ظاهرا این روزها نمی‌توان به موضوعی غیر از حوزه سیاست خارجی پرداخت. علت آن هم روشن است. مدتی قبل، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، برای نخستین بار تحت تاثیر فشارهای آمریکا، مدعی شد که تلاشهای هسته‌ای جمهوری اسلامی ماهیتی نظامی دارد. شورای حکام قطعنامه‌ای را علیه جمهوری اسلامی تصویب کرد و بحث صدور یک قطعنامه جدید در شورای امنیت در ماه مارس را جدی‌تر کرد. به بهانه و ادعاي واهي اقدام سپاه قدس برای ترور سفیر عربستان در آمریکا، در مجمع عمومی سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی، قطعنامه‌ای به رای گذاشته شد و متاسفانه رأی هم آورد. نماینده شورای حقوق بشر سازمان ملل با انتشار بیانیه‌ای علیه جمهوری اسلامی، ایران را به نقض حقوق بشر متهم کرد و به دنبال آن، در مجمع عمومی سازمان ملل، ایران محکوم شد و تعداد رأی علیه جمهوری اسلامی هم کم نبوده است.
چند روز قبل دولت انگلیس، بانک مرکزی جمهوری اسلامی را در لیست تحریم خود قرار داد. مجلس شورای اسلامی هم تصویب کرد که سطح روابط به حد کاردار کاهش یابد و دولت، روابط اقتصادی میان دو کشور را محدودتر کند. گروهی از دانشجویان، وارد محل سفارت انگلیس و باغ قلهک شدند و برای نشان دادن اعتراض خود به سیاستهای انگلیس، آسیب‌هایی به این اماکن وارد کردند. دولت انگلیس در اقدامی متقابل، همه کارکنان و دیپلماتهای خود را از ایران خارج کرد و به کادر دیپلماتیک جمهوری اسلامی، ۴۸ ساعت برای رفتن از این کشور مهلت داد و بدین سان، روابط دو کشور قطع شد و سفارتخانه‌های دو کشور تعطیل شدند. شورای امنیت بلافاصله، جمهوری اسلامی را محکوم کرد و خواستار امنیت سفارتخانه‌های خارجی و کارکنان آنها شد. اتحادیه اروپا افراد و شرکتها و نهادهای تازه‌ای را در لیست تحریم خود قرار داد. مجلس سنای آمریکا تحریم بانک مرکزی و خریداران نفت ایران را تصویب کرد. سفرای دهها کشور خارجی در ایران به عنوان اعتراض به نحوه برخورد با سفارت و کارکنان سفارت انگلیس در ایران، مانور قدرت در تهران انجام دادند و دسته‌جمعی به بازدید از محل سفارت و باغ قلهک رفتند.
روابط ایران با بسیاری از کشورهای منطقه، دوستانه نیست. مناسبات ایران و ترکیه بر سر وضعیت دولت سوریه، می‌رود که به تیرگی بینجامد و بتدریج نوعی رویارویی سیاسی و حتی نظامی میان دو کشور ایجاد شود. مشکلات اقتصادی کشور با تشدید تحریمهای اجباری شورای امنیت و تحریمهای داوطلبانه برخی از کشورها، بتدریج خودنمایی می‌کند. اتحادیه اروپا رسما به حمایت از منافقین پرداخته و قصد دارد بعد از اخراج منافقین از عراق، آنان را به اروپا منتقل کند. تحولات منطقه عربی خواه ناشی از بیداری اسلامی باشد و خواه «بهار عربی» نامیده شود، هنوز چیزی به نفع جمهوری اسلامی در حوزه سیاست خارجی بروز نداده است بلکه به عکس، تمامی دولتهای جدید عربی هم در مورد سوریه همان موضعی را دارند که عربستان دارد و به همین دلیل با ما همسو نشده‌اند. دولت عربستان و قطر و لیبی با اعلام آمادگی برای تولید و فروش نفت به جای ایران، در صددند تحریم نفتی جمهوری اسلامی از سوی غرب را ممکن سازند.
متاسفانه همچنان می‌توان به این فهرست اضافه کرد. من تردید ندارم که بخش عمده این مشکلات جمهوری اسلامی در حوزه سیاست خارجی، ریشه در مواضع انقلابی جمهوری اسلامی و ایستادگی نظام بر مواضع انقلابی‌اش در مقابل اسرائیل و آمریکا دارد اما طبعا نباید و منطقی نیست که همه این مشکلات را در این عامل خلاصه کنیم و تدبیرها و برخوردها و تمهیدات جمهوری اسلامی در این حوزه را نادیده بگیریم. قطعاً دشمن کار خودش را می‌کند و در تلاش است که جمهوری اسلامی را از میان بردارد. پرسش این است که آیا این امر بدون ایجاد یک تفاهم بین‌المللی یا همراه کردن بخش بزرگی از دولتهای جهان هم شدنی است؟ قطعا در همین حوزه یعنی همراه کردن دولتهای جهان و مستعد ساختن افکار عمومی ملتها، ما با دشمنان می‌توانیم رقابت کنیم. متاسفانه ناکارآمدی دستگاه دیپلماسی و جهتگیری نظام در این حوزه رقابتی، به قدری افزایش یافته است که بتدریج در حال تنها ماندن در سطح دولتها هستیم و طبعا بدون داشتن دولتها، مردم این کشورها هم کاری به نفع ما نمی‌توانند انجام بدهند.
بر این باورم که یک اصل اساسی در سیاست خارجی مغفول واقع شده است و آن اصل «عزت، حکمت، مصلحت» است. به همین دلیل، یک بار دیگر باید به تمامی رفتارهای سیاسی خود در حوزه سیاست خارجی توجه کنیم و از این زاویه به آن بنگریم که آیا حکیمانه، مصلحت‌اندیشانه و حتی عزیزانه است؟ من اکنون نظر مخالف را مطرح نمی‌کنم و صرفا بر این نکته تاکید می‌کنم که باید حوزه سیاست خارجی را با ملاحظه تهدیدهای بزرگی که پیش روی نظام و کشور و مردم قرار دارد، بر اساس این اصل مهم و اساسی، ارزیابی مجدد کرد. همین.
علي اشرفي
