آمریکا و اروپا که دو سوی آتلانتیک را تشکیل میدهند بعد از جنگ دوم جهانی ابعاد گستردهای از تعاملات را اجرا کردهاند و به نوعی متحدانی با منافع مشترک بسیار شناخته میشوند. یکی از ابعاد مهم در این تعاملات در قالب نظامی بوده که در چارچوب ناتو صورت گرفته است. آنچه در این میان مشاهده میشود مجموعه طرحهای مطرح شده از سوی اروپا مبنی بر رسیدن به ارتش واحد اروپایی است. امانوئل ماکرون در روزهای گذشته با توجه به برنامهریزیهای آمریکا برای خروج از پیمان منع موشکهای هستهای میانبرد، پیشنهاد تشکیل یک ارتش متحد اروپایی را مطرح کرده است. ماکرون گفت: «ما اگر در زمینه تشکیل ارتش واقعی اروپایی تصمیم نگیریم، نمیتوانیم از اروپاییها دفاع کنیم.»
این مقام اروپایی تاکید کرد که اروپا باید به وسیله راهکاری حقیقی بدون وابستگی به آمریکا از خود دفاع کند. کمیسیون اروپا به دنبال درخواست رئیسجمهوری فرانسه درباره شکلگیری ارتشی واقعی در اروپا به منظور کاهش وابستگی به آمریکا، اعلام کرد که احتمالا ارتش اتحادیه اروپا تشکیل میشود. پیش از این نیز بسیاری از کشورهای اروپایی طرحهایی برای رسیدن به اتحاد نظامی را مطرح کرده بودند که چندان با جدیت پیگیری نشده بود.
حال این سوال مطرح میشود که چرا اروپا به دنبال این طرح است و چرا اخیرا این رویکردها تقویت شده است؟ بخشی از این رویکرد را میتوان برگرفته از شکل گیری دیدگاههای ملیگرایانه در جوامع غربی دانست که استقلال سیاسی، اقتصادی و امنیتی از اتحادیه اروپا و در عین حال اروپا را طلب میکنند. افزایش بودجههای نظامی کشورهای اروپایی میتواند برگرفته از این رویکرد باشد. نکته دیگر هزینههای سنگینی است که ناتو برای اروپا به همراه داشته است.
از یکسو حضور نیروهای آمریکایی در اروپا هزینههای مالی برای کشورهای میزبان داشته و از سوی دیگر طرحهای جهانی ناتو موجب شده تا این اروپا در شرایط بحران اقتصادی درگیر هزینههای بسیاری شود که بر اقتصاد این کشورها تاثیر منفی بسیاری داشته است. اکنون اروپا به این نتیجه رسیده است که همگرایی با آمریکا در ناتو جز هزینه برای آن دستاوردی ندارد چنانکه ۱۷ سال حضور در افغانستان جز هزینه مالی و انسانی برای اروپا دستاوردی نداشته است.
نکته مهم آنکه ناتو که قرار بود زمینه ساز پرستیز و بزرگی برای اروپا شود نه تنها این امر را محقق نساخته بلکه موجب تضعیف جایگاه اروپا در میان افکار عمومی نیز شده و لذا کشورهای اروپایی برای احیای جایگاه جهانی خود دوری از ناتو را در دستور کار دارند. به هر تقدیر میتوان گفت آنچه این روزها در حوزه روابط نظامی اروپا و آمریکا در جریان است ادامه اختلافات میان طرفین است که محور آن را تقلای اروپا برای کاهش وابستگی به آمریکا از جمله در حوزه نظامی تشکیل میدهد هر چند که سلطه نظامی آمریکا ابهامات بسیاری را در تحقق این امر ایجاد کرده است.
نویسنده: فرامرز اصغری