تجمع سپردهگذاران نگران موسسه ثامن در بسیاری از شعب آن در سراسر کشور برای گرفتن سپردههایشان تبدیل به چالشی جدی در نظام بانکی کشور شده است.
به گزارش سیاست روز در چند سال اخیر هر از گاهی موسسات مالی غیر مجاز که در چتر حمایتی بانک مرکزی نبودند با مشکلات مالی جدی رو به رو میشدند و بانک مرکزی با وجودی که از نظر قانونی تعهدی در مقابل سپردهگذاران این گونه موسسات ندارد به دلیل تبعات اجتماعی و حفظ نظم موجود در شبکه بانکی اقدام به ساماندهی مشکلات به وجود آمده کرده است.
بانک مرکزی تا کنون علاوه بر تلاشهای محدودی برای نظارت پذیر کردن موسسات غیر مجاز به توصیههای ایمنی به سپردهگذاران این گونه موسسات بسنده کرده است ولی با وجود این هشدارها همچنان روند سپردهگذاری در اینگونه موسسات ادامه دارد اگر چه به نظر میرسد با تعدد بحرانها، این روند نزولی شده است.
نشانههای وقوع بحران از سالها قبل
اما نکته نگران کننده در ماجرای ثامن و بانک مهر اقتصاد این است که برای نخستین بار بحران از قلب موسسهای دارای مجوز و یک بانک سر باز کرده است.
سال گذشته بود که با الزام سازمان بورس به بانکها برای تطبیق صورتهای مالی خود بر اساس IFRS ناگهان بانکهای بزرگی مانند صادرات و ملت به زیان دهی سنگینی افتادند به گونهای که سازمان بورس پس از گذشت ماهها به دلیل ارزش بازار و تعداد سهام بالای بانک صادرات تمایلی به بازگشایی نماد آن ندارد و سهامداران این بانک از نقد کردن دارایی خود محروم هستند.
اگر چه پیش از آن هم زمزمههایی مبنی بر مساعد نبودن احوال منابع بانکها به گوش میرسید و اجرا نکردن مصوبات شورای پول و اعتبار مبنی بر پرداخت تسهیلات مسکن یا خرید کالا و کارتهای اعتباری نشان میداد که بانکها شدیدا از نظر منابع خود نگران هستند.دامنهدار شدن بحران مسکن هم بر پیچیدگی مشکل افزود.موسساتی مانند ثامن در ابتدای دهه ۹۰ اقدام به سرمایهگذاریهای سنگینی در بازار مسکن کردند که موجب شد تا قیمت مسکن به شکل حبابی رو به افزایش بگذارد و قیمتهای حبابی به مثابه مردابی خود این بانکها را در خود فرو برد و بخش مهمی از دارایی آنها را به شکل دارایی منجمد و سمی درآورد.
نکتهای که موجب دغدغه جامعه شده است این است که تعداد بانکها و موسسات دارای مجوزی که مشکلات اینچنینی دارند چقدر است؟ آیا ثامن و مهر اقتصاد آخرین موسسه و بانکی خواهند بود که دچار این مشکل شدهاند یا آن که بانکهای دیگری نیز گریبانگیر این چالش هستند؟ آیا این آغاز دومینوی بحران بانکها و موسسات دارای مجوز است؟ آیا نظام بانکی در سرآغاز یک بحران قرار دارد؟...
بحران در نخستین بانک و موسسه دارای مجوز
در این میان سخنان متفاوتی درباره مجوزدار بودن یا نبودن ثامن یا مهر اقتصاد مطرح شده است. در کشاکش بحران ثامن و مهر اقتصاد برخی رسانهها از انتشار فهرست بانکها و موسسات اعتباری مجاز از جانب بانک مرکزی خبر داده بودند که این لیست به تازگی منتشر شده این در حالی است که اسامی بانکها و موسسات اعتباری منتشر شده در رسانهها، موضوع جدیدی نیست.
این لیست در حالی از سوی برخی رسانهها منتشر شد که این اسامی از قبل در پایگاه اطلاعرسانی بانک مرکزی موجود بوده و بارها بانک مرکزی از مردم درخواست کرده که قبل از سپردهگذاری در بانکها و موسسات اعتباری از مجوزدار بودن موسسات در پایگاه اطلاعرسانی بانک مرکزی اطلاع حاصل کنند ضمن آنکه در صورت هرگونه تغییر در فهرست بانکها و موسسات اعتباری، این اسامی به روز خواهند شد.
در ادامه این خبر برخی با توجه به موضوعات روز پیرامون موسسات ثامن و مهراقتصاد این سوال را مطرح کرده بودند که اسامی این دو موسسه در این لیست ذکرنشده است و به نوعی برای سپردهگذاران این موسسات نگرانی ایجاد شده بود، البته فرشادحیدری معاون نظارتی بانک مرکزی روز گذشته در گفتوگویی اعلام کرده بود که موسسه ثامن و مهراقتصاد از نظر ما موسسات در شرف دریافت مجوز از بانک مرکزی هستند و سپردهگذاران نگران سپردههای خویش نباشند.
شبکههای اجتماعی نقش مهار نشدنی در انتشار شایعه
معاون نظارتی بانک مرکزی هم با گرفتن انگشت اتهام به سوی شبکههای اجتماعی در فضای مجازی گفت: به تازگی در فضای مجازی مباحثی درخصوص موسسه ثامن عنوان شده است، در این خصوص باید یادآورشد که این موسسه از سالهای قبل درخواست خود را برای اخذ مجوز از بانک مرکزی ارایه کرده بود و در این باره اقداماتی نظیر سپرده نویسی در بورس و پرداخت سپرده قانونی به بانک مرکزی را انجام داده بود.
فرشاد حيدري ریشه مطالب انتشار یافته در فضای مجازي درباره بانکها و موسسات اعتباری طی روزهای اخیر را در شایعات دانست و گفت: بانکها و موسسات اعتباری که تحت نظارت بانک مرکزی فعالیت میکنند از سلامت نسبی و کافی برخوردار هستند. از این رو جای هیچ گونه نگرانی برای هموطنان درخصوص سپردهگذاری در بانکها و موسسات اعتباری مجاز کشور وجود ندارد.
وی افزود: چتر نظارت بانک مرکزی بر شبکه بانکی گسترده است و به هیچ عنوان جای نگرانی برای سپرده گذاران نیست.
معاون نظارتی بانک مرکزی با بیان اینکه شایعاتی درخصوص برخی بانکهاي مجاز نیز در فضای مجازی منتشر میشود، گفت: این پیامها و محتواهای تولید شده عموماً متعلق به سالهای پیش و یا برای مثال مرتبط با صف فروش سکه در سالهای ۱۳۹۰ بوده است؛ اما در شرایط فعلی با انتشار مجدد این پیامها با عناوینی چون «خروج سپردهها از بانکها و موسسات»، نیت خاصی را دنبال میکنند که هموطنان ما به خوبی نسبت به مقاصد این افراد آگاه هستند. بر این اساس مردم عزیز اطمینان داشته باشند که شبکه بانکی ایمن است و با نظارت بانک مرکزی هیچ خلل و خدشهای به سپردههای مردم نزد بانکها و موسسات دارای مجوز، وارد نمیشود.
با این حال بانک مرکزی باید برای چهار سال آینده خود را آماده زور آزمایی با چالشهای سنگینی در شبکه بانکی کند.
بدون شک مشکلات منابع بانکها در سالهای آینده به نقطه عطف خود میرسد اما آیا ادغام بانکهای مشکلدار با سایر بانکها راه چاره رفع مشکل بانکها و موسسات دارای مشکل است؟ تبعات این ادغامها برای نظام بانکی چه خواهد بود؟ واقعیت این است که پاسخ این سوالها در هالهای از ابهام قرار دارد و ضروری است که بانک مرکزی و اهالی اقتصاد و چهرههای دانشگاهی به تجزیه و تحلیل این پرسشها بپردازند.
نسیم نجفی