پیشرفت و آنچه توسعه پایدار کشورها نامیده می‌شود نیازمند بهره‌گیری از مولفه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و امنیتی است که در نهایت اهداف کشورها را در عرصه داخلی و بازیگری فعال منطقه‌ای و جهانی محقق می‌سازد. در مجموع این مولفه‌ها آنچه بیش از سایرین نقشی موثر و تاثیرگذار دارد برخوردار بودن از قدرت دفاعی است که بعضا از آن با عنوان دیپلماسی دفاعی نیز یاد می‌شود. این امر چنان است که اروپایی که با تفکرات سرمایه دارانه، اقتصاد را محور می‌دانست امروز رسما استقلال از وابستگی دفاعی و نظامی به آمریکا را مطرح می سازد چنانکه مکرون رئیس جمهور فرانسه رسما اعلام کرده است که اروپا باید از توهم دست بردارد و به جای تکیه بر آمریکا به سمت استقلال نظامی پیش رود. با توجه به این مسئله و با عنایت به بحران‌های جاری در غرب آسیا، هر چند که مشکل ایران در حوزه اقتصادی مطرح می‌شود اما لازمه حل این مشکلات برخوردار بودن از امنیت است که در قالب توان دفاعی کشور محقق می‌شود.
این توان در کنار دستاوردهای امنیتی می‌تواند نقش آفرینی منطقه‌ای و حتی برتری ایران در چانه‌زنی و مذاکرات برجامی را نیز به همراه داشته باشد. در این چارچوب نکته قابل توجه آن است که رویکردهای دفاعی جمهوری اسلامی در کنار خودکفایی در تامین تسلیحات و تجهیزات نظامی در قالب دیپلماسی دفاعی هوشمند در جریان است که در چند لایه قابل ارزیابی می‌باشد.
نخست آنکه جمهوری اسلامی ایران همواره بر اصل همگرایی منطقه‌ای در مقابله با تهدیدات امنیتی تاکید دارد و بر این اساس نیز حضوری فعال در مبارزه با تروریسم در سوریه و عراق و حمایت از جبهه مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی داشته است. در چارچوب این همگرایی امروز سرلشکر باقری رئیس ستاد مل نیروهای مسلح در پاکستان با مقامات نظامی این کشور دیدار خواهد کرد. تحولات افغانستان، مبارزه با تروریسم و ناامنی در منطقه از محورهای اصلی این سفر را تشکیل می‌دهد. البته در حوزه دیپلماسی دفاعی منطقه‌ای پیش از این نیز سرلشکر باقری از ترکیه و سوریه دیدار و توافقاتی میان طرفین صورت گرفته است.
دوم آنکه بعد دیگر دیپلماسی دفاعی کشور را برگزاری رزمایش‌های برنامه ریزی شده و فراگیر از سوی نیروهای مسلح تشکیل می‌دهد چنانکه اخیرا ارتش جمهوری اسلامی ایران در شمال غرب کشور رزمایش برگزار کرده و از امروز نیز رزمایش مشترک پدافند هوایی، هوا فضای سپاه و نیروی هوایی ارتش در مناطق کویری با عنوان مدافعان آسمان ولایت ۱۴۰۰ بر گزار می‌شود. این رزمایش نه تهدید علیه کشورهای منطقه بلکه در قالب اطمنیان بخشی به همسایگان مبنی بر آمادگی ایران برای حمایت از امنیت منطقه و نیز پیام روشن به تهدید کنندگان امنیت ایران و منطقه برگزار می‌گردد. این رویکرد در قالب رزمایش‌های مشترک با همسایگان نیز اجرا می‌شود که برگزاری چندین رزمایش مشترک با روسیه و حتی با چین در آب راه‌های بین المللی و نیز حضور ناوگان دریایی ایران در اقیانوس اطلس نمودی از آن می‌باشد.
سوم آنکه بعد دیگر دیپلماسی دفاعی هوشمند جمهوری اسلامی را پاسخگویی عملی به تهدیدات تشکیل می‌دهد. به عنوان نمونه اخیرا نیروهای مسلح ایران مراکز گروهک‌های ضد انقلاب در اقلیم کردستان عراق را که به محلی برای جوخه‌های جاسوسی رژیم صهیونیستی مبدل شده بودند را هدف قرار داد. در همین حال نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بارها نسبت به برخی رفتارهای مشکوک همسایگان هشدار داده‌اند که از آن جمله هشدار به جمهوری آذربایجان مبنی بر تبدیل شدن به مرکزی برای فعالیت تهدیدات کنندگان امنیت منطقه از جمله رژیم صهیونیستی است.
نگاهی بر آنچه در باب عملکرد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ذکر شد بیانگر آن است که توان دفاعی کشور نه صرفا در قالب امنیت داخلی و بیرونی کشور بلکه در قالب یک دیپلماسی دفاعی هوشمند طراحی و اجرا می‌شود که طیفی از تقویت و خودکفایی دفاعی، همگرایی دفاعی با همسایگان، اقدام عملی و فعال در برابر تهدیدات امنیتی را در بر می‌گیرد. به عبارتی دیگر قدرت هوشمند که در قالب نظامی و دیپلماسی تعریف می‌شود از سوی نیروهای مسلح کشور باز تعریف شده که در کنار دستاوردهای دفاعی مولفهای مهم در تولید قدرت منطقه‌ای و جهانی است که می‌توان از آن به عنوان مولفهای در مذاکرات هسته‌ای و حتی بی‌اثر کردن تحریم‌ها بهره گرفت.
نویسنده: قاسم غفوری
این توان در کنار دستاوردهای امنیتی می‌تواند نقش آفرینی منطقه‌ای و حتی برتری ایران در چانه‌زنی و مذاکرات برجامی را نیز به همراه داشته باشد. در این چارچوب نکته قابل توجه آن است که رویکردهای دفاعی جمهوری اسلامی در کنار خودکفایی در تامین تسلیحات و تجهیزات نظامی در قالب دیپلماسی دفاعی هوشمند در جریان است که در چند لایه قابل ارزیابی می‌باشد.
نخست آنکه جمهوری اسلامی ایران همواره بر اصل همگرایی منطقه‌ای در مقابله با تهدیدات امنیتی تاکید دارد و بر این اساس نیز حضوری فعال در مبارزه با تروریسم در سوریه و عراق و حمایت از جبهه مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی داشته است. در چارچوب این همگرایی امروز سرلشکر باقری رئیس ستاد مل نیروهای مسلح در پاکستان با مقامات نظامی این کشور دیدار خواهد کرد. تحولات افغانستان، مبارزه با تروریسم و ناامنی در منطقه از محورهای اصلی این سفر را تشکیل می‌دهد. البته در حوزه دیپلماسی دفاعی منطقه‌ای پیش از این نیز سرلشکر باقری از ترکیه و سوریه دیدار و توافقاتی میان طرفین صورت گرفته است.
دوم آنکه بعد دیگر دیپلماسی دفاعی کشور را برگزاری رزمایش‌های برنامه ریزی شده و فراگیر از سوی نیروهای مسلح تشکیل می‌دهد چنانکه اخیرا ارتش جمهوری اسلامی ایران در شمال غرب کشور رزمایش برگزار کرده و از امروز نیز رزمایش مشترک پدافند هوایی، هوا فضای سپاه و نیروی هوایی ارتش در مناطق کویری با عنوان مدافعان آسمان ولایت ۱۴۰۰ بر گزار می‌شود. این رزمایش نه تهدید علیه کشورهای منطقه بلکه در قالب اطمنیان بخشی به همسایگان مبنی بر آمادگی ایران برای حمایت از امنیت منطقه و نیز پیام روشن به تهدید کنندگان امنیت ایران و منطقه برگزار می‌گردد. این رویکرد در قالب رزمایش‌های مشترک با همسایگان نیز اجرا می‌شود که برگزاری چندین رزمایش مشترک با روسیه و حتی با چین در آب راه‌های بین المللی و نیز حضور ناوگان دریایی ایران در اقیانوس اطلس نمودی از آن می‌باشد.
سوم آنکه بعد دیگر دیپلماسی دفاعی هوشمند جمهوری اسلامی را پاسخگویی عملی به تهدیدات تشکیل می‌دهد. به عنوان نمونه اخیرا نیروهای مسلح ایران مراکز گروهک‌های ضد انقلاب در اقلیم کردستان عراق را که به محلی برای جوخه‌های جاسوسی رژیم صهیونیستی مبدل شده بودند را هدف قرار داد. در همین حال نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بارها نسبت به برخی رفتارهای مشکوک همسایگان هشدار داده‌اند که از آن جمله هشدار به جمهوری آذربایجان مبنی بر تبدیل شدن به مرکزی برای فعالیت تهدیدات کنندگان امنیت منطقه از جمله رژیم صهیونیستی است.
نگاهی بر آنچه در باب عملکرد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ذکر شد بیانگر آن است که توان دفاعی کشور نه صرفا در قالب امنیت داخلی و بیرونی کشور بلکه در قالب یک دیپلماسی دفاعی هوشمند طراحی و اجرا می‌شود که طیفی از تقویت و خودکفایی دفاعی، همگرایی دفاعی با همسایگان، اقدام عملی و فعال در برابر تهدیدات امنیتی را در بر می‌گیرد. به عبارتی دیگر قدرت هوشمند که در قالب نظامی و دیپلماسی تعریف می‌شود از سوی نیروهای مسلح کشور باز تعریف شده که در کنار دستاوردهای دفاعی مولفهای مهم در تولید قدرت منطقه‌ای و جهانی است که می‌توان از آن به عنوان مولفهای در مذاکرات هسته‌ای و حتی بی‌اثر کردن تحریم‌ها بهره گرفت.
نویسنده: قاسم غفوری
