شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که پیرمرد یا پیرزنی در خیابان جلویتان را گرفته و از شما خواسته باشد آدرس روی برگه‌ای که در دست دارد را برایش بخوانید. هرچند امروز تعریف بیسوادی با گذشته کمی متفاوت شده و شخصی که به عنوان مثال کار با رایانه را نداند به نوعی بیسواد خوانده می‌شود، اما هنوز کم نیستند مردمانی که نمی‌توانند بخوانند و بنویسند.
بر‌اساس اعلام یونسکو امروز ۷۸۱ میلیون بزرگسال در سراسر دنیا نمی‌توانند بخوانند و بنویسند یا حساب کنند که دو سوم این افراد زنان هستند. بیش از ۲۵۰ میلیون کودک علی‌رغم اینکه حدود نیمی از آنها چهار سال هم به مدرسه رفته‌اند اما قادر به خواندن حتی یک جمله نیستند.
اولین دوره سوادآموزی در دنیا به سال‌های ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۴ باز می‌گردد که طی آن آموزش و پرورش پایه، به عنوان اساس و زمینه اصلی توسعه پذیرفته شد و بخشی نیز به آموزش رسمی بزرگسالان اختصاص یافت.
دوره دوم سوادآموزی در دنیا به سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۴ باز می‌گردد. در این دوره تمرکز بر مهارت‌های خواندن و نوشتن چندان موفق ارزیابی نشد و یونسکو در سال ۱۹۶۴ برنامه سوادآموزی تجربی یا تابعی را پایه‌گذاری کرد. در این دوره تأکید شد نباید به مهارت‌های خواندن و نوشتن اکتفا شود و باید به حضور فعال‌تر در صحنه اجتماعی نیز توجه شود.
اما از سال ۱۹۸۱ به بعد، جریان جهانی «آموزش برای همه» شکل گرفت و منجر به تدوین سند داکار شد که در آن همه کشورها متعهد شدند اهداف شش‌گانه این برنامه جهانی را تا سال ۲۰۱۵ محقق کنند که چندی پیش گزارش نهایی وزارت آموزش و پرورش در خصوص اجرای برنامه «آموزش برای همه در ایران» به یونسکو ارائه شد.
ایران در کدام سکوی سوادآموزی ایستاده است؟
مهندس علی باقرزاده، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی کشور با توجه به فرارسیدن روز جهانی سواد آموزی (۸ سپتامبر مقارن با ۱۷ شهریورماه)، به وضعیت سوادآموزی در کشور اشاره کرده و می‌گوید: در کشور گروه سنی باسواد را از ۱۰ سال و در دنیا از بالای ۱۵ سال می‌سنجند و این امتیازی برای ماست، اما ما درصد بیسوادی را از شش سال می‌سنجیم این در حالیست که قدر مطلق بیسوادی در سال‌های ۷۵ تا ۹۰ ثابت مانده است یعنی در سال ۷۵، ۱۰ میلیون بیسواد داشتیم.
وی ادامه می‌دهد: در سال ۶۵، یک میلیون و ۹۷۴ هزار بیسواد در گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ سال داشتیم. ۱۰ سال بعد یعنی در سال ۷۵ آمار بیسوادی در سنین ۲۰ تا ۲۹ سال به رقم یک میلیون و ۱۲۴ هزار و ۸۸۲ نفر رسید. در سال ۸۵ نیز این آمار در گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال به یک میلیون و ۱۹۰ هزار و ۷۵۰ نفر رسید.
باقرزاده با بیان اینکه بر‌اساس مطالعات انجام شده در گروه سنی ۲۰ تا ۳۹ سال آمار بیسوادی، کاهش محسوسی در سال‌های ۶۵ تا ۷۵ داشته است اما از سال ۷۵ تا ۹۰ با روند افزایشی روبرو شده‌ایم، می‌گوید: بر این اساس قدر مطلق تعداد بیسواد در ۱۵ سال گذشته ثابت بوده است که دلایل متفاوتی دارد.
باور وجود بیسوادی در جامعه سخت است
وی با اشاره به علل عدم کاهش تعداد و درصد بیسوادی طی سال‌های قبل می‌گوید: عدم انسداد مبادی ورودی بیسوادی، نقص در روش‌های شمارش تعداد افراد بیسواد، عدم دسترسی به اطلاعات دقیق اسمی، کمبود منابع مالی و ماهیت منابع از جمله علل عدم کاهش تعداد و درصد بیسوادی است.
رئیس سازمان نهضت سوادآموزی به اهمیت بازگشت به بیسوادی نیز اشاره و عنوان می‌کند: اکنون ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بیسواد و ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار کم‌سواد داریم. ارزشیابی توصیفی، کیفیت آموزشی را کاهش داده و با برگزاری جشن‌های بیسوادی، ارضای کاذب به جامعه تزریق کرده‌ایم و باور وجود بیسوادی در جامعه برای سیاست‌گذاران سخت شده است.
باقرزاده خدشه‌دار شدن اصل عدالت آموزشی، فرصت‌های برابر، دسترسی برای همه افراد، کاهش اعتماد به نفس و خودباوری ملی را از جمله پیامدهای بیسوادی می‌داند و اظهار می‌کند: بیسوادی از ارکان فرهنگ «سکوت» است. فرهنگ سکوت می‌تواند تمدن و فرهنگ یک کشور را به خاموشی ببرد. کاهش توان در مقابل جنگ نرم، کاهش مشارکت مؤثر، کاهش امید به زندگی و شاخصه‌های سلامت و بهداشت فردی و اجتماعی از پیامدهای دیگر بیسوادی در کشور است.
وی تاکید می‌کند: باید به توافق ملی از مفهوم سواد و سوادآموزی برسیم و وظایف، مأموریت‌ها و ساختار سازمان، بازمهندسی شود و مدیران ارشد، خود را ملزم به اجرای سوادآموزی بدانند و امکان دسترسی کامل در همه جا و همه زمان‌ها وجود داشته و تضمین کیفیت در آموزش ابتدایی فراهم شود.
سال ۹۳ و ۹۴ سال انسداد مبادی بیسوادی
فانی، وزیر آموزش و پرورش نیز بر این مهم صحه می‌گذارد و در برنامه‌های پیش‌روی خود تاکید فراوانی بر مبارزه با بیسوادی دارد. وی با تاکید بر اینکه از مهر ۹۳ بیسواد تولید نخواهیم کرد می‌گوید: هرچند در برخی مناطق خانواده‌ها اجازه ثبت‌نام دختران خود را در مدارس نمی‌دهند، اما امسال به مدیران آموزش و پرورش تاکید جدی کرده‌ام که باید خانه به خانه مراجعه و دانش‌آموزان در پایه ابتدایی را شناسایی و در مدارس ثبت‌نام کنند.
وی می‌گوید: تصمیم دولت تدبیر و امید بر این است تا هیچ دانش‌آموزی در هیچ نقطه‌ای از ایران اسلامی از نعمت تحصیل محروم نماند، به همین خاطر سال ۹۳ و ۹۴ سال انسداد مبادی بیسوادی نامگذاری شده است.
به گزارش ایسنا، سازمان نهضت سوادآموزی کشور در حال حاضر مشغول امر شناسایی و آموزش افراد بیسواد بزرگتر از ۱۰ سال است و همانگونه که از اظهارات وزیر آموزش و پرورش بر می‌آید دولت تدبیر و امید قصد دارد با ورود جدی به امر شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل، مرزهای گسترش بیسوادی را تنگ‌تر کند و راه را برای نیل به توسعه پایدار در کشور همانگونه که از شعار روز جهانی سوادآموزی بر می‌آید، ببندد؛ حال باید منتظر ماند سیاست شناسایی خانه به خانه کودکان در سن تحصیل که اجرای آن از امسال کلید می‌خورد تا چه حد با موفقیت همراه خواهد بود.
