عربستان از جمله کشورهای عربی است که در یک سال اخیر تحرکات بسیاری با نام اصلاحات درونی صورت داده است. سلمان بنعبدالعزیز، شاه عربستان در تاریخ ۴ مهر ۱۳۹۶ در حکمی، ممنوعیت رانندگی برای زنان سعودی را لغو کرده بود؛ اما به دلیل فضای بستهای که حکومت سعودی بر جامعه عربستان تحمیل کرده، اجرایی شدن این حکم حدود ۹ ماه طول کشید.
اما نکته مهم این است که بنسلمان اکنون خود به یکی از دشمنان اصلی سند ۲۰۳۰ تبدیل شده و مخالفان وی را که خواستار اصلاحات اجتماعی هستند، دستگیر و زندانی میکند. در این زمینه شبکه خبری «بلومبرگ» در تحلیلی درباره اعطای برخی آزادیهای مدنی از سوی پادشاهی عربستان به اهالی این کشور، چون اعطای حق رانندگی به زنان نوشت، منتقدان و مخالفان عربستان ارعاب شده، به زندان افتاده یا مجبور به همکاری شدند. برای سالها فعالانی که برای برداشتن منع رانندگی در این کشور مبارزه میکردند، دستگیر یا زندانی شده بودند.
از سوی دیگر ۳۰ نهاد حقوق بشر بینالمللی، از جمله «دیدهبان بینالمللی حقوق بشر»، «سازمان عفو بینالملل» و «مرکز اروپایی برای دموکراسی و حقوق بشر» به تازگی از مقامات سعودی خواستهاند که هرچه سریعتر جوانان دختر و پسر فعال در زمینه حقوق بشر را که بازداشت شدهاند، آزاد کنند.
در بیانیه این سازمانها، ضمن ابراز نگرانی از وضعیت حقوق بشر در عربستان، آمده است این بازداشتها زمانی انجام شده است که عربستان در قالب طرح «چشمانداز ۲۰۳۰» شماری از اصلاحات را در عربستان آغاز کرده است. عربستان در هفتههای گذشته، دستکم ۱۷ فعال زن و مرد در حوزه حقوق بشر را بازداشت کرده و به زندان انداخته است؛ امری که با اعتراض گروههای حقوق بشری و سازمانهای بینالمللی فعال در زمینه حقوق بشر روبهرو شده است.
محمدبنسلمان از یک سو اقدام به اجرای اصلاحات اقتصادی کرده؛ اما فعالان اقتصادی را همزمان دستگیر کرده است. در این باره وی در مهر ماه سال گذشته ۲۰۰ شاهزاده و فعال اقتصادی را بازداشت و اموال آنها را مصادره کرد. همچنین وی در حالی مدعی حمایت از حقوق زنان و انجام اصلاحات در این حوزه شده که در هفتههای اخیر روند دستگیری زنان بسیار تشدید شده است.
در واقع به نظر میرسد، بنسلمان در مسیر اصلاحات به ویژه در حوزه اجتماعی دچار نوعی تناقض شده است؛ چراکه انجام اصلاحات و دستگیری فعالان اجتماعی طرفدار اصلاحات دو موضوع کاملاً متناقض است. دلیل این امر نیز از یکسو میتواند مخالفت قشر سنتی جامعه عربستان با این اصلاحات باشد که ولیعهد جوان سعودی ضمن تأکید بر اصلاحات اجتماعی با هدف جلوگیری از مخالفت سنتیها به صورت محدود برخی از فعالان اجتماعی را دستگیر میکند؛ اما دلیل دیگر این مسئله نیز به اهداف بنسلمان بستگی دارد. از این زاویه اساساً بنسلمان به اصلاحات اعتقادی نداشته و از ابزار اصلاحات به دنبال کسب حمایت قشر جوان و افزایش مشروعیت خود است.
نویسنده: علی تتماج