انگار همین چند ساعت پیش بود که برای پدربزرگ جوراب و لباس سفید خریده بود تا او را خوشحال کند، مدام می‌گفت: آقاجون میشه لباس سفیداتو الان بپوشی ببینم، انگار به اندازه پلک‌زدنی از لحظه‌اي که با پدربزرگ و لباس سفید احرامش سلفی گرفته بود می‌گذرد که حالا خبر دادند پدربزرگت با همان لباس سفید قرار است برگردد... البته این‌بار لباس سفید را خودش نپوشیده بلکه بر تنش پوشانده‌اند!
اشک از چشمانش سرازیر است و مدام می‌گوید نکند به خاطر اینکه گفتم لباس سفید به تنت می‌آید آقاجون برای همیشه سفید‌پوش شد و ما را سیاه‌پوش کرد... هنوز به سن تکلیف نرسیده است اما مدام صدای آقاجون در گوشش تکرار مي‌شود که چطور به او توصیه مي‌کرد حجابش را رعایت کند. با همان چشمان اشک‌آلود روسری کوچک خود را بر سر مي‌کند و وارد اتاقی مي‌شود که قرار است مصاحبه کنند... بارها و بارها با خود مرور مي‌کند تا چه بگوید و دل پدربزرگ را به دست آورد. آخر سر طاقتش تمام مي‌شود و مي‌گوید: من آقاجونم را می‌خوام از همون‌هایی که چند وقت رفت بهشون سر بزنه، آقاجون مي‌گفت باید خیلی به مهمون احترام بذاری اما چرا مهمون ما رو... اشک امانش نمی‌دهد و از اتاق خارج مي‌شود... سکوت... بغض و اشک همچنان ادامه دارد... این تنها یک پلن از هزاران پلنی است که مي‌توان در تک‌تک خانه‌هاي ۴۶۴ شهید منا اتفاق بیفتد!
اما سازمان حج و زیارت کشورمان آمار نهایی قربانیان فاجعه دردناک منا را ۴۶۴ نفر اعلام کرد و قرار است رفته رفته حجاج کفن‌پوش به کشور بازگردند.
آخرین وضعیت انتقال جان‌باختگان و مجروحان فاجعه منا
رئیس سازمان حج و زیارت آخرین وضعیت انتقال اجساد جان‌باختگان فاجعه منا را تشریح کرد و گفت: در‌‌خصوص تکمیل شدن فرآیند قانونی انتقال اجساد به جده اطلاع‌رسانی مي‌شود و همه در تلاش هستند که از آلام مردم شریف کشورمان که روزهای سختی را گذرانده‌اند، بکاهند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حج و زیارت، سعید اوحدی افزود: اجساد جان‌باختگانی که کارت شناسایی دارند حتی اگر تشخیص هویت آنها انجام نشده باشد با تایید طرف ایرانی تشریفات قانونی انجام شده و به کشور منتقل خواهند شد و مراحل تشخیص هویت در ایران تکمیل و نهایی مي‌شود.
اوحدی با تاکید بر اینکه وضعیت مجروحان ایرانی حادثه منا سامان پیدا کرده است، گفت: اکثر زائران از مراکز درمانی مرخص شدند و تلاش مي‌کنیم با نظارت مرکز پزشکی شرایط انتقال ۱۲ زائر مصدوم حادثه منا را که همچنان تحت درمان هستند به ایران فراهم کنیم. وی به برخی اخبار و گمانه‌زنی‌ها نظیر دستگیری و ربایش زائران که در شبکه‌هاي اجتماعی و سایت‌هاي مجهول‌الهویه منتشر مي‌شود هم اشاره کرد و گفت: اخبار با شفافیت کامل از طریق صدا‌و‌سیما به اطلاع مردم مي‌رسد.
وی همچنین به تغییر رفتار و گفتمان مسئولان سعودی اشاره کرد و افزود: امیدواریم روند کند انتقال پیکرجان‌باختگان فاجعه منا به میهن اسلامی تغییر یافته و سرعت بیشتری پیدا کند و در روزهای نزدیک انتقال پیکرها به کشور عملی شود.
ضعف فرماندهی در فاجعه منا کاملا مشخص است
رئيس جمعیت هلال‌احمر ضعف فرماندهی در حادثه منا را مشخص دانست و افزود: هر چند سعودی‌ها از نظر تجهیزات وامکانات مجهز هستند، اما ظاهرا در چنین حوادثی مدیریت کلان میدانی واحد ندارند.
به گزارش جمعیت هلال‌احمر، سیدامیر‌محسن ضیائی در جمع مدیران و مسئولان بیمارستان مکه مکرمه افزود: کاملا مشخص است اگر این شرایط بخواهد در سال‌هاي بعد نیز اجرا شود، شاهد درصد بالایی از وقوع حوادث مشابه خواهیم بود.
وی تصریح کرد: یک جمعیت زیاد، در یک زمان مشخص و با هدف انجام کار مشترک با شرایط آب و هوایی خاص خود بخود بستر ایجاد یک بحران خواهد بود. ضیایی ضمن تاکید برلزوم استفاده بیشتراز نیروهای با تجربه در حج، آموزش را کلید حل مشکلات عملیات‌هاي بزرگی چون حادثه منا دانست و اظهار داشت: نکته مهمی که دولت سعودی از آن غافل شده ظرفیت نرم افزاری یعنی آموزش‌ها و مدیریت صحنه و فرماندهی میدانی است.
وی ادامه داد: این نوع عملیات‌ها نیروی انسانی مي‌خواهد، نیروی انسانی با هزینه و پول ایجاد نمی‌شود بلکه باید از نیروهای کارکشته و مسلط استفاده کرد، اگر هم نیست باید تربیت کرد یا آموزش داد. بسیاری از ظرفیت‌هاي ایجاد شده در بحث حج توسط سعودی‌ها بیشتر از آن است که بتوانند مدیریت کنند.
ضيائي افزود: وقتی کشوری به این تعداد از زائر ویزا مي‌دهد و قبول مي‌کند از آنان پذیرایی کند، اعلام اینکه اینگونه اتفاقات خارج از کنترل و یا قضا و قدر بوده قطعا پذیرفته نیست.در مناسبات بین کشورهای اسلامی و بین‌المللی به این موضوع باید رسیدگی شود . اما شاید لازم باشد درباره آنچه در عربستان اتفاق افتاد کمی از شاهدان حادثه بشنویم.
سعودی‌ها به مجروحان غیرایرانی حادثه منا کمک بیشتری می‌کردند
یکی دیگر از شاهدان فاجعه منا با اشاره به تبعیض قائل شدن سعودی‌ها در کمک‌رسانی به مجروحان گفت: در بیمارستان "الجسر" احساس می‌کردم آنها از روی قیافه افراد و گردنبندهای آنان به هرکس که غیرایرانی بود، کمک بیشتری می‌کردند.
غسام عالی با اشاره به ممانعت سعودی‌ها از امدادرسانی تیم پزشکی ایران گفت: وقتی به بیمارستان الجسر رسیدم، بسیاری از آمبولانس‌ها و پزشکان ایران پشت در بیمارستان حضور داشتند ولی به آنها اجازه ورود نمی‌دادند.از آنجا که به زبان عربی کاملاً مسلط بودم، توانستم با تلاش بسیار وارد بیمارستان شوم ولی دیدن این تعداد جنازه که همینطور روی زمین رها شده بودند و کسی به آنها توجه نمی‌کرد، بسیار دردآور بود.خودم به تنهایی چهار نفر را از مرگ نجات دادم ولی نیروهای امنیتی سعودی، طاقت نیاوردند و مرا که هم به مجروحان کمک می‌کردم و هم فیلم این فاجعه را ثبت می‌کردم، از بیمارستان اخراج کردند.
نیمی از مجروحانی که جان دادند فقط نیازمند کمی آب بودند
یکی از شاهدان فاجعه منا با اشاره به اینکه حدود ۵۰ درصد مجروحانی که شهید شدند، فقط نیازمند کمی آب بودند تا از مرگ رهایی پیدا کنند، گفت: سعودی‌ها با پوتین‌هایشان روی اجساد زائران مظلوم راه می‌رفتند.
مجید سلطانی گفت: خیابانی که فاجعه منا در آن رخ داد حدود ۸۰۰ متر طول داشت که امدادگران سعودی به راحتی می‌توانستند به کمک آسیب‌دیدگان برسند اما مدت‌ها روی کامیون‌هایشان ایستاده بودند و نظاره‌گر جان باختن زائران بودند حتی بارها، هلی‌کوپتر سعودی‌ها از بالای سر مجروحان عبور کرد ولی سرانجام بعد از ۳ ساعت هم که امدادگران سعودی به محل وقوع فاجعه آمدند ابتدا شروع به جمع‌آوری اجساد کردند و منتظر بودند که زائران بمیرند و بعد اجساد را جمع‌آوری کنند.
۸۵ زائر اهل‌سنت در حادثه دلخراش منا کشته و یا مفقود شدند
مدیر امور اهل‌سنت بَعثه مقام معظم رهبری گفت: در حادثه دلخراش منا ۳۲ زائر اهل‌سنت کشته و ۵۳ نفر دیگرمفقود شدند که فرماندار بندر ترکمن نیز از مفقودان است. همچنین ۶ مصدوم حادثه منا نیز به تهران اعزام شدند.
به گزارش تسنیم، حجت‌الاسلام والمسلمین علی اظهار کرد: متاسفانه از ۵۳ حاجی اهل‌سنت که تاکنون به کاروان‌های خود بازنگشتند حدود نیمی از بانوان زائر هستند. وی اضافه کرد: خانم مرجان ناز قلیچی فرماندار بندر ترکمن نیز که به‌عنوان معینه کاروان ۳۸۰۱۷ از استان گلستان به حج اعزام شده بود از مفقودان این حادثه دلخراش است..
مدیر اهل‌سنت بعثه مقام معظم رهبری همچنین با اشاره به اینکه در زمان وقوع فاجعه غمبار منا ۱۰ کاروان اهل سنت از مسیر حادثه به سمت جمرات در حرکت بودند، اظهار داشت: در این فاجعه که دل مسلمانان را بدرد آورد به ترتیب از استان گلستان و هریک از استان‌های آذربایجان غربی، بوشهر و خراسان رضوی سه و یک کاروان بیشترین آسیب را دیدند.
