چند روزي است از بيانيه مشترك ظريف و اشتون پيرامون توافق براي تمديد چهارماهه مي‌گذرد و طرفين از اين توافق ابراز رضايت كردند اما هنوز برخي محافل سياسي و رسانه‌اي غرب و امريكا واكنش‌هاي متفاوتي نسبت به اين توافق دارند چنانچه برخي از اين واكنش‌ها با انتقادات زيادي نيز نسبت به اين تمديد همراه بوده است.
در اين ميان بيشترين انتقاد از سوي مقامات امريكايي تندرو و همراه صهيونيست‌ها بوده كه پس از تمديد توافق ضمن ابراز نگراني خود همچنان بر طبل سياست‌هاي ضد ايراني خود مي‌كوبند چنانچه روزنامه واشنگتن پست در اینترنت در مطلبی به قلم "جنیفر روبین" نوشت: همانطور که پیش‌بینی می‌شد، اعلام تمدید مذاکرات هسته‌ای ایران - با لغو بخش بیشتری از تحریم‌های اعمال شده بر ضد بخش نفتی، پتروشیمی، خودروساز، هوانوردی و طلا - انتقاد شدید مقامات آمریکایی از هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه را در‌پی داشت.
"مایکل ماکووسکی" مدیر اجرایی موسسه یهودی امور امنیت ملی (که اخیرا گزارش گروه ویژه خود در‌خصوص ایران را که دنیس رايس مشاور سابق رئیس‌جمهور در امور ایران یکی از نویسندگان آن بود، منتشر کرد) می‌گوید: تمدید چهارماهه اخیر توافقنامه موقت بیست ژانویه با ایران همراه با تعهد به آزادسازی دو میلیارد و هشتصد میلیون دلار دیگر از دارایی‌های مسدود شده ایران نشانه آشکار اما قابل پیش‌بینی شکست راهبرد مبهم باراک اوباما رئیس‌جمهور در دستیابی به موفقیت دیپلماتیک از طریق کاهش اهرم فشار - با پرهیز از تحریم‌های سخت‌تر و یک گزینه نظامی معتبر - است. نتیجه حاصل کاملا بر خلاف هدف اوباما از این سیاست است. اکنون ایران نسبت به قبل از توافق موقت کمتر برای امتیاز‌دهی احساس فشار می‌کند. اکنون زمان آن رسیده است که به نوعی در این مسئله مداخله شود. کنگره باید تحریم‌های قاطعانه جدیدی وضع کند و مهمتر از همه توانایی نظامی اسرائیل را برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران تقویت نماید. این امر موجب تقویت اهرم فشار دیپلماتیک آمریکا خواهد شد و یک پیام قوی به ایران و متحدانمان خواهد بود و در واقع به اسرائیل کمک می‌کند تا در نقشی که آمریکا هر چه بیشتر از آن دور می‌شود، موفق شود.
بسیاری کارشناسان سابق سیاست آمریکا در این خصوص اتفاق نظر دارند.
استدلال "الیوت آبرامز" معاون سابق مشاور امنیت ملی این است که اکنون مهم است که کنگره وارد عمل شود و تحریم‌هایی بر ضد ایران وضع کند که ظرف چهار ماه عملیاتی شود مگر آنکه یک توافق خوب حاصل گردد. به ایران باید گفته شود که نمی‌تواند مذاکرات را با تاخیر پس از تاخیر هرچه طولانی تر کند و باید از برنامه تسلیحات هسته‌ای‌اش صرف نظر کند یا با مشکلات اقتصادی در سال کنونی مواجه خواهد شد. آنها اکنون چنین باوری ندارند.
تشکل دو حزبی اتحاد بر ضد ایران هسته‌ای (یو ای اِن آی) نیز که رايس عضو آن است، از رئیس‌جمهور انتقاد کرده است. در بیانیه‌ای به قلم "گری سیمور" هماهنگ‌کننده سابق اوباما در زمینه کنترل سلاح و نابودی تسلیحات کشتار‌جمعی (دابلیو ام دی)، آمده است: تاکنون مزایای اقتصادی که نصیب ایران شده بزرگتر از آن چیزی است که در طرح اقدام مشترک پیش‌بینی شده بود. اقتصاد ایران رو به بهبود رفته است و از انزوای دیپلماتیک این کشور کاسته شده است. اما تاکنون ایران تمایلی به برچیدن هیچیک از امکانات مربوط به غنی‌سازی اورانیوم نشان نداده است و به تحقیق و توسعه سامانه‌های پرتاب موشک و سانتریفيوژهای پیشرفته ادامه می‌دهد.
ادعاي روزنامه واشنگتن از خشم برخي مقامات امريكايي از تمديد مذاكرات و نيز در‌خواست براي اعمال تحريم‌هاي ضد ايراني از سوي كنگره در حالي است كه قبل از توافقات نيز كنگره و برخي سناتورها خواستار اعمال تحريم‌هاي ضد ايراني شده بودند.
در ادامه بیانیه آمده است: وجود یک شکاف آشکار در مورد مهمترین مسئله - تعداد و نوع سانتریفيوژها - در مسیر مذاکرات مشهود است. این غیرقابل قبول است. اگر ایران همچنان مایل به برچیدن زیرساختار هسته‌ای‌اش، صرف نظر از برنامه غنی‌سازی در مقیاس صنعتی و پرداختن به سوالات معوقه درباره ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای‌اش نباشد، دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک چندان محتمل نیست.
جای تعجب دارد که دو تن از مشاوران ارشد سابق رئیس‌جمهور (آمریکا) در این امور این طور آشکارا اعتمادشان را به عملکرد رئیس‌جمهور در این مذاکرات از دست داده و علنا از همان اقدامی حمایت کرده‌اند که درواقع همه جمهوری‌خواهان و تعداد کثیری از دموکراتها از آن حمایت کرده‌اند. کاخ سفید کسانی را که خواستار اعمال تحریم‌های بیشتر جهت تشدید فشار بر ایرانند، "جنگ‌افروز" خوانده است.
واشنگتن‌پست در پایان با خشم از موضع اوباما در قبال ایران و موضع‌گیری در مقابل مخالفان توافق با ایران می‌نویسد: کاخ سفید بجای برچسب زدن به آنها باید به نظرات وسیع‌ترین اکثریت دو حزبی بی‌سابقه در مورد یکی از مهمترین مسائل روز گوش فرا دهد. حرف آنها به اوباما این است که خودداری وی از تشدید فشار بر ایران احتمال حصول یک توافقنامه دیپلماتیک را کمتر می‌کند، نه بیشتر. اما به گمان من رئیس‌جمهور چندان اهمیت نمی‌دهد که کارشناسان، رهبران عرب سنی و دولت اسرائیل چه می‌گویند. افرادی مانند والری جارت مشاور عالی و جان کری وزیر خارجه نگون بخت به او می‌گویند که موفقیت بزرگی حاصل شده است. در هر صورت، ما بارها و بارها دیده‌ایم که این رئیس‌جمهور دل و جرات ایستادگی را ندارد. فقط می‌توان امیدوار بود که اکثریت جدید جمهوری‌خواه در سنا در موضعی متفاوت اجازه دهد در مورد تحریم‌ها رای‌گیری شود. اوباما و کری با ابزارهای خاص خودشان همچنان به سیاست سد نفوذ ادامه خواهند داد.
از سويي ديگر وال‌استریت‌ژورنال با بیان این موضوع که آمریکا در مذاکرات هسته‌ای به ایران امتیازات زیادی داده، مدعی شده آمریکا باید در چهار ماه مذاکرات به تهدید به تحریم و اقدام نظامی متوسل شود.
وال‌استریت ژورنال در مقاله‌ای تمدید مذاکرات هسته‌ای را برگ برنده‌ای برای ایران می‌داند و مدعی است: ایران باید توجیه شود که دست نیافتن به توافق با ۱+۵، برایش گران تمام خواهد شد.
به اعتقاد این روزنامه در مذاکرات آتی آمریکا باید کمبودهای تاکتیکی و استراتژیک خود را با اعتبار بخشی به گزینه‌های جایگزین مانند تحریم‌ها و اقدام نظامی جبران کند.
به اعتقاد این نشریه، درصورت عدم دستیابی به توافق، ایران به جهان اعلام خواهد کرد که تعهد خود را اثبات کرده و باید تحریم‌ها لغو شود. درصورتی که در این امر شکست بخورد نیز دور بعدی مذاکرات با چارچوب جدید هسته‌ای آغاز خواهد شد. پس در هر دو صورت برنده ایران خواهد بود.
در این گزارش آمده است: هرچند آمریکا با اعمال فشار و تحریم اقتصادی ایران بود اما توافق موقت هسته‌ای نیز امتیازی حیاتی برای ایران به شمار می‌رود که سال‌ها به دنبال آن بود و آن قبول حق غنی‌سازی بود. در عوض آمریکا با عقب کشیدن از مواضع قبلی خود مبنی بر عدم غنی‌سازی از سوی ایران، خود را ضعیف نشان داد.
خبرگزاري رويترز نيز در خبري نوشت كه قدرت‌های جهانی پیشرفت‌های محدودی در تضمین عدم دسترسی سریع ایران به ساخت بمب هسته‌ای کسب کرده اند؛ با این حال کار سختی پس از تمدید مذاکرات باقی مانده است.
مقامات غربی می‌گویند پیشرفت‌های کافی طی آخرین دور مذاکرات وین کسب شد تا تمدید مذاکرات توجیه شود. آنها معتقدند مذاکره‌کنندگان ایرانی به طور موثق به جای پیشرفت‌های بیشتر در امور هسته‌ای خواستار رسیدن به توافقی هستند تا تعدیلی در تحریم‌ها که اقتصاد وابسته به نفت ایران را آسیب زده است کسب کنند.
مشاور ارشد پیشین اوباما نيز مدعی شد اگر مسئله هسته‌ای ایران هم حل شود، موضوعات دیگری هستند بین ایالات متحده آمریکا و ایران که باید حل شوند چون بسیاری از تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده آمریکا ارتباطی به برنامه هسته‌ای ندارند.
صدای آمریکا در گفت‌وگویی با "گری سیمور" مشاور پیشین باراک اوباما در امور منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای از کمبریج در ایالت ماساچوست خواستار بررسی و نظر وی در‌خصوص گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران شد. "گری سیمور" در جواب گفت: به صراحت بگویم، گروه ما تنها خواستار افزایش تحریم‌ها است، در صورتی که ایران به فعالیت‌های خودش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای پایان ندهد. آنطور که رئیس‌جمهور روحانی خودش تشخیص داده به سود ایران است که به فعالیت‌های هسته‌ای با مقصد نظامی خودش پایان دهد، برای اینکه تحریم‌های بین‌المللی را کاهش دهد و زمینه را برای بهبود روابط دو طرفه با ایالات متحده برقرار کند.
وی مدعی شد: مهمترین مسئله، مسئله هسته‌ای است. اگر این مسئله حل شود با این حال موضوعات دیگری هستند، بین ایالات متحده آمریکا و ایران که باید حل شوند و بسیاری از تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده آمریکا ارتباطی به برنامه هسته‌ای ندارند و مربوط می‌شوند به وضعیت حقوق بشر در ایران یا حمایت ایران از حزب‌الله، بنابراین حتی در صورت برطرف شدن پرونده هسته‌ای، شماری از تحریم‌ها باقی خواهند ماند و من امیدوارم که با حل شدن مسئله هسته‌ای، زمینه برای حل مسائل دیگر هم فراهم شود.
ادعاي اين مشاور سابق براي تداوم تحريم‌هاي ضد ايراني در حالي مطرح شده كه وزارت خزانه‌داری آمریکا ديروز با صدور بیانیه‌ای از کاهش تحریم‌های ضد ایراني براساس برنامه مشترک اقدام، برای ۴ ماه دیگر خبر داده كه پيشتر نيز جان كري پس از توافق تمديد چهارماهه از واريز ۲ ميليارد ۸۰۰ ميليون دلار بدهي ايران خبر داد.
ابراز تاسف آيپك
کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل (آیپک) در‌خصوص تمدید مهلت مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ هم در بیانیه‌ای گفت: علی‌رغم حمایت ما از مذاکرات، ما تأکید می‌کنیم که تهران هنوز برای برچیدن عناصر زیرساخت هسته‌ای خود ابراز تمایل نکرده است.
این بیانیه می‌افزاید: ما نگرانیم که ایران به جای هماهنگی و پیروی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، از مهلت تعیین شده برای از بین بردن ائتلاف بین‌المللی و تقویت برنامه تسلیحات هسته‌ای خود استفاده کند. ما بسیار متأسف شدیم که گروه ۱+۵ حتی کاهش تحریم‌های اقتصادی بیشتری را به ایران پیشنهاد داد.
لابی صهیونیستی آیپک تأکید کرد: فشار اقتصادی بود که ایران را به میز مذاکرات آورد و افزایش فشار برای هرگونه چشم‌انداز منطقه‌ای رسیدن به یک توافق خوب (با ایران) مهم و حیاتی است. این در حالی است که «جان کری» وزیر خارجه آمریکا تصریح کرده است که ایران به شرایط توافق موقت هسته‌ای ژنو پایبند بوده است و با این حال شکاف‌هایی در خصوص برخی موضوعات هسته‌ای ایران وجود دارد.
دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران نزدیک است
بر خلاف برخي محافل سياسي و رسانه‌اي غربي و امريكايي كه نگاه مغرضانه‌اي نسبت به تمديد ۴ماهه مذاكرات دارند یک نشریه کانادایی ضمن اشاره به توافق ایران و قدرت‌های جهانی برای تمدید ۴ ماهه مذاکرات نوشت: علی‌رغم وجود اختلافات کلیدی و مهم به نظر می‌رسد دستیابی به توافق نهایی و جامع هسته‌ای نزدیک شده است.
نشریه گلوب اند میل، تمدید ۴ ماهه مذاکرات هسته‌ای بین ایران و ۶ قدرت جهانی نشان می‌دهد روند مذاکرات با پیشرفت روبرو شده است. گرچه هنوز اختلافات زیادی در‌خصوص مسائل مهم و کلیدی وجود دارد ولی به نظر می‌رسد امکان نزدیک کردن دیدگاه‌ها تا نوامبر آینده وجود داشته و دستیابی به توافق هسته‌ای نزدیک است.
براساس این گزارش این نشریه در ادامه افزود: حتی پیش از تمدید رسمی مهلت مذاکرات نیز منفی باف‌ها، تندروها و محافظه‌کاران از ابتدا نیز با این مسئله مخالفت می‌کردند که مسیر سیاسی و دیپلماتیک منجر به پیروزی نهایی خواهد شد. (بی‌شک تنها چیزی که در نتیجه مذاکرات هسته‌ای آنها را راضی می کرد توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران و تغییر نظام سیاسی ایران به سوی لیبرال دموکراسی بود.)
یک چالش بزرگ مدیریت انتظارات عمومی از روند مذاکرات هسته‌ای بود. ایران و آمریکا باید گروه‌های محافظه کار داخلی را متقاعد می کردند تا اجازه دهند روند مذاکرات ادامه یابد. باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا باید در برابر عزم و تصمیم کنگره برای اجرای تحریم‌های جدید ضد ایران که می‌توانست بر روند مذاکرات هسته‌ای تاثیر منفی بگذارد ایستادگی کند. شاید اوباما بار دیگر مجبور به رد قانون تحریم‌های آمریکا ضد ایران شود هر چند به نظر می‌رسد ۴ ماه مهلت کافی برای کنگره نخواهد بود تا اقدام قاطعی را اتخاذ کند.
۱+۵ خواستار کاهش ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران است. گرچه ایران مطابق با توافقنامه موقت هسته‌ای غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کرده ولی همچنان بر حق قانونی خود برای غنی‌سازی اورانیوم تاکید کرده است. هنوز دستیابی به هرگونه توافق جامع هسته‌ای منوط به این مسئله است که همه طرف‌های شرکت‌کننده در مذاکره با نوعی از نگرانی و نااطمینانی به سر برند. غرب باید بپذیرد که ایران اگر بخواهد به ظرفیت فنی برای تولید سلاح هسته‌ای دست یافته است. هیچ چیزی نمی‌تواند این احتمال را رد کند حتی اگر آمریکا و سایر متحدان آن بارها اقدام به بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران کنند که البته این اقدام نه تنها غیر‌انسانی بلکه در تضاد با قوانین سازمان ملل است. ایران نیز باید این واقعیت را بپذیرد که برنامه هسته‌ای‌اش به عرضه‌کنندگان خارجی وابسته و مدیون خواهد بود.
اگر هدف نهایی ۱+۵ اطمینان یافتن از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران باشد و هدف نهایی ایران نیز حفظ خودکفایی باشد در این صورت مسیر معتبری در پیش‌رو خواهد بود. چنین فرمولی می‌تواند اعتبار صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را همراه با تضمین‌های لازم برای تامین سوخت هسته‌ای فراهم کند.
واشنگتن نیز باید در آینده از هرگونه اقدامی که به ضرر محافظه‌کاران ایرانی در تهران تمام شود خودداری کند. محافظه‌کارانی که نه تنها متعهد به حل و فصل بن‌بست هسته‌ای هستند بلکه قصد دارند ایران را بار دیگر با جامعه بین‌المللی همگرا کنند. بی‌شک ایران توافقی را که حقوق هسته‌ای این کشور را در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای نقض کند به رسمیت نخواهد شناخت.
مجموعه اين واكنش‌هاي محافل سياسي و رسانه‌اي غربي نسبت به تمديد مذاكرات هسته‌اي بويژه نگراني‌هاي مقامات امريكايي و انتقادات تند آنها نسبت به تمديد اين مذاكرات حاكي از كلاف سردرگمي‌هاي غرب پس از تمديد و نگراني از آينده زياده‌خواهي‌هاي خود در قبال منطق و خواست بر حق ملت ايران براي داشتن انرژي صلح‌آميز هسته‌اي است.
در همين حال محمدصادق کوشکی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با فارس با بیان اینکه مذاکرات هسته‌ای با غرب از ابتدا محکوم به شکست و بن‌بست بوده است گفت: به دلایل مختلفی این مذاکرات قطعاً به نتیجه نمی‌رسد که مهمترین دلیل آن است که طرف غربی، قصد ندارد که جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک کشور صاحب حق و مستقل بشناسد و نمی‌خواهد بر توانمندی جمهوری اسلامی ایران صحه بگذارد.
وی افزود: بحث هسته‌ای یکی از مجموعه تواناییهای جمهوری اسلامی ایران است که برای طرف غربی دشوار است که مهر تأئیدی بر تواناییهای تهران بگذارد و به جمهوری اسلامی ایران اجازه بدهد که با سهولت و بدون دردسر به این توانمندی اشراف کامل پیدا کند.
این عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه موضع‌گیری آمریکا به عنوان شاخص‌ترین کشور گروه ۱+۵ در طول ۳۵ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران حاکی از عدم شناسایی بدیهی‌ترین حق یک ملت مستقل است اظهار داشت: در ادبیات، رفتار و موضع‌گیری‌های خصمانه آمریکایی‌ها عدم شناسایی بدیهی‌ترین حق ملت ایران منعکس است و مذاکره با آمریکا برای اینکه از آنها امتیازی گرفته شود، صرفاً در یک حالت امکان‌پذیر است آن هم وقتی که ما در عرصه توانمندی‌های بالفعل و بیرونی اشراف پیدا کنیم.
