ماراتن مذاکرات وين ۶ درحالي پايان يافت که مذاکرات هستهاي ايران و ۱+۵ بمدت چهار ماه ديگر تمديد شد. گفتني است با توجه به عزم جدي دو طرف با تمديد مذاکرات اميدها زنده نگه داشته شد زيرا در صورت عدم تمديد مذاکرات شرايط به شش ماه گذشته برميگشت اما با توجه به اين اصل که ديپلماسي زمان بر است تمديد مذاکرات نشان از مثبت بودن مذاکرات دارد. مذاکرات ايران و ۱+۵ به مدت چهار ماه تا ۳ آذر ۹۳ تمديد شد.
اين در حالي است که هر زمان که دو طرف به توافق برسند مذاکرات پايان مييابد.آنچه گفتني است آنست كه دیپلماتهای ایران و۱+۵ قریب به سه هفته، سخت روی توافق جامع کارکردند؛ امری که در تاریخ دیپلماسی بسیار نادر است؛ اما در نهایت قرار بر این شد که توافق موقت ژنو ۴ ماه دیگر تمدید شود تا طی این دوره توافق جامع به دست آید.
وزیر امورخارجه آمریکا پس ازتوافق ایران وکشورهای ۱+۵ برای تمدید دوره شش ماهه، بیانیهای در این خصوص صادر نموده كه حاوي نكات برجسته اي ميباشد؛ و اين قلم اشاره به برخي ازآنها راخالي ازلطف نميداند:
۱- در کمتر از یک سال قبل، اوباما و رئیسجمهور ایران (حسن روحانی) برای اولینبار درخصوص آزمودن یک مسیر دیپلماتیک جدید سخن گفتند و من برای اولینبار ظرف سه دهه گذشته به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا با همتای ایرانی خود دیدار کردم.
۲- ایران به تمامی تعهدات خود در مدت شش ماهه زمان اجرای برنامه اقدام مشترک (توافقنامه هستهای ژنو) پایبند بوده است.
۳- همانطور که من در وین اعلام کردم ما به پیشرفتهای مهمی رسیدیم اما شکافهای زیادی بین ما وجود داشت.
۴- ما توافق کردهایم که مذاکرات تا تاریخ ۲۴ نوامبر (چهار ماه دیگر) ادامه داشته باشد و این درست یک سال پس از امضای توافق هستهای ژنو است. این توافق فرصت زمان کمی به ما میدهد تا کار برای رسیدن به توافق جامع را ادامه بدهیم. و ما معتقدیم که پیشرفتهایی که ما تاکنون در این خصوص داشتهایم تضمینکننده رسیدن ما به توافق جامع است.
۵- در این دوره چهار ماهه جدید تمام طرفها متعهد به انجام تعهداتشان براساس برنامه اقدام مشترک هستند. برای چهار ماه آینده ما اقدامات خود درخصوص برنامه هستهای ایران را براساس توافق ژنو ادامه میدهیم و در عوض تحریمها نیز برای این دوره متوقف خواهند شد و دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار دیگر از دارايیهای بلوکه شده این کشور نیز در اختیار تهران قرار میگیرد.
در چارچوب این تحولات، سیدعباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان هم درجمع خبرنگاران ایرانی حاضر در وین مطالبي را مطرح نمودهاند كه اشاره به آنها، حقايقي راپيرامون ۱۸ روز کار فشرده در وين ۶ را روشن مينمايد:
۱- هدف این بود که تا۲۰ جولای ۲۰۱۴- ۲۹ تير۱۳۹۳- به توافق نهایی دست یابیم اما اختلافات و شکافهای عمیق درخصوص مسائل موضوع مذاکره وجود دارد.
۲- شروع به نگارش پیشنویس متن کردیم پیشرفت خوبی از لحاظ متن داشتیم اما از نظر محتوا اختلافات باقی است.
۳- ۶۵ در صد متن تدوین شده اما مقدار باقیمانده شامل مسائل کلیدی میشود که از لحاظ محتوایی بیش از ۸۰ درصد متن را تشکیل میدهد.
۴- از آنجا که نتوانستیم در مذاکرات اختلافات را حل کنیم و مواضع ما با مواضع آنها هنوز فاصله زیادی دارد، راهحلها مشکلات را حل نکرد. با توجه به اینکه فضای مذاکرات سازنده است و همه طرفها برای رسیدن به راهحل اراده جدی دارند توافق شد که باید مذاکرات در شرایط فعلی ادامه یابد.
۵- برای ادامه مذاکره منعی نداشتیم و ۲۹ تیر پایان مهلت مذاکراتی نبوده است، براساس توافق ژنو یک سال از ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ تا ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴ فرصت مذاکره داریم.
۶- گام اول توافق ژنو ۶ ماهه بود و این گام ۲۹ تیر تمام میشد و اگر تمدید نمیشد تحریمها به جای خود باز می گشت و ایران هم می توانست به اقدامات خود باز گردد. در سه روزآخر وقتی به این نتیجه رسیدیم که امکان توافق تا تاریخ ۲۰ جولای نیست بحثها را به سمت تمدید گام اول بردیم.
۷- گام اول توافق ژنو را به مدت ۴ ماه تمدید کردیم و نحوه تمدید و شرایط آن تعیین شده و در ۴ ماه آینده فضای مناسبی داریم که مذاکرات ادامه یابد.
۸- همه چیز درباره غنیسازی مورد اختلاف است نقطه شروع، نقطه پایان، مسیر و زمان حرکت و در همین قالب نوع وتعداد دستگاهها، میزان ذخایر و به طور کلی همه ۷ یا ۸ مورد سختی که شامل غنیسازی میشود.
۹- تعیین دوره زمانی گام پایانی و حرکت به سمت صنعتی شدن که لزوما یک دوره زمانی نیست از موارد اختلاف است و هنوز تصمیمگیری نشده است. عراقچی گفت: پرانتزها خیلی کم شده اما آنهایی که مانده بیشتر محتوایی است، با یک متن ۸ یا ۹ صفحهای مواجهیم که دو برابر ضمیمه دارد. در سند اصلی روی متن حدود ۶۵ درصد پیشرفت کردیم، کماکان پرانتزها و نقاط خالی زیادی وجود دارد نقاط خالی جاهایی است که اعداد و ارقام قرار است جایگزین شود و متن پر از سه نقطه است.
از بيان ديدگاههاي مطروحه آشكار است كه؛ گرچه پیشرفتهای ملموسی در برخی موضوعات داشتهاند و مشترکا برای تدوین یک متن برنامه جامع اقدام مشترک کار کردهاند، لکن هنوز فاصله قابلتوجهی پیرامون برخی موضوعات اساسی باقی مانده است که نیاز به زمان و تلاش بیشتری دارد.
از اینرو هيئت ايراني به همراه وزیران خارجه ۳+۳ تصمیم گرفتهاند که اجرای اقدامات برنامه اقدام مشترک را تا ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴ که مطابق با زمانبندی پیشبینی شده در برنامه مشترک اقدام است ادامه دهند. ایران و ۳+۳ مجددا تأکید داشته که اجرای تمامی تعهداتشان در برنامه اقدام مشترک را به صورت مؤثر و به موقع ادامه خواهندداد. هيئت ايراني با عزم راسخ برای رسیدن به توافق پیرامون یک برنامه جامع مشترک در اولین فرصت ممکن جلسات خود را در اشکال مختلف طی هفتههای آینده برگزار خواهد کرد.
كارشناسان ميگويند اکنون سوال اینجا است که آیا روند فرآیند مذاکرات در این ۶ ماه به پاسخگوي انتظارات بوده است یا خیر؟ پاسخ مثبت است و فرآیند گفتوگوها به این سمت بوده است. همچنانکه طرف غربی به ویژه آمریکا اذعان کرد که ایران اقدامات بزرگی را در راستای توافق انجام داده، به تمام تعهداتش عمل کرده و اجازه داده بازرسیهای آژانس به طور منظم انجام گیرد. بنابراین ایران توانسته ثابت کند که قابل اعتماد است. اما با وجود این فرآیند مثبت، شکافهایی میان خواستههای ایران و غرب وجود دارد که موجب شده مذاکرات یک دوره ۴ ماهه دیگر نیز تمدید شود.
در رابطه با دستاوردهای این فرآیند مثبت برای ایران نیز مواردی را مشخصا میتوان ذکر کرد؛ از جمله اینکه تاکنون بخشی از پولهای بلوکه شده ایران پرداخت شده، کلیه تحریمهایی که قرار بوده تعلیق شود، تعلیق شده و فراتر از آن کلیت تحریمها با سستی و رخوت مواجه شده است. به گونهای که درهای همکاری اقتصادی، مالی و صنعتی میان ایران و قدرتهای بزرگ باز شده است. همچنین در این ۶ ماه آمد و شدهای صنعتی و اقتصادی بسیاری میان ایران و کشورهای بزرگ صورت گرفت. تمامی این موارد نشان میدهد فرآیند مذاکرات مثبت بوده و این مسئله به توانمندی ایران در مذاکرات و توجه به منافع ملی باز میگردد.
جان كلام:
واقعيت اين است كه پس از شش ماه گفتوگو براي دستيابي به برنامه اقدام مشترك ژنو كه در قالب شش دوره مذاكره در وين برگزار شد، بويژه دور اخير آن كه ۱۸ روز به طول انجاميد، انتظار اين بود كه طرفين به راهحل جامع و نهايي دست يابند ولي عملاً چنين نشد. ايران و۱+۵ درحالي از زمان شش ماهه براي دستيابي به توافق عبور كردند كه محتملترين گزينه، همين تمديد بود چرا كه رسيدن به متن توافقي جامع هر چند مورد دلخواه طرفين بود ولي بسيار خوشبينانه به نظر ميرسيد.
صاحبنظران معتقدند؛ اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه جو سنگيني كه در۱۰ سال گذشته عليه فعاليتهاي هستهاي كشورمان ايجاد شده و باعث بوجود آمدن فشار جهاني به ايران گرديده، مسئلهاي نيست كه به اين سادگي و طي يك دوره مذاكرات شش ماهه قابل برطرف شدن باشد و لغو شرايط ناجوانمردانه و غيرمنطفي تحريم و بر طرف كردن عوارض بيانيهها و قطعنامههاي بينالمللي عليه كشورمان نياز به عزميجدي دارد كه خوشبختانه گروه مذاكرهكننده ايراني به خوبي از اين قابليتها برخوردار بوده و تاكنون توانسته است به بهترين وجه آن را مديريت كند.