١.اصل هفتم قانون اساسی به روشنی تاکید دارد که شوراهای اسلامی کشور یکی از ارگان‌های تصمیم‌گیری و اداره امور کشور هستند. این شوراها هر چند از نظر تصمیمات سازمانی و اداری کشور دارای وظایف خاص خود هستند اما از نظر قانون اساسی و حق حاکمیت در سطح سایر ارکان حکومتی قرار می‌گیرند. در این راستا، حتی دامنه حکومتی آن‌ها تا اندازه‌ای است که بر حسب اصل یکصد و سوم قانون اساسی، مسئولین دولتی ملزم به رعایت تصمیمات آن‌ها در حدود اختیاراتشان هستند. با ملاحظه اصل یکصدم قانون اساسی این گونه به نظر می‌رسد که هدف قانون‌گذار از وضع اصل یکصدم، توزیع قدرت در نظام‌های اجتماعی، امور اجتماعی، اقتصادی، عمرانی و فرهنگی و ... است؛ شوراها اگرچه مستقیماً سیاسی نیستند و اصولاً جدای از امور سیاسی محسوب می‌شوند؛ اما می‌توانند واجد کارکردهای سیاسی نیز باشند. اما نکته مهم پاسخ به این پرسش است که شوراها چه کاربردی در دانش‌افزایی اجتماعی داشته و در راستای پیشبرد اهداف انقلاب و کارآمد سازی نظام سیاسی چه نقشی را می‌توانند ایفاء کنند؟
۲. در سال هزار و سیصد و هفتاد و هفت، بند ۱۰۰ قانون اساسی، تحقق عینی یافت و جمهوری اسلامی در فرآیند تکمیل تحقق اجزای حاکمیتش، شوراهای اسلامی شهر و روستا را به‌عنوان نهادی نوپا در اوایل دهه سوم انقلاب در جهت ارتقای سطح کارآمدی نظام ایجاد کرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بارهای در مناسبت‌های مختلفی اهمیت شوراهای اسلامی شهر و روستا را تبیین کرده‌اند و حل مسائل جاری و روزمره مردم به‌دست خود مردم را از اثرات تشکیل شوراها دانسته‌اند؛ امری که اگر رخ دهد سبب افزایش «اعتماد عمومی» خواهد شد. مروری بر نظرات رهبری انقلاب دال بر منطقی استوار است که در حمایت از شوراها شکل‌گرفته است. رهبری در توصیف شوراها و نقش آن تأکید کرده‌اند که مؤمنین کارهایشان را با مشورت انجام می‌دهند و انتخابات شوراها گامی به‌سوی تحقق کامل قانون اساسی است؛ با تشکیل شوراها پایه‌های انقلاب و قدرت انقلاب در کشور تحکیم می‌یابد. ایشان شوراهای اسلامی را در مقابل نظام‌های استبدادی ارزیابی کرده و برآنند که با حل مشکلات مردم توسط شوراها، افزایش اعتماد عمومی صورت گرفته و کمکی به حل مسائل جاری زندگی مردم خواهد شد. از منظر این نگاه راهبردی، انتخابات شوراها و کارکرد درست شوراها قادر است بر کارآمدی نظام بالتبع بر افزایش اعتماد مردم به نظام اسلامی بیفزاید.
۳. از سال ۱۳۷۷ تاکنون پنج دوره انتخابات شهر و روستا برگزار و دوره‌های زیر تشکیل شده است:
دوره اول: ۱۳۷۷-۱۳۸۱
دوره دوم: ۱۳۸۱-۱۳۸۵
دوره سوم: ۱۳۸۵-۱۳۹۲
دوره چهارم: ۱۳۹۲-۱۳۹۶
دوره پنجم: ۱۳۹۶-۱۴۰۰
تجربه رفتار جریان موسوم به اصلاح‌طلب در انتخابات دوره‌های مختلف شورای شهر حاکی از آنست که برای جریان اصلاح‌طلب، مبحث شوراها فی حد ذاته اصالت نداشته و صرفا از آن به عنوان سکویی برای جهش به‌سوی پست ریاست جمهوری می‌نگرند. همین امر تاکنون شدیدا با چالشی و سیاست‌زده کردن عملکرد شوراهای تحت کنترل اصلاح‌طلبان، از کارآیی شوراها و از اهمیت آن در نزد مردم کاسته است. از این‌رو به نظر می‌رسد باید سازوکاری جهت نظارت بر رفتار شوراها در جهت پالایش آن‌ها از فساد و نیز کارآمدتر اندیشیده شود؛ تا این پارلمان‌های محلی بتوانند نقش خود را در اعتمادافزایی به کارآمدی نظام اسلامی ایفاء نمایند.
۴. شوراها به‌واقع از منظر حکمرانی، در نقش پارلمان‌های محلی گسترده‌ای هستند که علاوه بر ایجاد فضای تمرین مردمسالاری، این فرصت را برای نیروهای جوان و انقلابی فراهم می‌کند که با حضور در فرآیند انتخاب تا کسب مسئولیت در مسیر حل مشکلات مردم خویش گامی عملی بردارند؛ ناگفته روشن است که شوراها که اولین نقطه اتصال نظام‌مند سیستم به مردم می‌باشد؛ باید از بازی‌های پوچ و قدرت‌طلبانه سیاسی به‌دور ماند و جوانان انقلابی باید هوشمندانه و با اتکاء به برنامه‌های تخصصی در مدیریت شهری، اجازه ندهند مهم‌ترین دغدغه‌های روزمره مردم در حوزه عمران اجتماعی به بازیچه افراد و جریانات قدرت‌طلب تبدیل شده و فرصت خدمت و نیز افزایش کارآمدی و حل مشکلات مردم از شوراها ستانده شود.
نویسنده: شهاب‌الدین دوستدار
