قرارداد فروش ۳۲ تن آب‌سنگین اراك به آمریکا در حالی امضا شده که بسیاری از ناظران فنی و سیاسی بر این باورند ایران در این زمینه تساهل به خرج داده و آب سنگین را با قیمتی بسیار نازل به آمریکایی‌ها هبه کرده است!
سرانجام بعد از حدود ۲ سال مذاكره و در نتيجه توافق هسته‌اي تابستان سال گذشته، كشورمان توانست قرارداد فروش ۳۲ تن ماده راهبردي و حساس آب سنگين را به كشور آمريكا كه بزرگترين توليد كننده و فروشنده اين محصول مهم است به امضا برساند.آنچنان كه منابع غربي گفته‌اند خريد و فروش و توليد آب سنگين در دنيا بسيار انحصاري و تحت مراقبت‌هاي شديد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و قدرت‌هاي هسته‌اي دنيا صورت مي‌گيرد و تاكنون نيز تنها ۹كشور به فناوري توليد آن دست يافته‌اند كه از اين ميان ۵ كشور مازاد بر نياز خود توليد مي‌كنند.
در توافق هسته‌اي (برجام ) هيچ محدوديتي براي توليد آب سنگين در ايران تحت نظارت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي وجود ندارد اما طبق بند ۱۵ پيوست يك برجام ايران بايد به مدت ۱۵ سال همه آب سنگين مازاد راكتور مدرن شده اراك را كه حدود ۱۳۰تن تخمين زده مي‌شود و نيز مقداري كه براي تحقيقات دارويي نياز است براي صادرات به بازارهاي بين‌المللي عرضه كند.
گفته شده ايران تاكنون حدود دويست تن آب سنگين توليد كرده كه با تاييد معتبرترين آزمايشگاه‌هاي اين حوزه در آمريكا غنايي بالاي ۹۹.۷ درصد دارد و قرار است تا روزهاي آينده اولين محموله آن به ارزش حدود ۹ ميليون دلار و به وزن ۳۲ تن به آمريكا صادر شود.باید گفت آب معمولي داراي فرمول H۲o اما آب سنگين D۲O است. D يعني هيدروژن سنگين يا دو تريوم. در حالت عادي در ميان هر ۷ هزار مولكول آب معمولي يك مولكول آب سنگين وجود دارد كه تحت فرآيند بسيار حساس مي‌توان آن را از مولكول معمولي جدا كرد.در راكتورهاي هسته‌اي توليد برق مي‌توان از آب سنگين استفاده كرد.
آب سنگين با كند كردن نوترون، احتمال شكافت هسته‌هاي اورانيوم را بالا مي‌برد. اين ويژگي سبب مي‌شود در راكتورهاي حاوي آب سنگين از اورانيوم طبيعي و يا به عبارتي از اورانيوم غني نشده استفاده شود. بعبارتي ديگر اگر در راكتور اتمي بجاي آب سبك از آب سنگين استفاده شود، ديگر نياز نيست سوخت راكتور ( اورانيوم) را غني سازي نمود و همان اورانيوم غير غني شده را مي توام بعنوان سوخت راكتور استفاده كرد كه از لحاظ قيمت و زمان بسيار صرفه اقتصادي خواهد داشت. همچنين براي تعويض سوخت نيروگاه ديگر نياز به خاموش كردن آن نيست.
از ديگر مزيت‌هاي آب سنگين ميزان بالاي پلوتونيوم سوخت مصرف‌شده راكتورهاي آب سنگين است كه ميزان با راكتورهاي آب سبك قابل مقايسه نمي‌باشد. پلوتونيوم موجود در سوخت آب سنگين را مي‌توان پس از طي عمليات بازفرآوري جداسازي كرده و ذخيره نمود تا آيندگان پس از تمام شدن اورانيوم (زمين از حيث معادن اورانيوم فقير است) از پلوتونيوم بتوانند بعنوان سوخت جايگزين براي راه‌اندازي نيروگاه‌هاي برق هسته‌اي استفاده كنند.
هشت میلیون و ۶۰۰هزار دلار ارزش قرارداد
۳ ماه مذاكره بنا به اذعان عراقچی برای فروش ۳۲ تن آب سنگين اراك بالاخره جمعه گذشته به امضای طرف ایرانی- آمریکایی رسید.امضا برای فروش این آب سنگین در حالی اتفاق افتاده که دیروز جان کربی سخنگوی وزارت خارجی به خبرنگاران گفت: تا آنجا که اطلاع دارم برنامه‌ای برای خرید دائمی (آب سنگین از ایران) وجود ندارد.
حسین جابری انصاری سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه کشورمان گفته که قصد داریم دست کم ۷۰ تن از آب سنگین تولید شده خود را در بازار بین‌المللی بفروشیم . ارزش این قرارداد به حدود هشت میلیون و ۶۰۰ هزار دلار می‌رسد.
پيش از اين ارنست مونيز وزير انرژي آمريكا به وال استريت ژورنال گفته بود: آنچه از محاسبات قيمتي آب سنگين فروخته شده به آمريكا برمي‌آيد اين است كه ايران به ازاي هر كيلوگرم آب سنگين خود ۲۶۸.۷۵ دلار از امريكايي‌ها دريافت مي‌كند، اين در حاليست كه قيمت جهاني اين ماده با ارزش حداقل بيش از ۹۰۰ دلار است. دو سال پيش دكتر آدم فينبرگ درباره قيمت هر كيلوگرم آب سنگين گفته بود؛ بهترين قيمت آب سنگين در لابراتوار كمبريج ايزوتوپ ۶۸۰ دلار است كه خلوص آن ۹۹ درصد است و اين قيمت براي خلوص۹۹.۹۶ درصد، ۹۹۵ دلار به ازاي هر كيلوگرم خواهد بود.
وقتي به سايت سيگما آلدريچ معتبرترين سايت عرضه كننده محصولات شيميايي مراجعه مي كنيم قيمت۱۲۳۰ دلار به ازاي هر كيلوگرم براي خلوص ۹۹.۹ و قيمت ۹۴۴یورو(معادل حدود ۱۰۵۵ دلار) به ازاي هر كيلوگرم براي خلوص ۹۹.۸ دلارمشاهده مي‌گردد.
اين درحالي است كه علي اصغر زارعان معاون سازمان انرژي اتمي در خصوص خلوص آب سنگين صادراتي ايران به امريكا در ۲۲ بهمن سال گذشته گفته بود: ۶ تن از آب سنگين صادراتي ايران در مراكز اتمي و بقيه در مراكز تحقيقاتي آمريكا استفاده مي‌شود. با توجه به راهبرد اين سازمان مبني بر تجاري سازي در حوزه توليدات و نتايج كيفيت سنجي كه اخيرا در آزمايشگاه بين‌المللي ساوانا در آمريكا بر روي آب سنگين ايران صورت گرفت، خلوص آن ۹۹.۷۵ درصد تاييد شد.
با توجه به قيمت‌هاي موجود جهاني، نزديكترين قيمت به آب سنگين ايراني، ۹۴۴ یورو به ازاي هر كيلوگرم است. حتي اگر توجيه فروش عمده آن از سوي دستگاه ديپلماسي دولت یازدهم مطرح گردد، اين قيمت در حالت عمده كمتر از ۸۰۰ دلار نخواهد بود و با قيمت فروش حدود ۲۷۰ دلاري ايران به امريكايي‌ها فاصله ۳ برابري دارد. مسلما هزينه تمام شده آب سنگين موجود در كشور حداقل دو برابر قيمت معامله شده با آمريكايي‌هاست.
به بیان ساده‌تر هركسي با دسترسي به اينترنت و رجوع به آدرس اينترنتي WWQVORA.com مي‌تواند قيمت هر ليتر آب سنگين را در بازارهسته‌اي جهان به مبلغ ۶۸۰ دلار مشاهده كند كه بدين ترتيب تقويم معامله خريد و فروش ۱۳۰ تن آب سنگين اراك ما كه از نوع مرغوب هم است مي‌شود بيش از ۳۰۹ ميليارد تومان.
این در حالی است که وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد قصد خرید ۴۰ تن آب سنگین از ایران دارد. ناظران سیاسی چند سوال را پیرامون فروش این آب سنگین مطرح کردند ابتدا اینکه ارزش معاملاتي در قرارداد فروش اين ۱۳۰ تن آب سنگين با آمريكايي‌ها يا هر خريدار ديگر چه مبلغ تقويم خواهد شد؟ سوال دیگر اینکه فروش آب سنگین اراک به آمریکا تا چه اندازه جایگاه دارد؟
دو روز پیش، حسن بهشتی پور تحلیل گر مسائل بین‌الملل در نوشته‌ای کوتاه در واکنش به گزارشی منتشر شده در رابطه با فروش ۳۲ تن آب سنگین اراک به آمریکا نوشت: به گزارش ایلنا ،ایران در حال حاضر با فروش ذخیره آب سنگین آن هم به میزان ۳۲ هزار لیتر درواقع در یک قلم ۳۳ درصد کل مصرفی بازار جهان را فروخته است . در حال حاضر در حدود ۴۰ هزار لیتر دیگر هم آماده عرضه به بازار دارد اگر دوستان مشتری خوب با نرخ مطرح شده در این حجم دارند خوب است به سازمان انرژی هسته‌ای معرفی کنند.زیرا کارخانه تولید آب سنگین اراک که از سال ۱۳۸۲ تا کنون به تولید آب سنگین خود ادامه می‌دهد و قادر است در سال ۲۰ تن آب سنگین تولید کند می‌تواند تولیدات خود را به بازار جهانی ارائه کند .
به گزارش ایلنا ؛بر اساس برجام کارخانه تولید آب سنگین که در نزدیکی راکتور اراک قرار دارد تعطیل نشده و به تولیدات خود ادامه می‌دهد فقط باید سقف ذخایر ۱۳۰ هزار لیتر یا همان ۱۳۰ تن را رعایت کند. بدین ترتیب ایران به بازار جهانی فروش آب سنگین پیوسته است و این از هر نظر قابل مقایسه با شرایطی نیست که ایران تحریم بود و نمی‌توانست تولیدات خود مصرف کند زیرا به این میزان تولید زمانی احتیاج داشت که راکتور اراک راه اندازی می‌شد و از طرفی هم نمی‌توانست صادر کند چون تحریم بود. حالا باید از دوستان پرسید اینکه کارخانه تولید آب سنگین به کار خود بدون تحریم ادامه می‌دهد و می‌تواند تولیدات خود را به سایر کشورها هم صادر کند خیانت محسوب می‌شود.
برای فروش آب سنگین تامل بیشتری شود
حسن هانی زاده کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز در گفت وگو با سیاست روز پیرامون فروش آب سنگین اراک به آمریکا گفت : آب سنگین اراک حاصل سال‌ها تلاش دانشمندان هسته‌ای است که طی سال‌های گذشته بدون کمک از متخصصین خارجی به این فناوری پیچیده دست یافتند.
وی افزود: انتقال ۳۲تن آب سنگین اراک و فروش آن در حقیقت در چارچوب برجام قابل ارزیابی است اما به نظر می‌رسد ایران تساهل به خرج داده و این دستاورد را با قیمتی نازل در اختیار آمریکا قرار داده است.
حماقت بزرگی است دوباره با آمریکا معامله کردن
حمید رضا ترقی کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت وگو با خبرنگار ما پیرامون فروش آب سنگین اراک به آمریکا اینطور گفت: پاسخ به این سوال را با طرح این سوال که آیا هیچ آدم عاقلی جنس گران قیمت خود را به کسی که میلیاردها دلار به شما بدهکار است و بدتر از همه اینکه قصد پرداخت بدهی‌های خود را نیز ندارد می‌فروشد؟وی افزود: فکر نمی کنم هیچ آدم عاقلی چنین کاری کند. وی خاطر نشان کرد به عقیده من فروش آب سنگین اراک به آمریکا جز حماقت چیز دیگری نیست.
روسیه، گزینه‌‌ای منطقی برای فروش آب سنگین
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با بیان اینکه روسیه کشوری مناسبی برای تجارت آب سنگین است، گفت: روسیه در بحث تبادل اورانیوم نشان داد که کشور مطمئنی برای انجام معاملات در حوزه هسته‌ای است و در این رابطه شاهد بودیم که تبادل اورانیوم غنی شده با اورانیوم طبیعی میان تهران و مسکو با موفقیت تمام صورت پذیرفت.
حسین سبحانی نیا در گفت وگو با خانه ملت، با اشاره اعلام آمادگی روسیه برای خرید حدود ۴۰ تن آب سنگین از ایران، گفت: روسیه یکی از محورهای مهم اجرای توافق هسته‌ای است، زیرا بر اساس برجام، ایران باید حدود ۱۳۰ تن از ذخایر مازاد آب سنگین خود را در بازارهای جهانی به فروش برساند و دولت کرملین نقش برجسته در این مسئله دارد.
این نماینده مردم در مجلس نهم، با اشاره به موضوعات مطرح شده درباره فروش ارزان قیمت آب سنگین به آمریکا، تصریح کرد: قطعا دست اندرکاران این حوزه باید در جهت تحقق حقوق ملت ایران عمل کنند و مسئله فروش این محصول با قیمت بسیار پایین قابل قبول نیست. وی گفت: روسیه در بحث تبادل اورانیوم نشان داد که کشور مطمئنی برای انجام معاملات در حوزه هسته‌ای است.
هدی دهقان بذرافشان
