این روز‌ها رسانه‌های خبری جهان مملو از تصاویر و اخباری است که به نحوی با مقوله اعدام و اجرای آن در ملاءعام در ارتباط است. از تصاویر قطع سر در عربستان تا تیرباران زنی در افغانستان به دست عناصر گروهک طالبان و اعدام مردی رنگین‌پوست با ادله ناکافی پس از سه دهه حبس در آمریکا، جملگی خبرساز‌ترین رویدادهای دنیای پیرامون ما هستند.
اما مقوله اعدام در ایران حکایت دیگری دارد و همواره به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر جمهوری اسلامی ایران طی سه دهه گذشته به کار گرفته می‌شده است. موضوعی که هر از گاهی با عنوان و نشانی سر از رسانه‌های خبری مغرض درمی‌آورد و نه اجرای یک حکم که اساس بنای تشریعی آن را که چیزی جز موازین الهی برای منضبط کردن جامعه نیست هدف قرار می‌دهد. به گونه‌ای که به نوشته وبسایت انجمن مدافعان حقوق بشر، یک روز سخن از اعدام زیر ۱۸ سال در ایران به میان کشیده می‌شود و روزی دیگر از اجرای حکم اعدام در ملاءعام به عنوان «مجازاتی مضاعف» یاد می‌کنند.
اما واقعیت نهفته در پس مجازات اعدام چیست؟ چرا برخی مجازات‌ها در ملاءعام برگزار می‌شود؟ آیا اعدام در ملاءعام مجازاتی مضاعف است؟
این سوالاتی است که برای پاسخ به آن ضروریست نگاهی به فلسفه مجازات اعدام در اسلام و غرب بیافکنیم و در ادامه به صورت مستقل به بررسی مجازات اعدام در ملاءعام بپردازیم.
فلسفه اعدام در غرب
متون به‌دست آمده از فلاسفه غرب از جمله افلاطون، روسو، کانت، شوپنهار و هگل نشان می‌دهند که آنان از نظر اخلاقی موافق مجازات اعدام بودند چرا که اعدام را وسیله‌ای می‌دانستند برای:
۱- ترساندن و بازداشتن دیگران از اعمال خلاف قانون.
۲ - محافظت شهروندان از مجرم.
۳ – تلافی (قصاص).
آن‌ها بر اساس آموزه‌های کتاب انجیل قائل به مجازات «چشم به جای چشم، دندان به جای دندان» بودند به گونه‌ای که فیلسوف آلمانی، کانت، به اصل یکسان بودن مجازات در کتاب «متافیزیک اخلاق» چنین اشاره می‌کند: «اما اگر فردی یک نفر را به قتل رساند، می‌بایست این فرد کشته شود»، که منظور فیلسوف اجراي حکم اعدام برای قاتل است.
اعدام در اسلام
مجازات اعدام در مبنای اسلامی که زیربنای قوانین در جمهوری اسلامی ایران است متفاوت‌تر از انگاره‌های غربی است. به نحوی که از نظر حقوق کیفری اسلام، اعدام به سه قسم قابل تقسیم است: اعدام قصاصی، اعدام حدی و اعدام تعزیری.
۱. اعدام قصاصی: این اعدام در موارد قتل عمد اجرا می‌شود و دارای شرایط خاصی است. حضور شاکی خصوصی در آن، آن را از قلمرو قواعد آمره خارج می‌کند و بخشش متهم تنها بر عهده ولی‌الدم است.
۲. اعدام حدی: «مجازات مرگی است که از طرف شارع مقدس معین شده و نمیتوان آن را به کمتر از مرگ تقلیل داد.» بر این اساس اعدام حدی به انواع ذیل تقسیم می‌شود:
الف. جرایم جنسی که شامل زنای محصنه یا زنا با محارم یا تجاوز به عنف یا زنای غیر مسلمان با زن مسلمان و لواط است.
ب. جرایم علیه دین و امنیت اجتماعی که شامل محاربه و ارتداد است.
ج. جرایم تکرار جرم، همچون اجرای سه حد زنا و تکرار برای بار چهارم که در بار چهارم.
۳. اعدام تعزیری: «مجازات مرگی که از طرف حاکم معین می‌شود.» البته بیشتر فقهای شیعه اعتقاد دارند که اصل در تعزیر ما دون حد است.
