مقدمه
اعتیاد بزرگترین و شایعترین آسیب اجتماعی و بلای خانمان سوز است که تبعات وسیع و متعددی نظیر سرقت، طلاق و بزهکاری را یدک میکشد و هر ساله هزاران نفر به ویژه جوانان را در دام خود گرفتار میکند. اعتیاد پدیده زندگی مدرن و مسئله اجتماعی بزرگی است که دامنه آسیبزایی گروه سنی خاصی را نمی-شناسد اما قشر جوان که نیروی مولد جامعه محسوب میشود بیشتر در معرض خطر گرفتاری با آن قرار دارند. اعتیاد آسیبی چند علتی و پیچیده است که هر روز با شرایط و نمایهای خاص رخ مینمایاند و همین مسئله سطوح پیشگیرانه و مقابلهای را برای دولتها دشوار کرده و آن را ملزم به شیوههای شناخت ماهیت اعتیاد و ارزیابی پیوسته روشهای نوین ان میکند. اعتیاد به مواد مخدر، از دغدغههای مهم اجتماعی است که مهار آن در نگاه تصمیمسازان جامعه از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که زمینهساز بروز آسیبها و انحرافات اجتماعی میشود و خساراتی که از گرایش فرد به اعتیاد در حوزه خانوادگی، اخلاق فردی، اقتصادی و سلامت به جامعه وارد میشود سنگین است. رویکرد کشور ایران در سالهای قبل نسبت به آسیب اعتیاد مقابلهای بوده و کمتر به مسئله مشارکت جمعی در مصونسازی و امور پیشگیرانه پرداخته شده بود اما، امروز اهمیت بعد پیشگیری برجستهسازی شده است چرا که مقابله با باندهای سازمان یافته مافیایی مواد مخدر و پیچیدگیهای این امر هزینههای سربار زیادی دارد و میطلبد که پیشگیری و مقابله با اعتیاد به صورت توام در سیاستها دنبال شود. کارشناسان امور اجتماعی بر این باورند که اعتیاد به عنوان یک آسیب هیچگاه به طور کامل ریشه کن نخواهد شد اما، با تدبیر و با استفاده از روشهای علمی پیشگیری و مقابله میتوان ضریب آلودگی جامعه به این بلای خانمانسوز را تا حد ممکن کاهش داد. آگاهی و شناخت در خصوص اعتیاد در بین مردم و مسئولان ضعیف است و نیاز است گامهای اساسی در این بخش برداشته شود.
در حوزه اعتیاد است و جامعه فریب این تصور غلط را خورده که ایران با کشورهای تولیدکننده مواد افغانستان و پاکستان هم مرز است پس ترانزیت و وجود مواد افیونی در کشور اجتناب ناپذیر است. طیف بزرگ مواد صنعتی که در کشور در حال تولید است ارتباطی به هم مرزی با کشورهای تولیدکننده ندارد بنابراین باید پیشگیری و کنترل را از داخل مرزهای کشور شروع کرد. اعتیاد در دو حوزه مقابله و پیشگیری تقسیم بندی شده و رویکرد جامعه به موضوع اعتیاد در ایران بیشتر مقابلهای است که پلیس سمبل مبارزه با مواد مخدر به شمار میرود در حالی که در هیچ جای دنیا موضوع مقابله مطرح نیست بلکه رویکرد پیشگیری حرف اول را میزند. با وجود مراقبت و نگهبانی در مرز با کشورهای همسایه، اگر در گذشته ظرف ده دقیقه دسترسی به مواد مخدر زمان میبرد اکنون این زمان به پنج قیقه کاهش یافته است و باید برای این معضل چاره اساسی کرد. رهبر معظم انقلاب در منشور مهار آسیبهای اجتماعی که ابلاغ شده، اعتیاد را از آسیبهای اجتماعی جدی مطرح کردهاند تغییر دیدگاه و روش در مدیریت این معضل و آسیب ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
ضروری است با موضوع اعتیاد برخورد علمی شود و باید با تقویت هوش هیجانی از آغازمصرف و گرایش به اعتیاد جلوگیری کرد. خانواده برای دوری فرزندان از اعتیاد مدام به ارشاد و راهنمایی میپردازند اما الگوی تربیتی اشتباه والدین خود به علتی مهم برای تشویق به مصرف مواد مخدر تبدیل شده است. پرهیزمداری در تربیت کودکان و نوجوانان نسل جدید را خسته کرده و آنچه که باید در آگاهی و توانمندی فردی در کنار تجارب زندگی داده شود کمتر توجه میشود. برای رسیدن به معنای واقعی پیشگیری از مواد مخدر باید تمرکز از گام مبارزه خارجی و به مقابله تغییر نام یابد و نباید ستاد مبارزه با مواد مخدر داشته باشیم بلکه با تشکیلات پیشگیری به صورت علمی برای این بلای خانمان سوز ایجاد شود که ابعاد مشارکت مردمی در آن قوی دیده شده باشد. در مناطق آلوده به مواد افیونی باید برنامههای جذاب با کنشهای فیزیکی زیاد که به تخلیه هیجان میانجامد انجام داد و اقلام ورزشی، بلیط رایگان کنسرت و استخر توزیع کرد تا بتوان با پرکردن اوقات فراغت جوانان آنان را از مواد مخدر دور نگه داشت.
تحلیل
اعتیاد زندگی مردم را بیش از گذشته دشوار نموده است.
- پیرامون اعتیاد، ده ها و شاید صدها قانون و مصوبه ریز و درشت وجود دارد که از سوی تقسیم کار ملی قانونگذاری سنتی به سبک ایرانی تصویب و اجرا شده است.
- تداوم و تشدید اعتیاد با وجود سابقه تقریبا ۱۱۵ سال قانونگذاری و تصویب و اجرای هزاران قانون و مصوبه نشانه چیست؟
- بدون تردید تداوم و تشدید اعتیاد در زندگی مردم نشانه آشکار ناکارآمدی قانون، قانونگذار و قانونگذاری سنتی به سبک ایرانی در مقابله با اعتیاد است.
- تحلیل قوه قضاییه (سازمان بازرسی کل کشور) پیرامون تداوم و تشدید اعتیاد با وجود عملکرد نظارتی آنها چیست؟ دفاع قوه قضاییه از ناکارآمدی عملکرد نظارتی خود پیرامون مقابله با اعتیاد در زندگی مردم چیست؟
- عملکرد قوه قضاییه (سازمان بازرسی کل کشور) در نظارت بر حسن جریان امور و اجرای قوانین و صدور آیین نامه های اجرایی، دستورالعمل ها و بخشنامه ها مرتبط با مقابله با اعتیاد در زندگی مردم چیست؟
- بر اساس کدام شواهد میدانی و اندازه گیری کدام شاخص های عملیاتی، می توان کارآمدی عملکرد قوه قضاییه را در نظارت بر حسن جریان امور و اجرای قوانین مقابله با اعتیاد در زندگی مردم اثبات کرد؟
- میزان هزینه صرف شده از بیت المال در قالب بودجه سالانه برای عملکرد ناکارآمد قوه قضاییه در نظارت بر حسن جریان امور و اجرای قوانین مقابله با اعتیاد در زندگی مردم چقدر است؟
- بررسی گذشته نگر چهار دهه پیشین موید این حقیقت است که عملکرد قوه قضاییه در نظارت بر حسن جریان امور و اجرای قوانین و صدور آیین نامه های اجرایی، دستورالعمل ها و بخشنامه های مقابله با اعتیاد در زندگی مردم نیازمند بازبینی و تحول اساسی است.
قوانین مرتبط با اعتیاد
- قانون مبارزه با موارد مخدر مصوب ۰۳/۰۸/۱۳۶۷
- قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۰/۰۵/۱۳۶۸
- قانون اصلاح ماده ۳۵ قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۲۲/۰۹/۱۳۶۷
- قانون اصلاح ماده ۲۹ قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام مصوب ۲۶/۰۸/۱۳۸۰
- قانون تشکیل ستاد ویژه در مراکز استان ها برای مبارزه قاطع با اعتیاد و جرایم مرتبط با مواد مخدر مصوب ۲۱/۰۶/۱۳۸۱
- آیین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان مصوب ۱۱/۰۸/۱۳۹۲
- قانون رسیدگی به جرایم مربوط به مواد مخدر و تعیین مجازات موثر در ترک اعتیاد معتادان ولگرد مصوب ۲۵/۱۰/۱۳۶۲
- قانون تامین مالی ستاد مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۰/۰۵/۱۳۶۸
- اصلاحیه ماده ۲۶ آیین نامه اجرایی اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۷/۰۲/۱۳۹۱
- مقررات مربوط به امحاء مواد افیونی و مخدر مصوب ۱۰/۰۲/۱۳۵۸
پرسشگری بر طبق قانون