجام کاری هزاران میلیارد تومان هزینه می‌کنیم، اما برای پیشگیری از حوادث و بلایا، اعتباری در نظر نمی‌گیرم.
بی توجهی به مشکلات شهری
دراین میان رضا اردکانیان، وزیر نیرو دلیل اصلی آبگرفتی معابر و جاری شدن سیلاب در سطح شهرهای خوزستان را نبود سیستم‌های جمع‌آوری آبهای سطحی اعلام کرده است. او در این باره افزود: روان‌آب‌های سطحی به دلیل آنکه سیستم جمع‌آوری آب سطحی مستقل از شبکه فاضلاب وجود ندارد، طبیعتاً وارد کانال‌های فاضلاب می‌شوند و هنگامی که وارد این کانال‌ها شدند به دلیل آن که حجم این آب زیاد است در بعضی مناطق موجب پس‌زدگی فاضلاب موجود می‌شود. اما پرسش این است که با وجود آگاهی از چنین مشکلی، چرا طی این سال‌ها کاری مؤثر برای حل آن انجام نشده است؟ این درحالی است که آبگرفتگی و بالا آمدن پساب‌های شهری و فقدان سیستم پیشرفته فاضلاب از جمله مشکلات شهرهای خوزستان است که بارها با اعتراض ساکنان این استان مواجه شده است. دراین میان شرکت آب و فاضلاب و شهرداری این شهر هیچ کدام مسئولیت حل این مشکل را نمی‌پذیرند و عملاً وزارت نیرو و وزارت کشور، توپ را به زمین یکدیگر می‌اندازند.علی ساری، نماینده اهواز ، با اشاره به همین معضل گفت: به دلیل گرفتگی‌های زیاد شبکه فاضلاب عملا امکان دفع سیستم فاضلاب و آبهای سطحی همزمان وجود ندارد. متأسفانه با اینکه یکی از وظایف شهرداری ساماندهی آبهای سطحی در سطح شهر است، اما به هیچ وجه اقدامی در این زمینه تاکنون انجام نداده است و به طور مداوم اعلام می‌کردند برای ساماندهی آبهای سطحی منابع مالی در اختیار ندارند. البته به تازگی نیز اعلام کرده‌اند که وظیفه شهرداری ساماندهی آبهای سطحی نیست. وی افزود: «در حالی که در قانون به طور مشخص آمده است که ساماندهی و جمع‌آوری آبهای سطحی وظیفه وزارت کشور و به ویژه شهرداری‌ها است، اما شهردار معتقد است که وظیفه شهرداری نیست.
در همین حال بهنام مریدی، مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب اهواز (آبفا) نیز با اشاره به اجرایی شدن تنها ۴۰ درصد از طرح جامع فاضلاب این شهر، مسئولیت را متوجه شهرداری کرده و می‌گوید: مساله آبگرفتگی خیابان‌ها به دلیل بارش باران مرتبط با حوزه شهرداری است و طبق ماده ۵۵ قانون شهرداری این سازمان باید آب ناشی از باران را دفع کند. به گفته این مقام مسئول، اهواز دارای دو هزار و ۴۰۰ کیلومتر شبکه فاضلاب است که یکهزار و ۱۰۰ کیلومتر آن فرسوده است، جنس این شبکه‌ها عمدتا بتنی است و در اثر ورود فاضلاب ریزش کرده‌اند.
از سوی دیگر موسی شاعری، شهردار اهواز، همچون گذشته ظرفیت کم شبکه فاضلاب را عامل آب‌گرفتگی‌های سطح شهر دانست و گفت: «شبکه دفع فاضلاب اهواز مرکب است و باید آبفا نسبت به لایروبی آنها اقدام کند.
وی پیش از این گفته بود، امسال ۴۴ میلیارد ریال اعتبار از سوی شهرداری اهواز برای دفع آبهای سطحی و فاضلاب هزینه شده است، ساخت شبکه دفع آبهای سطحی در اهواز حدود ۱۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد که مقرون به صرفه نیست زیرا در صورت اصلاح شبکه فاضلاب این مشکل نیز حل می‌شود، اگر چنین اعتباری در اهواز باشد باید صرف توسعه شهر شود.
فراموشی مرز نشینان در بودجه بندی
هیچ پیش بینی و بودجه بندی برای این شرایط از سوی مدیران کشوری در نظر گرفته نشده است.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور دراین باره گفت: برای مقابله با بلایای طبیعی سال گذشته پنج هزار و ۸۴ میلیارد تومان اعتبار پیشنهاد شد که حدود ۳۰۰ میلیارد تومان در قانون بودجه منظور شده و تاکنون نیز هیچ مبلغی در اختیار دستگاه های اجرایی استان خوزستان قرار نگرفته است. وی افزود: متأسفانه در مناطقی که سیل جاری شده ظرفیت خروجی پل‌ها با دبی آب رودخانه‌ها انطباق ندارد و این مساله با جاری شدن سیل در برخی استانها از جمله خوزستان و بوشهر بسیار تأثیرگذار بوده است.
وی تصریح کرد: بر اساس هشدارهای سازمان هواشناسی آماده باش دستگاه‌های اجرایی در استان خوزستان انجام شده، اما با توجه به اینکه اهواز فاقد نهر آب است و شبکه فاضلاب آن نیز بسیار فرسوده شده، باید آبگرفتگی ها در این شهر با استفاده از پمپ تخلیه شود.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور افزود: عدم تکمیل زیر ساخت‌ها در بخش شبکه فاضلاب و جمع آوری آبهای سطحی در استان خوزستان کاری زمان بر و نیازمند همکاری و همیاری تمام دستگاه‌های اجرایی و مجلس شورای اسلامی است. این درحالی است که مجتبی یوسفی نماینده مردم اهواز در مجلس در این باره گفت: برای ساماندهی شبکه فاضلاب اهواز شش هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است و حوزه‌های آب و فاضلاب اهواز به علت نبود زیرساخت‌های مورد نیاز بحران شهرهای خوزستان است. توسل مسئولان استان به بهانۀ قدیمیِ نبود بودجۀ بازسازی شبکۀ فرسوده آب و فاضلاب در حالی است که به گفته مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس تنها در سال ۸۴ـ ۸۵ مبلغ ۱۴۹ میلیون دلار وام از بانک جهانی برای بازسازی سیستم فاضلاب خوزستان دریافت شده بود.
انتقاد از نمایندگان
در این میان بسیاری از شهروندان این مناطق می‌پرسند چرا نمایندگان استان در دوران تبلیغات انتخاباتی به همین مشکلات اشاره کردند و با وعدۀ حل آنها رأی لازم برای رفتن به بهارستان را گرفتند، اما دنبال این کار نرفتند و اکنون پس از هفت ماه ورود به بهارستان چه کرده‌اند؟
سید کریم حسینی نماینده مردم اهواز و باوی در این باره به خبرنگار سیاست روز گفت: اینکه وضعیت اقلیمی متفاوت شده و پس از ۷ تا ۸ سال خشکسالی شاهد این بارندگی‌ها هستیم را منکر نمی شویم، اما در دو سه سال اخیر افزایش میزان بارندگی دراهواز مشکل اصلی نبوده بلکه مشکلات در مورد دفع آبهای سطحی است.
وی درپاسخ به سوال خبرنگار سیاست روز مبنی بر اینکه چرا این مشکل حل نشده است، افزود: برای حل این مشکلات اعتبارات مورد نیاز است که باید از سوی دولت تامین شود. حسینی تصریح کرد: درحال حاضر اهواز مبدل به کلان شهری بزرگ شده و ابعاد آن توسعه یافته است و علاوه بر افزایش جمعیت شهری، جمعیت مناطق اطراف این شهر نیز به این شهر ملحق شده است.
وی با تأکید بر اینکه برای حل این مشکل و دفع فاضلاب و پسماندهای شهری و آبهای سطحی نیاز به سیستم دفع آبهای سطحی و توسعه شبکه فاضلاب این شهر است، افزود: با این حال بودجه خاصی در این زمینه تاکنون اختصاص داده نشده است.
