«تولید و اشتغال» نیاز امروز جامعه است. این مهم در پیام نوروزی رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ایران نیز مورد تأکید موکد قرار گرفته است. پیش از این نیز امام خامنه‌ای در پیام‌های نوروزی و سخنرانی‌های عمومی بارها بر این ضرورت تأکید داشته‌اند.
بازخوانی نام‌های سال‌های اخیر گواه این واقعیت است «نوآوری و شکوفایی» (سال ۸۷)، «حرکت به سمت اصلاح الگوی مصرف» (سال ۸۸)، «همت مضاعف کار مضاعف» (سال ۸۹)، «جهاد اقتصادی» ( سال ۹۰)، «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی» (سال ۹۱)، «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی»(سال ۹۲)، «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» (۹۳)، به گزینه دیگر، برنامه‌ریزی اقتصادی در یک دهه اخیر همواره از مطالبات رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است.
تا انتخابات ۹۶ زمان اندکی باقی است. افکار عمومی، امروز ورای قیل و قال‌ها و وعده‌های متداول میدان سیاست، به وضعیت حال زندگی خود و اطرافیان خود می‌اندیشند. از نبود فرصت‌های شغلی و ناامنی شغلی بیمناکند. هر خانواده، شرم جوان تحصیل‌کرده و بیکار خود را هر روز لمس و احساس می‌کند و این که افکار عمومی ایران آینده روشن‌تری را انتظار دارند.
آیا زمینه تولید و ایجاد اشتغال محقق می‌شود؟ کدام دولت با کدام برنامه می‌تواند در این‌بارهمدعی باشد؟ این سئوالات نمونه‌ای از سئوالات محافل مختلف امروز جامعه ایرانی است.
در انتخابات پیش‌رو، یک نکته بسیار قابل تأمل وجود دارد که نباید به رسم گذشته در آوار هیاهوی انتخاباتی مدفون شود.
افکارعمومی از وضع موجود رضایت خاطری ندارد. صدای مردم را می‌توان در میدان تولید، بازار کسب و کار، در محیط تدریس و تحصیل و در رفت و آمدهای روزانه شنید. از هم‌اکنون می‌توان شعارهای انتخاباتی را تصور کرد که برآمده از وضع موجود است. بی‌تردید واژه « اشتغال» یکی از واژگان رایج شعارهای انتخاباتی رئیس‌دولت یازدهم و بقیه مدعیان توانمندی در مدیریت اجرایی کشور خواهد بود. اما این واژه با واژگان دیگر تفاوت ماهوی دارد.
یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در رفتار حال و آینده گروه‌های مختلف مردم، وجود و ایجاد فرصت‌های شغلی است. به این نکته کلیدی باید توجه مضاعف داشت.
به گزینه دیگر، آحاد جامعه بر ضرورت وجود و ایجاد اشتغال به نوعی اشتراک لفظ و اشتراک معنا داشته و دارند. مردم - فارغ از دسته‌بندی‌ها و جناح‌بازی‌های متداول سیاسی - همه مشکلات ریز و درشت را به نوعی تحمل کرده و می‌کنند. اما نبود شغل و کاهش دامنه اشتغال تحمل‌ناپذیر است. زیرا اشتغال خود تأمین‌کننده بخشی از نیازهای دیگر یک خانواده و به تبع آن یک جامعه است.
به عبارتی اشتغال بسان زنجیره‌ای است که اولاً در ایجاد حلقه‌های دیگر زندگی نظیر ازدواج، خرید خانه و دیگر ضروریات نقش داشته و ثانیاً بسان زنجیره‌ای عامل اتصال حلقه‌ها به یکدیگر است.
اگرچه رئیس دولت یازدهم و همچنین دیگر مدعیان برای برتری در میدان انتخاباتی ۹۶ چاره‌اندیشی می‌کنند اما واقعیت این است که نسخه‌های کنونی اقتصادی کشور برای اولاً ایجاد و ثانیاً صیانت از فرصت‌های شغلی کارآمد نبوده و نیست. وضعیت موجود تولید و بازار کار و سرمایه مصداقی غیرقابل انکار بر این واقعیت است.
رئیس دولت یازدهم باید این واقعیت را بپذیرد که اندیشه‌ها و ایده‌های بکر و تازه را نمی‌توان از ذهن خسته و کم رمق دولتمردان مُسن انتظار داشت. آنان - که برخی سابقه ۵ دوره وزارت را در کارنامه دارند - هر آنچه در چنته داشته‌اند در سال‌های اخیر و سال‌های وزارت خود نشان داده‌اند. گره‌گشایی از وضعیت کنونی اقتصادی با اتکا به کارنامه افراد صورت نمی‌گیرد بلکه نیازمند اندیشه ورزی، خلاقیت، ابتکار عمل و همچنین جسارت و ریسک بالای اجرایی است که بی‌تعارف سن بالا و کم تحرکی متعاقب آن، مهمترین موانع آن است.
از سوی دیگر، اگرچه دامنه نقد عملکرد‌ها بسیار گسترده است اما نقادی به تنهایی راه برون رفت از این وضعیت نیست. وضعیت تولید و به تبع آن اشتغال به مرحله بحران رسیده و باید فراتر از نگاه نقادانه به این موضوع نگریست. آن‌گونه که در سطور بالا نیز اشاره‌ای گذرا شد وضعیت موجود صرفاً حاصل عملکرد یک دولت نیست.
منتقدان مدعی وضع موجود که خود در گذشته و حال برخی از مناصب اجرایی و تصمیم‌سازی و تصمیم گیری را در اختیار داشته و دارند نیز باید نسبت به عدم تحقق مطالبات رهبر فرزانه انقلاب اسلامی پاسخگو باشند. همگان بر از دست رفتن فرصت‌ها اتفاق نظر دارند و این گروه از مدعیان باید نسبت به رفتار خود در فرصت سوزی‌ها پاسخ دهند.
میدان انتخابات ۹۶ تنها یک فرصت دوباره است. فرصتی برای عذرخواهی از مردم بابت کم‌کاری‌ها، غفلت‌ها، بی‌توجهی‌ها و ناتوانی‌ها و فرصتی برای طراحی سازوکار مبتنی بر ایده‌ها و تئوری‌های داخلی برای ایجاد و تقویت زمینه‌های فرصت‌های شغلی.
اینکه کدام فرد می‌تواند آراء عمومی را به سمت و سوی خود متمایل کند نیازمند گذشت زمان است، اما فردی می‌تواند در این رقابت‌ها میدان‌داری کند و برتری جوید که صاحب برنامه و تیم معتقد و باورمند به اجرای برنامه باشد.
محمد کریمی
