سالهاست که سیاستهای غلط بانکی آتش بزرگی به اقتصاد کشور انداخته است. آتشی که یک روز زبان آن از موسسات اعتباری زبانه میکشد و روز دیگر اختلاسهای میلیارد تومانی و تسهیلات ربوی و دست آخر هم اگر آتشی این چنین نباشد؛ دستاندرکاران این بازار با استناد به پول و سپرده مردمی که به خیال امین بودن بانکها در اختیار آنها قرار دادهاند؛ اقدام به خرید ملک و برج و... میکنند و اگر سودی از این میان کسب نکنند دست به ساخت و سازهایی میزنند که برای مشتریان آنها سودی ندارد اما نان خوبی را در سفره آنها میاندازد.
غلط بانکی
مشکلات و خطاهای نظام بانکی به حدی عیان و نمایان است که بارها و بارها از سوی مراجع مختلف نسبت به آن هشدار داده شده اما نه تنها این تخلفات کمتر نشد که هر روز شاهد آن هستیم که بانکها در ثبت این تخلفات و پر کردن جیب خود گوی سبقت را از یکدیگر میربایند. روند تخلفات بانکها و موسسات اعتباری در نظام بانکی به حدی گسترده بوده که طی روزای اخیر مقام معظم رهبری نیز برای چندمین بار نسبت به آن تذکرات لازم را داده و با انتقاد مجدد از بنگاهداری بانکها فرمودند: «بانکها غلط میکنند با پول مردم برای خودشان امکانات درست کنند.»
ایشان با انتقاد از ادامه بنگاهداری بانکها و کارهای هزینهآور دیگر نظیر افزایش شعبههای بانکی گفتند: «بانک مرکزی باید با نظارت کامل و دقیق مانع بروز مشکلاتی نظیر مسائل سپردهگذاران برخی بانکها و مؤسسات مالی شود.»
البته این فرمایش مقام معظم رهبری برای اولینبار نبود که خطاب به اعضای هیات دولت مطرح میشد بلکه ایشان در ۳ شهریور سال ۹۳ نیز در دیدار با اعضای هیات دولت بار دیگر بر این مهم تاکید کرده و یکی از مشکلات جدی کنونی کشور را بنگاهداری بانکها دانستند و تأکید کردند که دولت باید این موضوع را بطور جدی پیگیری و حل کند زیرا بانکها باید در خدمت تولید باشند و اگر در خدمت تولید قرار گیرند بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
از آن زمان تاکنون بیش از ۴ سال میگذرد و تنها اتفاقی که در نظام بانکی کشور افتاده این است که سکان ریاست بانک مرکزی پس از عملکرد ضعیف و نامناسب سیف به همتی سپرده شده است.
البته ناگفته نماند که روحانی نیز در مردادماه سال ۹۳ نیز با مطرح کردن این جمله "بانک؛ و اما بانک؛ و ما ادراک ما البانک" نسبت به توصیف سختی حل کردن مشکلات بانکها و اصلاحات آنها پرداخت و گفت که "اگر بتوان مشکل بانکها را حل کرد ظاهرا مشکل عالم هم حل شده است".
وی با ابراز تاسف از بنگاهدار شدن بانکها این را هم یادآوری
ناترازی ترازنامه
البته روز گذشته رئیس کل بانک مرکزی در همایش بانکداری اسلامی نیز بحث حاکمیت شرکتی و اهمیت استقرار آن در بانکها برای افزایش شفافیت در عملکرد آنها را مطرح و اعلام کرد: "متاسفانه اکنون بانکها درگیر ناترازی ترازنامهها هستند که این مشکلات بسیاری را ایجاد کرده و از سویی به سمت اضافه برداشت از بانک مرکزی آنها را سوق داده است. از سویی عمده نقدینگی امروزی از سود بانکی نشأت گرفته که باید گفت رشد سریع شبه پول به دلیل مسابقه بیانتها و بیضابطه بانکها در سود بوده است. در حالی که نباید آنها بیکفایتی خود را از طریق اضافه برداشت از بانک مرکزی جبران کنند و شخصا اجازه چنین کارهایی را دیگر به بانکها نخواهم داد. این در حالی است که اضافه برداشت بانکها در تیرماه امسال نسبت به تیرماه پارسال ١٨.٢ درصد رشد داشته و اگر بدهی بانکها به بانک مرکزی در ضریب فزاینده ضرب شود صد هزار میلیارد تومان نقدینگی اضافه شده است."
به اعتقاد همتی "بانکها باید با ضابطه و در چارچوب حرکت کرده و جسارت طراحی در این سیستم را داشته باشیم در غیر این صورت ادامه روند موجود موجب به پایین کشیده شدن کل نظام اقتصادی خواهد شد. این در حالی است که ما در جنگ اقتصادی قرار داریم و نباید مثل بچه پولدارها زندگی کنیم."
این گفتههای همتی در سمت سکاندار اصای نظام بانکی کشور در شرایطی است که بانکها گوششان تاکنون به این حرفها بدهکار نبوده و نیست.
نگاه کارشناسی
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی ورود ادامهدار بانکها به ایجاد شرکتهای سرمایهگذاری خطایی بزرگ در نظام بانکی و مانعی برای سرمایهگذاریهای سالم و مولد است و هرچند متولیان نظام بانکی در دورانهای مختلف به اهمیت این موضوع پی بردهاند؛ اما اینکه هیچگاه به طور جدی در دستور کار بانک مرکزی و گروه نظارتی آن قرار نگرفته است؛ سوالی قابل توجه است.
این اتفاق در حالی رخ داده که این روزها شاهد کاهش سرمایه در گردش بنگاههای تولیدی به عنوان یکی از جدیترین معضلات اقتصاد کشور هستیم و در شرایطی خبر تعطیلی بنگاههای و صنایع اقتصادی کشور از گوشه و کنار به گوش میرسد که بانکها با وجود در اختیار داشتن حجم بالایی از نقدینگی کشور از پرداخت تسهیلات به مردم سر باز میزنند و اگر هم تسهیلاتی بدهند سودهای نجومی برای آن لحاظ میکنند.
به اعتقاد کارشناسان ناتوانی نظام بانکی در تامین نقدینگی واحدهای تولیدی از آنجا نشات میگیرد بخشی از سرمایهگذاری بانکها در شرکتهای مربوط به خود آنهاست و کاملا طبیعی است که رقم چندانی برای سایر بخشهای تولیدی باقی نماند.
این اقدامات در شرایطی رخ داده که وظیفه بانکها ذاتا انتقال پول به بنگاههای تولیدی است و عمده سرمایه آنها از سپردهگذاری مردم تامین میشود و پیرو این مساله نه تنها از فعالیتهای ریسکپذیر منع میشوند بلکه باید بتوانند به عنوان پشتوانههای مالی قدرت وامدهی خود را حفظ کرده و همواره پاسخگوی تقاضای مشتریان خود باشند.
نویسنده: سارا علیاری