سياست روز آنلاين: رقابت ميان روسيه و غرب براي رسيدن منافع بيشتر در آسياي ميانه و قفقاز همچنان ادامه دارد كه دامنه آن اكنون به تاجيكستان رسيده است.
جمهوري تاجيکستان کشوري در آسياي ميانه است. اين کشور از جنوب با افغانستان، از غرب با ازبکستان، از شمال با قرقيزستان و از شرق با چين همسايه است. تاجيكستان در سال ۱۹۹۱ با فروپاشي شوروي، استقلال يافت. امامعلي رحمان رئيس جمهور كنوني اين كشور ميباشد. موقعيت جغرافيايي و ويژگيهاي اين كشور سبب شده تا در كانون توجهات جهاني از جمله روسيه و غرب قرار گيرد. روسيه حفظ اين كشور را براي حفظ اقمار شوروي سابق مهم دانسته و اروپا و امريكا نيز نفوذ به آن را براي اهداف خود مهم ميدانند.
نگاه سنتي روسيه
در نگاه روسيه تاجيكستان منطقهاي مهم ميباشد كه ضمن حفظ استقلال آن بايد با تحركات ديپلماتيك از ورود آن به جمع متحدان غرب جلوگيري گردد. در ادامه اين تحركات در 8 تير ماه "سرگي ناريشكين" رئيس دفتر رياست جمهوري روسيه و "آناتولي سرديوكاف" وزير دفاع اين كشور، در سفر رسمي 2 روزه خود به تاجيكستان، با مقامات عالي رتبه تاجيك ديدار و با آنان درباره توسعه همكاريهاي نظامي و سياسي دوجانبه، مذاكره كردند. دفتر مطبوعاتي رياست جمهوري تاجيكستان با صدور اطلاعيهاي ضمن تاييد اين خبر افزود: در مذاكرات رئيس دفتر رياست جمهوري روسيه با مقامات تاجيك، دستور كار سفر رسمي شهريور ماه"ديميتري مدودف " رئيس جمهوري روسيه به تاجيكستان كه به زودي انجام خواهد شد، مورد بحث و بررسي قرار خواهد گرفت.
همزمان با سفر مدودف به تاجيكستان، روساي جمهور افغانستان و پاكستان نيز به دوشنبه سفر خواهند كرد و در نتيجه، نشست چهار جانبه رهبران روسيه، افغانستان، پاكستان و تاجيكستان برگزار خواهد شد. در چارچوب همكاريهاي نظامي نيز وزير دفاع روسيه در اين سفر علاوه بر ديدار با همتاي تاجيك خود، با رئيس جمهور تاجيكستان ديدار و از پايگاه نظامي لشكر 201 روسيه در دوشنبه نيز بازديد كرد تا نشانهاي بر عزم روسيه براي حفظ تاجيكستان باشد. البته عدم اجراي برخي توافقات گذشته ابهاماتي را در روابط طرفين ايجاد كرده است.
نگاه غرب به تاجيكستان
سفر مقامات روسيه به تاجيكستان در حالي انجام ميگيرد كه غرب بويژه آمريكا در چند ماه اخير با اعزام چندين هيئت عالي رتبه سياسي و نظامي به دوشنبه، تلاش خود را براي تقويت اين همكاريها دوچندان كرده است.
تلاشهاي كنوني آمريكا در جهت تقويت همكاري با تاجيكستان، براي روسيه نگران كننده به نظر مي رسد؛ زيرا آمريكا با خروج از افغانستان، از طريق وعده ارائه كمكهاي مالي و مساعدت در اجراي برنامههاي اقتصادي و انرژي تاجيكستان، ميتواند رضايت اين كشور را براي ايجاد پايگاه نظامي جلب كند. بسياري از كارشناسان با اشاره به سفر اخير نماينده ويژه راسموسن دبير كل "ناتو" به دوشنبه و مذاكرات وي با مقامات تاجيكستان تاكيد دارند اين سفرها مستقيماً با هدف بررسي مسائل مربوط به حضور نظاميان آمريكايي در اين كشور انجام شدهاند.
آنها بر اين عقيدهاند سفر همزمان "جيمز آپاتوراي" نماينده ويژه ناتو به دوشنبه، با آغاز دور سوم مشاوره مقامات مرزباني تاجيكستان و روسيه و تاثيرگذاري بر همكاريهاي نظامي و مرزباني دوشنبه - مسكو است.
از سوي ديگر تاجيكستان در خط مقدم مبارزه و كشمكشها براي نفوذ غربيها در منطقه قرار دارد.
در حال حاضر غرب در نظر دارد از سردي نسبي روابط بين مسكو و دوشنبه و در مقابل نزديكي مسكو به ازبكستان، بيشترين بهرهبرداري را به نفع خود به عمل آورد. زمينه حضور نظامي آمريكا در تاجيكستان، حداقل از 6 سال پيش، درپي اقدام مقامات تاجيك براي خروج مرزبانان روس از خاك اين كشور ايجاد شد.
مبارزه با مواد مخدر و تروريسم، بهانه غرب براي ورود به اين كشور است. اقدامات فرهنگي و اجتماعي در قالب ديپلماسي عمومي در كنار همكاريهاي سياسي، اقتصادي و نظامي از اركان رفتاري آمريكا در قبال تاجيكستان را در بر ميگيرد. شكستن پيوند كشورهاي فارسي زبان بويژه توافقات صورت گرفته ميان ايران، افغانستان و تاجيكستان از اهداف غرب در تاجيكستان است كه در كنار تاثيرگذاري بر روابط اين كشور با روسيه و چين صورت مي گيرد.
در بعد نظامي اين روابط،آمريكا بر اساس دو برنامه به اين جمهوري كمك نظامي كرد. بخشي از آن تحت عنوان "سرمايهگذاري نظامي در خارج" و قسمتي ديگر با آموزش بينالمللي نظامي ميسر شده است. اجراي پروژه احداث پل بين تاجيكستان و افغانستان در ناحيه پنج (منطقه مرزي) كه در دستور كار نيروهاي نظاميآمريكا قرار گرفته است، بخشي ديگر از كمكهاي نظاميآمريكا به نيروهاي مرزباني كشور تاجيكستان به شمار ميآيد.
امريكا تمايل دارد تا در آسياي مركزي بماند و در فضاي نظامي، استراتژِيكي و ژئوپليتيكي آن به دنبال تحقق آسياي مركزي بزرگ بدون روسيه و چين و ايران و الحاق آن به خاورميانه بزرگ باشد. افزايش ميزان بازديد نمايندگان بلند پايه ناتو و آمريكا در منطقه و افزايش سرمايهگذاري و اجراي طرحهايي كه سخن از آن رفت قابل تامل است. آمريكا همچنين از طريق ناتو به دنبال نفوذ در اين كشور است. مناسبات ناتو با كشورهاي آسياي مركزي، از جمله با تاجيكستان، از سال 1992 كه تنها يك سال از استقلال اين كشورها ميگذشت، آغاز شد تا جدالي سخت ميان غرب و روسيه براي حضور نظامي در منطقه آغاز گردد كه همچنان ادامه دارد.