پرویز فتاح رئیس بنیاد مستضعفان شنبه ۱۸ مرداد در یک برنامه تلویزیونی ضمن ارائه گزارشی از اقدامات انجام شده و اهداف آن در آینده، شفافیت را مهمترین موضوع در برنامههای کاری خود عنوان کرد و به بیان برخی از تخلفات گذشته پرداخت.
این اظهارات فتاح با واکنشهای زیادی همراه بود و برخی از شخصیتهای سیاسی به اظهارات اخیر رئیس بنیاد مستضعفان درخصوص نحوه استفاده آنها از املاک و زمینهای متعلق به این بنیاد واکنش نشان دادند.
با این وجود آنچه که مطرح است آن است که افشاگریهایی که از سوی فتاح در این گفتگوی تلویزیونی مطرح شد، با اهداف بنیاد مستضعفان که در گذشته انجام شده، همخوانی ندارد.
بنیاد مستضعفان یک ماه بعد از وقوع انقلاب اسلامی در کشورمان به فرمان امام خمینی (ره) تاسیس شد.
در آن زمان بدلیل فرار برخی از سران رژیم پهلوی، اموال و دارایی آنها تجمیع و مصادره شد و امام خمینی(ره ) با هدف تخصیص این داراییها به نیازمندان و اقشار محروم کشور، دستور تشکیل این بنیاد را صادر کرد.
اما از آن زمان تاکنون تحولات متعددی در این سازمان صورت گرفته و بنابر برخی از گزارشها تا سال ۹۷ این بنیاد مالکیت ۱۸۹ شرکت و مؤسسه همچون: بانک سینا، بنیاد علوی و شرکت نفت بهران را برعهده دارد.
گفته میشود پس از شرکت ملی نفت ایران، دومین موسسه اقتصادی بزرگ کشور بنیاد مستضعفان است که در عرصههای مختلف اقتصادی همچون خدمات، صنعت و معدن، انرژی، ساختمان و کشاورزی، جهانگردی، حملونقل، سرمایهگذاری، بیمه و بانکداری، تجارت و بازرگانی فعالیت میکند که هماکنون ۱۱هلدینگ و مالکیت ۱۶۹ شرکت را در اختیار دارد. ارزیابی دقیقی از میزان دارایی بنیاد وجود ندارد، اما براساس سخنان سعیدیکیا، سهم بنیاد مستضعفان از اقتصاد ایران کمتر از یک درصد است.
انتقادات مطرح
با این وجود در سالهای اخیر برخی مردم از عملکرد بنیاد رضایت چندانی نداشتند و فلسفه راه اندازی بنیاد مستضعفان را زیر سوال می بردند.
عده ای نیز از عملکرد تبلیغاتی آن انتقاد داشتند و بر این باور بودند که بسیاری از این تبلیغات تنها به شعار بسنده کرده و عملی نمیشود.
برخی از فعالیتهایی که در چند سال گذشته در این سازمان انجام شد این انتقاد را در میان مردم برانگیخت که مستضعفان و اقشار آسیبپذیر به قدر کافی از ثمرات آن برخوردار نیستند و برخی مدیران آن نیز تا بدانجا از اهداف اولیه دور شدهاند که به صراحت از حقوق های نجومی در این بنیاد و لکسوس سواری خود دفاع میکنند.
برخی از کارشناسان تاکید داشتند سالهاست بنیاد مستضعفان و شرکتهای تابعه آن علیرغم توانمندی، از همه ظرفیتهای خود برای عمل به رسالتهایش استفاده نمیکند. براساس آمارها حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد سود حاصل از فعالیتهای اقتصادی شرکتها و بنگاههای زیر مجموعه بنیاد برای فقر زدایی استفاده صرف میشود و مابقی برای سرپا نگهداشتن و ادامه فعالیتهای اقتصادی استفاده قرار میگیرد.
از این رو رهبر انقلاب سال گذشته در احکامی پرویز فتاح را به ریاست بنیاد مستضعفان و مرتضی بختیاری را به ریاست کمیته امداد امام خمینی منصوب کردند.
رهبر انقلاب در حکم فتاح برای بنیاد مستضعفان با سه توصیه مهم، تاکید کردند: «اهمّ توصیههای اینجانب اولاً اهتمام به توانمندسازی تهیدستان و مصروف کردن این امانت ملّی در جهت آبادانی و پیشرفت جامعِ مناطق محروم و ثانیاً رعایت دقیق بندهای اقتصاد مقاومتی و ثالثاً بهکارگیری نیروهای جوان و متخصص و انقلابی و جریانسازی فعالیت جهادی در همه بخشهای این بنیاد است.»
عملکرد و مدیریت فتاح در کمیته امداد امام خمینی(ره)، موجب شد تا حضور وی در بیناد مستضعفان انتظار تحول در بنیاد را پدید آورد.
در گذشته پس از اصلاح اساسنامه کمیته امداد، مقام معظم رهبری، در فروردین ماه سال ۹۴، پرویز فتاح را به ریاست کمیته امداد منصوب کردند. کمیته امداد با حضور بیش از ۴ ساله او شاهد اقداماتی بود که حتی منتقدان این نهاد حمایتی هم آن را قابل قبول عنوان میکنند. بزرگترین دستاورد ورود فتاح به کمیته امداد جلب و افزایش اعتماد عمومی مردم به این کمیته بود.
وی در آغاز دوره مدیریتی خود ساختمان مجلل کمیته امداد در سوهانک را فروخت و به (حوالی میدان آزادی) رفت. ایجاد صندوق امداد ولایت برای اعطای وام قرض الحسنه به نیازمندان، افزایش ۲.۵ برابری مستمری مددجویان، اجرای طرحهای اشتغالزایی برای محرومیت زدایی که باعث خروج ۲۷۰ هزار خانوار از پوشش کمیته امداد شد، از دیگر اقدامات وی در این ۴ ساله بود.
نگاهی به عملکرد فتاح
پرویز فتاح پس از سعیدی کیا ریاست بنیاد مستضعفان را برعهده گرفت. از همان ابتدای امر، وی معتقد بود که باید «وظایف اقتصادی بنیاد» به شکلی دغدغه مندانه، با نگاهی ویژه و انقلابی بازنویسی شود.
از جمله اهدافی که وی پیش از این در تشریح برنامههای خود برای بنیاد مستضعفان به آن اشاره کرده بود میتوان به محرومیت زدایی و کمک به اقشار کم برخودار، تهیه مسکن برای افراد نیازمند، واگذاری باغ های تحت تملک بنیاد به شهرداریها برای استفاده عموم، احداث مجدد ساختمان پلاسکو و .... اشاره کرد. وی همچنین پرداخت هرگونه حقوق نجومی در این بنیاد را ممنوع اعلام و بر شفافیت هرگونه هزینه کرد در این بنیاد تاکید کرد.
وی بارها در سخنان خود تاکید کرده است که بنیاد مستضعفان، بنگاهی صرفا اقتصادی نیست، بلکه فرهنگی، انقلابی و اجتماعی است.
وی با اشاره به اینکه سود فعالیتهای بنیاد باید معطوف به محرومان و مستضعفان باشد، بر خروج بنیاد از فعالیتهایی که با روح نهادی آن در تعارض است، خبر داده و تاکید کرده است که باید وجهه این نهاد در جامعه به درستی، شفافیت و بدون ابهام ترسیم شود و پاسخگوی مردم و رسانهها و مجموعههای نظارتی باشد.
فتاح قبلاً نیز با اشاره به اینکه این بنیاد هیچگاه قصد ندارد که نقش دولت را ایفا کرده یا جایگزین بخش خصوصی و رقیب آنها شود تاکید کرده بود که آنهایی که مالی دستشان است باید تخلیه کنند و به بنیاد برگردانند، با زبان خوش بیاورند تا ما به زبان ناخوش متوسل نشویم.
اما گویا گوش شنوایی نبود .
سخنانی که به مذاق برخی خوش نیامد
رئيس بنياد مستضعفان در گفتگوی تلویزیونی خود به برخی از مسائل در باره این بنیاد اشاره کرد از جمله اینکه غلامعلی حدادعادل یک زمین ۸ هزار متری به ارزش ۴۰۰ میلیارد تومان که قبلا در منطقه هروی تهران «دریافت کرده بود» را پس داده است.
فتاح تصریح کرد که حداد عادل قصد داشت که در این منطقه مدرسه بسازد ولی موفق به دریافت مجوز نشد.
به گفته پرویز فتاح، حدادعادل همچنین زمین مدرسه فرهنگ به ارزش ۲۰۰ میلیارد تومان که متعلق به بنیاد مستضعفان است را به صورت اجاره در اختیار دارد که اجاره بهای آن با ملاحظات بوده و مشمول نرخ روز نمیشود.
رئیس بنیاد مستضعفان تاکید کرد که قصد به روز کردن این اجاره را دارد و باید زمین مدرسه به بنیاد مستضعفان برگردد ولی علیرغم همه «کش و قوسها» تاکنون برنگشته است.
پرویز فتاح همچنین گفته است محمود احمدینژاد هم در یک ساختمان بنیاد مستضعفان در ولنجک تهران که ۱۸۰۰ متر وسعت دارد، مستقر است و این ملک نیز ۲۰۰ میلیارد تومان ارزش دارد.
او از ساختمان ۱۲ طبقه مرکز پژوهشهای مجلس که در نیاوران واقع شده، به عنوان یکی دیگر از املاک بنیاد مستضعفان نام برده و خواستار تخلیه آن از سوی مجلس شد. فتاح درخصوص ساختمان مرکز مطالعات و تحقیقات زنان گفت: ساختمان مرکز مطالعات و تحقیقات زنان مدتی دست خانم ابتکار و مولاوردی بود که قبل از بنده این ساختمان تخلیه شده بود.
وی افزود: بابت تخلیه ساختمان ۵ میلیارد تومان گرفته بودند که خلاف بود، کسی که در ملک بنیاد سالیان سال نشسته باید اجرت المثل هم بدهد. برای بازگشت پول درحال پیگیری هستیم و امیدواریم موضوع مشکل حقوقی و قضایی پیدا نکند.
رئیس بنیاد مستضعفان گفت:زمینی که مربوط به بنیاد بوده که بخش مرکز تحقیقات استراتژیک در آن ۹ طبقه ساخته که بدون مجوز از بنیاد و شهرداری ساخته شده است. این ملک نه پروانه دارد نه پایان کار؛متأسفانه در احداث این ساختمان حریم یک ملک خصوصی هم تصرف شده است که این شرعاً مشکل دارد.
فتاح گفت:مشخص نیست این ساختمان کاربری مسکونی دارد یا اداری؟ استخری آنچنانی با منظرهای ابدی به سمت نیاوران دارد. معلوم نیست این ساختمان برای چه کسانی آماده شده است.
واکنشها
پس از طرح این مباحث در گفتگوی تلویزیونی فتاح، چند تن از شخصیتهای سیاسی به اظهارات اخیر رئیس بنیاد مستضعفان درخصوص نحوه استفاده آنها از املاک و زمینهای متعلق به این بنیاد واکنش نشان دادند.
از جمله آنها محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق، معصومه ابتکار معاون رئیسجمهور در امور زنان و خانواده و شهیندخت مولاوردی معاون سابق رئیس جمهور بودند.
دفتر محمود احمدینژاد در این باره طی بیانیهای نوشته است که «این دفتر و شخص احمدینژاد هیچگاه درخواستی برای در اختیار گرفتن ساختمان به بنیاد مستضعفان ندادهاند.»
در این بیانیه آمده است: «این دفتر همچنین هیچ دخالتی در تعیین یا انتخاب محل مورد نظر که ساختمانی متروکه بوده و بعداً بازسازی گردید، نداشته است. محل مذکور در آبانماه ١٣٩٢ با انتخاب و پیشنهاد و دستور رئیس وقت بنیاد مستضعفان و با عقد قرارداد در اختیار این دفتر قرار گرفته است».
طبق آنچه در این بیانیه آمده، «این دفتر به ویژه پس از پیشنهاد سال ١٣٩٦ احمدینژاد به مقام معظم رهبری دائر بر فروش تمامی أموال بنیاد مستضعفان و توزیع آن بین مردم، خصوصاً محرومین، همواره آماده تخلیه این محل بوده است.»
دفتر احمدی نژاد همچنین گفته است: «طی سال گذشته و با افزایش نجومی قیمتها، این دفتر ابتدائاً و رأساً پیشنهاد تخلیه را به مسئولین بنیاد داده است، لیکن از طرف آنان تاکنون هیچ درخواستی حتی تلویحی برای تخلیه ارائه نشده است. با این حال آمادگی داشته و داریم که ساختمان مذکور را تخلیه نماییم و خواهیم کرد. کافی بود مسئولین مربوطه درخواست خود را مستقیماً به این دفتر اعلام می کردند»
معصومه ابتکار نیز در توئیتی خطاب به رئیس بنیاد مستضعفان نوشت: « آقای فتاح خیلیها شما را به دیانت میشناختند! صحبت دیشب شما اما اشتباه زیاد داشت و نام بردن از من و خانم مولاوردی با حقیقت ماجرا سازگار نیست که گویا رانت یا نفع شخصی بوده است.»
به گفته ابتکار، «ساختمان اوایل دهه ۷۰ با نظر امام به موسسه مطالعات زنان داده شد که ما مسئولیتی نداشتیم؛ رسانه ملی باید فرصت پاسخ دهد.»
ابتکار میگوید: «یکی از اشتباهات آقای فتاح همین که ۵ میلیارد برای ساختمان موسسه مطالعات زنان رفته، نه بحساب کسی. موسسه هم دفتری را براساس قیمت کارشناسی برای کار زنان خریداری کرده. من و خانم مولاوردی هیچکدام مسؤلیت اجرایی در موسسه نداشته و نداریم.برای تخریب و اتهام زنی با کلمات و ارقام بازی نکنید.»
شهیندخت مولاوردی نیز در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشته است:
«آقای فتاح شما را به سلامت نفس میشناختم. کاش در جایگاه مهمی که قرار گرفتهاید در روایتهایتان بیش از پیش دقیقتر و مسئولانهتر باشید تا با مغلطه طوری وانمود نشود که «گر حکم شود که مست گیرند...». منتظر جوابیه مستند و مستدل هیات مدیره موسسه بمانید.»
روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در توضیحی درباره اظهارات رئیس بنیاد مستضعفان تصریح کرد: تا زمان فوت مرحوم هاشمی رفسنجانی، ساختمان کاخ مرمر بهعنوان دفتر رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد بهرهبرداری قرار میگرفت.
این روابط عمومی افزود: پس از آن براساس تدابیر مقام معظم رهبری مبنی بر تمرکز امور مجمع(سازمانی و ساختمانی) به درخواست دبیر مجمع و موافقت معظم له مبنی بر انتقال مجمع به ساختمان قدیم مجلس شورای اسلامی، در مرداد ماه ۱۳۹۷ و در زمان ریاست مرحوم آیت ا... هاشمی شاهرودی بر مجمع، ساختمان کاخ مرمر تحویل ریاست وقت بنیاد مستضعفان، سعیدی کیا شد.
در ادامه این توضیحات آمده است: علاوه بر ساختمان کاخ مرمر، دو ساختمان مرکز تحقیقات استراتژیک که توسط جناب آقایان روحانی و سپس ولایتی مدیریت میشد نیز در مرداد ماه ۱۳۹۷ به ریاست وقت بنیاد، تحویل شد.
این روابط عمومی می افزاید: پس از تحویل ساختمانهای فوق الذکر به بنیاد مستضعفان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیچگونه بهره برداری از ساختمان های مذکور نداشته است. با عنایت به موارد مذکور، ضمن استقبال از لزوم شفافیت در امور، از مسئولان محترم انتظار میرود در اظهارات خود دقت لازم را معمول دارند تا باعث سوء برداشت مخاطبین نشود
در نهایت
روزی که فتاح به ریاست بنیاد مستضعفان برگزیده شد رسانه ها این سوال را مطرح کردند که آیا وی حریف لکسوس سواران می شود؟
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند که فتاح برای ادامه مسیر خود باید بنیاد را از تصدی گری و ایفای نقش به عنوان یک نهاد توسعهای دوری کند و توجه جدی و کافی خود را به توانمندسازی مناطق محروم و دورافتاده معطوف سازد.
از سوی دیگر ضمن تاکید بر مشارکت دادن مردم در طرحها و پروژههای اقتصادی کشور، برخورد جدی با فساد و رانت خواری در مجموعه ستاد و اشخاص مرتبط را ادامه دهد و برای بازپس گیری اموال بنیاد نیز بی وقفه تلاش کند و تحت تأثیر واکنشها قرار نگیرد، در سخنان آقای فتاح مسائل و نکات قابل توجه و تعمق دیگری همچون ساختمان بنیاد باران متعلق به آقای خاتمی رئیس جمهور دوره اصلاحات نیز وجود داردو هر چند رئیس بنیاد مستضعفان راه درازی برای اصلاح اوضاع این نهاد در پیش دارد.