نرگس رسولي: خبر با ترس و دلهره همراه بود،"هواپيماي تهران- اروميه در ساعت 19.45 روز يكشنبه در 7كيلومتري فرودگاه اروميه در نزديكي روستاي كليساكندي اروميه سقوط كرد ." اين خبر هم مثل تمام خبرهاي سقوط هواپيما در سال 88 با واكنش ها و تحليل هاي متفاوت و گاه متناقض برخي مديران همراه شد و سپس انتشار جزئيات بيشتر سقوط ، بر پايه اطلاعاتي همچون فرود اضطراري يا نقص فني و برخي مواقع نيز بدي آب و هوا قرار داده مي شود . گزينه هاي دم دستي كه در ساعات اوليه توسط مسئولان اعلام مي شود . البته اگر باز هم طبق روال هميشگي از طرف مسئولان استاني و وزارت راه و ترابري انگشت اتهام به سوي خلبان دراز شود ، چيز جندان غريبي نيست. چرا كه در طول سالهاي گذشته تنها پروازي كه خلبان مقصر سقوط اعلام نشد سقوط هواپيمايي شركت هواپيمايي آسمان در پرواز ارمنستان بود كه به مدد تمام شرايط موجود هيچ مسئولي نتوانست خلبان را مقصر اين حادثه بخواند . شايد اگر در تقويم روز گذشته را 19 دي ماه 1388 مي ديديم از سقوط هواپيما در اروميه به ميزاني كه امروز تعجب كرديم دهانمان باز نمي ماند چرا كه سال 88 به مدد سقوط 8فروند هواپيما ، سال نامناسبي براي پرواز لقب گرفت كه البته اكثر هواپيماها از نوع توپولف بودند و اين هم دست آويزي شد براي خروج سريع تر توپولف از ناوگان هوايي ايران . اما سقوط بوئينگ 727 ايران اير در اروميه اولين پرونده سقوط سال 89 است كه بر روي ميز وزير راه باز شده است . هواپیمای بوئینگ 727 ایران ایر با شناسه (Registe EP-IRP ) اولین پرواز خود را در دوازدهم ژوئن سال 1974 انجام داده است در طول قریب به 37 سال پرواز، این هواپیما حوادث دیگری را نیز تجربه كرده است كه از جمله آنها حادثه هوايي در شيراز در سال 79 بود اما با حادثه 19 دی ماه 1389 این پرنده برای همیشه با پهنه آسمان خداحافظی كرد وبيش از 77 نفر از هموطنان را نيز با خود به كام مرگ كشاند و 26 نفر مجروح و 2 نفر مفقودي بر جاي گذاشت. البته در اين ميان آنچه قابل تامل است حضور وزير راه و ترابري در اولين ساعات اين حادثه در اروميه است كه با اظهار نظر عجيب و غريب وي همراه شد . حميد بهبهاني در اظهار نظري عجيبي درباره كشته شدن 77 نفر از هموطنان گفت:" الحمدالله تلفات اين حادثه كم بوده است ". يعني مي‌توان اين گونه تحليل كرد كه آنقدر حادثه سقوط هواپيما تكراري شده است كه فقط با شكر گزاري نسبت به كم بودن ميزان تلفات آن، كمي تا مقدار زيادي از بار فاجعه كاسته مي‌شود. البته اگر سياه نمايي تلقي نشود بايد گفت كه كشته شدن نزديك به يكصد نفر از هموطنان ايراني جدول تلفات سوانح هوايي را تا حدي زيادي دچار دلهره و تلخي مي‌كند كه ديگر نمي‌توان به سادگي از كم بودن تلفات در سانحه هوايي اروميه سخن گفت. بر اساس اين گزارش در حالي كه يكي از مسافران پرواز تهران – اروميه اظهار مي دارد كه اين پرواز قرار بوده ساعت 5.45 صبح به مقصد اروميه انجام شود كه با اطلاع از نقص فني براي ساعت 6 بعد ازظهر اعلام مسافرگيري كرده است اما عباس مصيبي مدير روابط عمومي سازمان هواپيمايي كشوري تاخير اين هواپيما را 2 ساعت ذكر كرده و مي گويد: "پرواز شماره 277 ايران اير قرار بود، ساعت 16 روز حادثه از فرودگاه مهرآباد به مقصد اروميه پرواز ‌كند كه به علت نامساعد بودن شرايط آب و هوايي، با تاخير بيش از 2 ساعته در ساعت 18:15 تهران را به مقصد اروميه ترك كرد. " وي در اظهار نظر بيان داشت " هواپيما حامل 94 مسافر بوده كه با احتساب افراد گروه پروازي 105 نفر در اين هواپيما بودند كه بعد از سانحه‌ تعدادي از مسافران خود با كمك مهمانداران از هواپيما خارج شدند!! " كه با توجه به عكس هاي منتشر شده پس از اين حادثه به نظر نمي رسد مسارفان خود توانايي خروج از هواپيما را داشته باشند و اين بار هم به جاي واكاوي از علت اصلي سقوط هواپيما بايد بگويم "شرايط آب و هوايي مقصر سانحه است و پس از چندي خلبان را مقصر بشناسيم . اين در حالي است كه كاپيتان فريدون دادرس در طي 21 سال خدمت خود در سازمان هواپيمايي 18 سال کمک خلبان و از 3 سال پيش به عنوان خلبان مشغول بوده است. در ادامه اظهار نظرهاي مسئولان وزارت راه و ترابري در ساعات اوليه اين سانحه باز هم احمد مجيدي معاون وزير در امور مديريت بحران با گفتن اين كه " هواپيماي بوئينگ 727 ايران اير در 15 كيلومتري جنوب شرقي باند فرودگاه اروميه به علت خاصي كه هنوز مشخص نشده است، مجبور به فرود اضطراري شد." موضوع سقوط را لاك گرفت. البته شاهرخ نوش آبادي مدير روابط عمومي شركت ايران اير نيز پرده ديگر از اين حادثه برداشت و گفت:" بوئينگ ايران اير هنگام فرود دچار سانحه شد ،اين هواپيما در 5 مايلي فرودگاه اروميه به دلايل نامشخص كه بعداً اعلام مي‌شود، دچار سانحه شد. " وي با اشاره به اينكه سانحه مذكور در زمان فاينال به هنگام نشستن هواپيما رخ داده است، اظهار داشت: "اين هواپيما به شماره پرواز 277 حامل 94 مسافر شامل 92 نفر بزرگسال و 2 نوزاد بود. اين هواپيما داراي 3 گروه پروازي 6 مهماندار، 2 كادر پرواز و يك مكانيك پرواز بوده است. " البته منابع آگاه اعلام كردند كه ظاهراً ميدان ديد كم و شرايط نامساعد جوي علت فرود اضطراري هواپيما توسط خلبان اين پرواز بوده است. البته مجيدي با زهم در همان ساعات اوليه از پيدا شدن جعبه سياه بوئينگ سانحه ديده خبر داد و افزود:" FDR (نوار پارامتر‌هاي موتور) و CVR (نوار مكالمات خلبان) كه جعبه سياه هواپيما محسوب مي‌شود، يكي از آنها پيدا شده است، پس از بررسي جعبه سياه مذكور علت اصلي وقوع حادثه اعلام قطعي مي‌شود. " وي ضمن بيان اينكه خلبان هواپيما به دليل ديد كم هنگام فرود مجبور به برگشت از فرودگاه اروميه شده است، اظهار داشت: "هنگامي كه خلبان به دليل ديد پايين قادر به نشستن در فرودگاه اروميه نشد مجبور به بازگشت از اين فرودگاه شد كه در زمان بازگشت در فرود اضطراري سانحه مذكور رخ داد البته طبق بررسي‌هاي انجام شده خلبان در آخرين مكالمات خود با برج مراقبت اعلام فرود اضطراري نداشته است. " وي با رد اين كه هواپيما سقوط آزاد كرده است ، اظهار داشت:" خلبان به دليل ديد كمتر از 800 متر درخواست برگشت از فرودگاه اروميه دارد و در مسير برگشت با ارتفاع پايين اقدام به فرود اضطراري مي‌كند.اين سانحه سقوط آزاد نبوده است بلكه هواپيما فرود اضطراري داشته است و به دليل كم بودن ارتفاع خوشبختانه با انفجار هواپيما مواجه نبوديم. " اما مهم اين است كم سقوط يا فرود اضطراري هيچ فرقي نمي كند مهم اين است كه بي توجهي مسئولان به وضعيت ناوگان هوايي كشوري موجب شده تا باز هم 79 نفر از هم وطنان به كام مرگ فرو بروند . در اين ميان انچه ذهن را مشغول مي كند اين است كه بر اساس آنچه از گفته های مقامات رسمی بر می آید کاپیتان دادرس، خلبان هواپیما در فرودگاه ارومیه موفق به فرود معمولی نمی شود.كه تا این جای کار حرف همه مسئولان یکی است اما از این پس به بعد روایات متناقض و سوال برانگیزی مطرح شده است.به گونه اي كه يكي از مديران عنوان كرده است كه :" خلبان پس از آنکه تصمیم به فرود نیامدن در فرودگاه می گیرد به برج مراقبت اعلام می کند که به مبدا(تهران) بازخواهد گشت چرا که دید کافی برای فرود در فرودگاه ارومیه ندارد" اين در حالي است كه در چنين مواقعي خلبان هواپيما را نزديك ترين فرودگاه در مسير هدايت مي كند نه مبدا اصلي و مقدمات فرود در فرودگاه مذكور نيز توسط برج مراقبت فراهم مي شود ضمن آنکه اگر بنا به بازگشت به تهران بوده است و مشکل تنها عدم وجود دید کافی باشد چرا ارتباط رادیویی خلبان با برج مراقبت قطع شده و به چه دلیل خلبان باید در نزدیکی ارومیه اقدام به فرود اضطراری کند؟ قطع ارتباط با برج مراقبت و همچنین فرود اضطراری آن هم در نزدیکی فرودگاه فرضیه اشتباه خلبان را به طور کلی رد می کند و چاره ای نمی گذارد جز اینکه بگوییم پیرترین هواپیمای ایران دچار نقص فنی شده بود و دیگر قادر به ادامه پرواز نبوده است. اما ديد ديگر بر اين حادثه اين است كه به دلیل اشتباه محاسباتی خلبان در هنگام فرود و کاهش غیر استاندارد ارتفاع، پس از آنکه چرخ هواپیما باز می شود شرایط برای فرود مهیا نبوده و خلبان تصمیم می گیرد پس از افزایش ارتفاع مجدد در اطراف فرودگاه بار دیگر شانس خود را برای فرود سالم امتحان کند. اگرچه اشتباه خلبان بعید به نظر می رسد اما تا این مرحله روند اتفاقات معقول است. حال از این مرحله به بعد سوالات ان روایت اول باز هم تکرار می شود و حذف هواپیما از روی رادار های برج مراقبت و قطع ارتباط خلبان با مرکز به هیچ وجه توجیه کننده عدم دید کافی به عنوان علت سانحه نیست. نسرين فتاح‌زاده يكي از دو تن از مجروحان از برخورد بال هواپيما به جايي خبر داده و گفت:" ديدم كه بال هواپيما به جايي برخورد كرد كه البته مسئولان باز هم هيچ اطلاعي به مسافران ندادند و جرقه زد. البته خلبان نيم ساعت بعد از پرواز اعلام كرده كمربندها را براي فرود ببنديد كه هواپيما وارد مه شد، ظاهرا هواپيما راه خود را گم كرده بود و اين باعث شد كه بيش از نيم ساعت در هوا بمانيم." وي افزود: "مسئولان هواپيما داخل كابين مشغول صحبت بودند و تلاش مي‌كردند اما به مسافران اعلام نكردند كه مشكلي پيش آمده، من درباره وضعيت هواپيما به مهماندار تذكر دادم هواپيما كه ظاهرا راه خود را گم كرده بود به يك مسير ديگري رفت و يك لحظه چراغ‌هاي هواپيما خاموش شد." فتاح‌زاده با بيان اينكه پس از وقوع حادثه از آخرين نفرهايي بودم كه از داخل هواپيما بيرون آوردند، گفت: "براي عمليات نجات مسافران كه حدود دو ساعت به طول انجاميد، صندلي‌ها را بريدند و مرا از داخل هواپيما بيرون آوردند كه من در آن زمان از ترس بيهوش شده بودم. " حسين حقيقي ديگر مصدوم اين حادثه هواپيمايي اروميه، گفت: "در هنگام حادثه هواپيما در مرحله اول تكان شديدي خورد و چراغ‌ها خاموش شد و خلبان گفت كه بايد نشست اضطراري داشته باشيم.در همين حال هواپيما مانند فيلم‌هايي كه نشان داده مي‌شود، به زمين اصابت كرد كه من نيز بيهوش شدم و ديگر چيزي نفهميدم." البته اين روال در تمام دنيا متفاوت از انچه است كه در ايران اتفاق مي افتد و در چنين مواقعي يك نفر به عنوان سخنگوي از انتشار اخبار متناقض جلوگيري مي كند اما با وجود این که اداره کل روابط عمومی وزارت راه اعلام کرد اخبار سانحه تنها از طریق مجیدی باید منتشر شود باز هم دیگر مقامات اقدام به مصاحبه کرده اند و بر ابهامات افزودند. اداره كل عمومي وزارت راه و ترابري رسما اعلام كرد: با توجه به اهميت اطلاع‌رساني در خصوص جزئيات سانحه و جلوگيري از ارائه اخبار از منابع مختلف و يا احيانا غير مرتبط، در اين زمينه مهندس احمد مجيدي رئيس ستاد مديريت بحران وزارت راه و ترابري پاسخگوي اصحاب رسانه و خبرنگاران خواهد بود. هواپیمایی که یک شنبه شب دچار سانحه شد در اخرین اطلاعیه اتحادیه اروپا به دلیل فرسوده بودن از ورود به آسمان کشورهای اروپایی منع شده بود . با اين حال و با توجه به اين كه هواپیمای بوئينگ 727 ايران اير كه در سال 1974 به ایران ایر تحویل داده شده بود تنها نیست.و یک فروند بوئینگ 727 با سنی در همین حدود هنوز در ناوگان هوایی کشور پرواز مي كند كه با توجه به منع پرواز اين هواپيما از سوي اتحاديه اروپا به نظر مي رسد مسئولان وزارت راه و ترابري و همچنين رييس جوان سازمان هواپيمايي ديگر بايد به اين نتيجه برسند كه زمان آزمون و خطا به سرآمده و بايد ناوگاني كه شايد از اين پس مسافران هوايي بدون ترس پاي در پله هاي هواپيما بگذارند . البته رضا نخجواني رييس جوان سازمان هواپيمايي كشوري كه از ابتداي حضورش دراين سازمان اظهار داشت كه جان مردم برايش از همه چيز مهم تر است بايد فكري اساسي براي برخي پروازهاي نا ايمن ايراني بكند.چرا كه نتيجه تمام وعده و وعيد ها به اين جا رسيد كه به جاي سقوط توپولف از اين پس بايد با نگراني بر پله‌هاي بوئينگ ها نيز پا بگذاريم . البته توپولف ها همچنان در ناوگان ايران جاي خوش كرده اند چرا كه مدیرعامل ایرتور رسما اعلام كرده است كه " امکان تحقق وعده خروج توپولف 154 با مهلت زمانی سازمان هواپیمایی وجود ندارد." شايد اگر امروز انگشت اتهام را بر مسئولان عالي رتبه وزارت راه و ترابري و سازمان هواپيمايي بگيريم كم زياده نگرفته ايم چرا كه با اين سوانح كه از نظر عالي ترين مقام وزارت راه تلفات زيادي بر جاي نگذارده است نزديك به 80 نفر از هم وطنان به كام مرگ فرو رفته اند و پرداخت بيمه هاي 45 ميليون توماني و پيام هاي تسليت مقام هاي ارشد اين وزارتخانه و سازمان هواپيمايي نمي تواند پدر يا مادر و حتي فرزند دلبند و عزيز خانواده اي را كه با پرواز اين پير هوايي به ديار حق شتافته اند را دوباره بر سر سفره خانواده بنشاند كه البته 26 نفر از مجروحان اين حادثه نيز از اين پس با كابوس هر شب سقوط بايد دست و پنجه نرم كنند تا روزي بيايد كه ديگر كابوس سقوط آزارشان ندهد. چرا كه در طول سال گذشته هر بار كه سخن از وضعيت سازمان هواپيمايي به ميان آمد و حتي عملكرد رييس جوان اين سازمان زير سوال رفت باز هم وزير راه اين معاون خود را همچنان ابقا كرد. در سال گذشته بعد از سانحه هوايي كاسپين به فاصله يك هفته در تاريخ 2 مرداد ۱۳۸۸سازمان هواپيمايي هنوزاز تب و تاب هواپيماي كاسپين نيفتاده بود كه پرواز شماره ۱۵۲۵ هواپیمایی آریا تور که از تهران به مشهد حرکت می‌کرد ساعت ۱۸ و ۵ دقیقه در فرودگاه مشهد، به دليل باز نشدن چرخ جلو و همچنین اشکال در چرخ‌های عقب در هنگام فرود از باند خارج و به دیوار فرودگاه برخورد كرد. در این حادثه حداقل ۱۷ نفر (۳ مسافر و ۱۴ خدمه پرواز) کشته و ۲۰ نفر نیز مجروح شدند. این هواپیما از نوع ایلیوشین-۶۲ و مجموع مسافران و خدمه آن ۱۶۰ نفر بوده‌است. البته علت اين سانحه برعكس سانحه كاسپين كه حتي چند ماه بعد از آن نيز اعلام نشد توسط سخنگوی سازمان هواپیمایی، سرعت بالای هواپیما عنوان شد. بعد از اين سانحه در تاريخ ۱۹ مرداد ۱۳۸۸بر اثر سقوط بالگرد نیروی انتظامی سه نفر از سرنشینان آن کشته شدند. این بالگرد در حین بازگشت از ماموریت روز دوشنبه ۱۹ مرداد در ۳۰ کیلومتری ارتفاعات شرق کرمان به دلیل نقص فنی در حوالی «ده‌مرتضی سیرچ» با زمین برخورد کرد كه البته سازمان هواپيمايي اين سانحه را به دليل نظامي بودن جزء سوانح خود محسوب نمي‌كند. با اين حال فرداي آن روز يعني ۲۰ مرداد ۱۳۸۸یک فروند هواپیمای فوکر ۱۰۰در پرواز شماره ۷۲۹ هواپیمایی آسمان در فرودگاه اصفهان دچار سانحه شد و به علت فرود نامناسب عوامل پرواز یکی از چرخ‌ها ترکیده و آتش گرفت. درهای این هواپیما بسته بوده و در حالی که مسافران داخل بودند، ماموران فرودگاه به اطفای حریق مشغول شدند و سرانجام پس از خاموش کردن آتش مسافران از هواپیما خارج شدند. روز شمار سوانح هوايي سازمان هواپيمايي به اين موارد نيز ختم نشد و در تاريخ 22 مرداد 1388 یک فروند هواپیمای تک موتوره آموزشی صبح شنبه۲۴ مرداد۱۳۸۸ پشت پمپ بنزین منطقه «پلنگ آباد» ماهدشت کرج سقوط کرد. براساس اعلام سازمان آتش نشانی کرج، در این حادثه هر دو سرنشین این هواپیما جان خود را از دست دادند. این هواپیما که از فرودگاه پیام کرج برخاسته بود پس از سقوط در نزدیکی همین فرودگاه دچار آتش سوزی شد که توسط آتش نشانان خاموش شد. ۲۵ مرداد ۱۳۸۸ یک فروند بالگردآموزشی نظامی متعلق به هوانیروز در شهرک اندیشه شهرستان شهریار واقع در ۴۵ کیلومتری غرب تهران سقوط کرد و سه سرنشین آن کشته شدند.این هلیکوپتر قبل از اصابت به زمین هنگام پرواز در آسمان دچار نقص فنی و آتش سوزی شده بود. و در نهايت كارنامه سوانح هوايي تابستاني با سانحه هوايي ايلوشن در ۳۱ شهریور ۱۳۸۸ بسته شد. در اين سانحه یک فروند هواپیمای نظامی ایلیوشین دارای سیستم آواکس در حین مانور هوایی ارتش در جنوب قرچک در نزدیکی ورامین سقوط کرد. بر اثر این سانحه هفت نفر کشته شدند. آخرين سانحه هوايي سال گذشته سازمان هواپيمايي كه منجر به واكنش تعجب بر انگيز رياست اين سازمان شد سانحه هوايي براي يك فروند توپولف تي يو 154 هواپيمايي تابان بود كه در بهمن ماه سال گذشته منجر شد تا در مقابل ديدگان نمايندگان مجلس رييس سازمان هواپيمايي كشوري با مديرعامل هواپيمايي تابان برخورد به شدت تندي داشته باشد. در اين سانحه یک فروند توپولف تی یو-۱۵۴ با ۱۵۷ مسافر پس از فرود روی باند فرودگاه مشهد آتش گرفت. اين سوانح تنها سياهه‌اي از سوانح هوايي در سال‌هاي گذشته است كه امروز به زمين‌گير شدن بوئينگ در استان آذربايجان غربي ختم شده است.