وقتی همسایهات عزادار است سعی میکنی صدای خندههایت به خانه آنها نرسد و موسیقی بلند و شاد پخش نکنی حتی اگر قرار بر برگزاری جشنی باشد سعی میکنی با اجازه همسایه بیسر و صدا برگزار شود، وقتی کسی را میبینی که پدر و مادر ندارد سعی میکنی کمتر از پدر و مادرت حرف بزنی تا نرنجد، وقتی فقیری میبینی که نان ندارد سعی میکنی در رفتارت و حتی در خورد و خوراکت رعایت کنی، هیچ وقت غذاهایی که ممکن است کسی دلش بخواهد را به فرزندت نمیدهی تا به مدرسه ببرد و اگر بوی غذایت در ساختان پیچید حتما ظرفی به همسایهها میدهی، اینها قانونی ندارد و رعایت نکردن آن مجازاتی ندارد اما رعایتش میکنی چون برایت مهم است حرمت نگه داری، به آیین مسیح و یهود و زرتشت احترام میگذاری و مردم را در کلیسا و کنیسه مسخره نمیکنی تا حرمت نگه داری. حرمت نگه داشتن و احترام به همنوع نه قانون میخواهد و نه مجازات حتی مرز هم نمیشناسد. ماه رمضان هم همین است جدای از مجازات و قانون و... اولین نکتهای که باید رعایت شود حرمت روزهداران است در خیلی از کشورهای غیرمسلمان این حرمت نگه داشته میشود و حتی در امریکا به تیمهای ورزشی توصیه شده تا هنگام تمرین در ماه رمضان علنی آب نوشیده نشود! حرمت نگه داشتن در وهله اول به درک افراد برمیگردد نه میزان مجازاتی که در قانون عنوان شده است.
حدود قوانین روزهداری
اما هر سال با حلول ماه مبارک رمضان عدهای به دلایل مختلف مانند بیماری و ناتوانی بدنی از نعمت روزهداری محروم میمانند اما در این بین افرادی هستند که به عمد اقدام به روزهخواری میکنند.
در همین زمینه هر ساله با نزدیک شدن به ماه رمضان، نیروی انتظامی و قوه قضاییه بیانیههایی درخصوص برخورد با روزهخواران در اماکن عمومی منتشر میکنند، امسال نیز نیروی انتظامی طی بیانیهای اعلام کرد که تمام رانندگان و سرنشینان وسائل نقلیه اعم از عمومی و شخصی موظف به رعایت حرمت ماه مبارک رمضان هستند و از هر گونه تظاهر به روزهخواری، ایجاد آلودگی صوتی و اعمال منافی شئونات مکتبی اجتناب کنند.
در این بیانیه آمده است؛ مراکز پذیرایی بدون مجوز از اذان صبح تا اذان مغرب اجازه فعالیت ندارند و در صورت مشاهده، برابر ضوابط و مقررات با متخلفان برخورد خواهد شد. همچنین عباس جعفری دولتآبادی دادستان عمومی و انقلاب تهران در نشستی که روز یکشنبه شانزدهم خردادماه با سرپرستان دادسراها، مسئولان دوایر نظارت زندانهای استان تهران و قضات ناظر دادسرای عمومی و انقلاب تهران برگزار شد، گفت: با توجه به در پیش بودن ماه مبارک رمضان، دادستانی تهران و پلیس آمادگی خود را در برخورد با روزهخواری در ملاء عام اعلام کردهاند.
آیا روزهخواری در ملاءعام جرم است؟
روزهخواری به تنهایی در هیچیک از قواعد قانون مجازات، مورد جرمانگاری قرار نگرفته است. بنابراین هر چند که از منظر شرعی، روزهخواری بدون عذر شرعی حرام است؛ اما چنانچه یک فرد، چه با عذر شرعی و چه بدون عذر شرعی، روزه نگیرد، هیچگونه جرمی را از نظر قانون مجازات انجام نداده است اما تظاهر به روزهخواری در ملاءعام از نظر قانون جرم قلمداد میشود.
ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی میگوید: هرکس علنا در انظار عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم میگردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل داری کیفر نمی باشد ولی عفت عمومی را جریحهدار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. روزهخواری نیز مصداق همین قانون است با روزهخواران در ملأ عام برخورد میشود؛ کسانی که اقدام به روزهخواری در ملاء عام میکنند به ۱۰ روز تا دو ماه حبس و یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم میشوند.
امسال با شروع ماه رمضان گروههای طلایهداران امر به معروف و نهی از منکر با ورود به اماکن عمومی به تظاهرکنندگان به روزهخواری تذکر میدهند.
احمد روزبهانی دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران در این رابطه گفت: سرگروههای طلایهداران که هر یک مربی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر هستند با انگیزه بالا برنامههای ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران که توجیه گروههای طلایهدار جهت تذکر لسانی در مجتمعها هست را محقق خواهند کرد.
این افراد علاوه بر ماه مبارک رمضان که شروع اجرای این طرح است، سایر ماههای سال نیز با هماهنگی ناجا، به مجتمعهای تجاری امر به معروف و نهی از منکر ورود خواهند کرد.
ترمینالهای مسافربری و آژانسها نیز شامل مکانهای مورد بحث در این طرح هستند و با موارد تظاهر به روزهخواری برخورد میکنند.
وی افزود: طبق ماده ۱۶ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر گزارش عملکرد ستاد باید به محضر حضرت آقا و سران قوا برسد و لازمه آن همکاری این گروهها است. طلایهداران امر به معروف و نهی از منکر هر یک در محل سکونت خود به انجام ماموریت میپردازند و اقدام به تذکر لسانی به افراد میکنند.
روزهخواری جرمانگاری نشده است
اصولا جرم، مفهومی قانونی است که قانونگذار در رابطه با آن ملاکهایی را مدنظر قرار میدهد که با هدف مجازاتها هماهنگ است. ارزش و احترامگذاری به شعائر دینی، یکی از مهمترین ملاکهایی است که ضرورت جرمانگاری «روزهخواری» را توجیه میکند.
میزان نوشته که منظور از رکن قانونی جرم این است که هیچ عملی جرم نیست مگر اینکه قبلا قانون آن فعل یا ترک فعل را جرم شناخته و برای آن مجازات تعیین کرده باشد. پس برای تشخیص جرم، نخست باید به قانون مراجعه کرد. زیرا مادام که در قانون حاکم بر جامعه الزامی اعم از امر یا نهی، درمورد انجام یا خودداری از انجام کاری، وجود نداشته باشد، افراد مردم با توجه به اصل آزادی اراده واصل برائت، میتوانند آنطور که بخواهند رفتار نمایند؛ یعنی خود را در انجام دادن یا ترک آن عمل آزاد تصور کنند و به حق هم باید همینطور باشد. چون عدالت کیفری ایجاب میکند که برای تعقیب مجرمین، قبلاً حد و مرز اعمال ممنوع و قابل مجازات در قانون جزا مشخص و معلوم شده باشد تا قاضی بتواند براساس آن مرتکب را تحت تعقیب کیفری قرار بدهد و پس از محاکمه و ثبوت جرم به مجازات مقرر در قانون محکوم کند.
مطابق ماده ۶۳۸ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵، میتوان گفت که روزهخواری جرم است. به موجب ماده فوقالذکر: هرکس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم میگردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمیباشد ولی عفت عمومی را جریحهدار نماید فقط به حبس از ده روز تا دوماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
اما با همه این تفاسیر روزهخواری در ملاء عام مصداق بارز حرمتشکنی بوده و برای رعایت آن قوانین و مجازات لازم نیست بلکه درک و تربیت افراد تعیینکننده این موضوع است. همانطور که گفته شد رعایت حرمت افراد جز لاینفک زندگی انسانی است و اقداماتی خلاف این جریانات تنها به شعور فرد ارتباط پیدا میکند. فردی که بنا به دلایلی توان روزه گرفتن ندارد شاید تنها کاری که از دستش بر میآید نگه داشتن حرمت روزهداران و روزهخواری نکردن در ملاء عام باشد.
مائده شیرپور