قطعا فقر به عنوان یکی از بزرگترین زمینه‌های رشد آسیب‌های اجتماعی مورد توجه مسئولان کشور قرار گرفته است اما با توجه به تعالیم دینی و مذهبی ما و توجه به اقتصاد خانواده‌ها در حکومت اسلامی راهکارهایی برای فقرزدایی و کاهش تبعات ناهنجاری‌های اجتماعی که فقر می‌تواند به عنوان عاملی بر این ماجرا اثرگذار باشد نیز مورد توجه قرار گرفته است اما این مهم با مصاحبه اخیر عضو هیات امنای کمیته امداد امام خمینی(ره) و اشاره به جوان شدن فقر در کشور در نقطه حساس قرار گرفته است.
فقر به خودی خود تبعات گسترده‌ای برای جامعه به بار می‌آورد و می‌تواند عاملی برای بروز ناهنجاری‌های اجتماعی باشد اما کاهش سن فقر با توجه به تقسیم نامتعادل ثروت در جامعه و عدم تحلیل صحیح مغز نوجوانان درباره جولان جوانان سرمست غرور باعث بروز ناهنجاری‌های عجیب در جامعه می‌شود.
توجه به فقر در اسلام
حمیدرضا ترقی عضو هیات امنای کمیته امداد امام خمینی(ره) در این‌باره به نسیم می‌گوید: حضرت امیرالمومنین علی(ع) خطاب به فرزندشان محمد حنفیه سفارش نمودند:ای فرزند! من از تهیدستی بر تو هراسناکم، از فقر به خدا پناه ببر که همانا فقر دین انسان را ناقص و عقل را سرگردان و عامل دشمنی است. یکی از مهمترین معضلاتی که هر جامعه‌ای را تهدید می‌کند، مسئله انواع فقر می‌باشد. با تغییرات نامطلوبی که در وضعیت اقتصادی و فرهنگی جامعه رخ داده، چهره کریه این پدیده در کشور ما به گونه‌های مختلفی نمایان شده است، گاهی صحبت از فقر مذموم و فقر نسبی در رسانه‌ها می‌شود. برای مقابله با فقر و رفع سلطه این معضل از جامعه باید اول بررسی کنیم که چه عواملی موجب پیدایش این معضل می‌شود؟ این مسئله چه اثراتی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد می‌گذارد؟
ترقی گفته که آنچه که در واقع در عرصه اجتماعی به عنوان فقر کثیف یا فقر مذموم بیشتر مورد تاکید قرار می‌گیرد فقری است که در قرآن کریم از تعابیر خاصی برای آن استفاده شده است. برای مثال فقری که ناشی از فقر فرهنگی و بی‌ارتباطی با خدا و عدم دین باوری است در قرآن کریم اینگونه از آن تعبیر شده است: «وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا» (۱) کسی که از ذکر خدا اعراض بکند و یاد خدا و خدا را فراموش کند دچار تنگی معیشت می‌شود. از نگاه دیگر فردی که دچار فقر اقتصادی می‌شود آخرت و معاد را فراموش می‌کند «من لا معاش له لا معاد له».
این تعابیر در واقع نشان می‌دهد که ما در جامعه تغییراتی داریم که افراد در اثر فقر اقتصادی و ناتوانی در حل مشکلاتشان از معیارهای ارزشی، دینی و اخلاقی خارج و دچار آسیب‌های اجتماعی و بزهکاری می‌شوند. این بزهکاری به امنیت اجتماعی ضربه زده و موجب می‌شود که در جامعه ناامنی اجتماعی، دزدی، سرقت و عوارض دیگر بوجود آید. بنابراین اگر فقر اقتصادی با فقر فرهنگی و دینی همراه شود به فقر مذمومی تبدیل می‌شود که منشا بزهکاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی در جامعه می‌شود. نوع دیگر این است که فرد بر اثر فقر فرهنگی و فقدان آشنایی با راه و رسم زندگی و نداشتن عقل معاش دچار مشکلاتی در زندگی می‌شود که عارضه فقر اقتصادی او ناشی از فقر فرهنگی‌اش است. اگر ثروتی هم در اختیار چنین افرادی قرار بگیرد در مسیر خلاف و غلط از آن استفاده می‌کنند، مانند کسانی که ثروتشان را به سمت اعتیاد و انواع و اقسام جرائم سوق می‌دهند. مجموعه این عناصر را در جامعه به عنوان فقر کثیف می‌توانیم نام ببریم.
چه کسانی فقر کثیف دارند؟!
ترقی معتقد است که همه فقرا در دایره فقر کثیف قرار نمی‌گیرند، نیازمندانی در جامعه هستند که از مناعت طبع برخوردارند که علیرغم فقر و تنگنای اقتصادی در زندگی ایمان و اعتقاداتشان را از دست نداده‌اند و همچنان در مسیر اسلام و انقلاب حرکت می‌کنند. پابرهنه‌هایی هستند که امام به آن‌ها ارزش می‌داد و یک تار موی آنان را به کاخ‌نشینان ترجیح نمی‌داد. افرادی هستند که علیرغم فقر و استضعاف دارای استعدادهایی هستند که به محض پدید آمدن زمینه رشد استعداد و ظرفیت‌هایشان می‌توانند به مدارج بالا در جامعه برسند. این افراد فقرایی هستند که نه تنها مذموم نیستند بلکه فقرایی هستند که باید مورد احترام و تکریم جامعه باشند. اکرام آن‌ها در واقع واجب است و حفظ شخصیت آن‌ها کاملا لازم و ضروری است و همه آحاد جامعه در برابر آن‌ها باید احساس وظیفه و مسئولیت بکنند. آن قشرهایی که در جامعه متولی مشخصی دارند در طول دوران انقلاب متولیان سعی کردند میزان حمایت‌هایشان را کیفیت ببخشند و افزایش دهند. خوشبختانه به اعتراف مجامع بین‌المللی که در این راستا عملکرد دولت‌ها را رصد می‌کنند، پس از پیروزی انقلاب ما مسیر کاهش فقر را پیموده‌ایم و گام‌های خوبی را در جهت کاهش فقر برداشته‌ایم.
فقیران تحت پوشش کمیته امداد
ترقی می‌گوید که حدود ۴ و نیم میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد هستند. تمام این آمار‌ها را داریم و هرکس که به سایت امداد مراجعه کند تمام این آمار را می‌تواند به دست آورد. اعم از افراد یتیم و زنان سرپرست خانواده که تحت پوشش امداد هستند و از حمایت‌های امداد بهره‌مند می‌شوند. بعضا با آماری از طرف وزارت کشور روبرو می‌شویم که آن‌ها نیز قابل اعتنا و توجه هستند ولی آنچه که در کشور نگرانی را پدید می‌آورد آنهایی هستند که در کشور هیچ متولی برایشان وجود ندارد. مثلا در تهران که یکی از شهرهای بزرگ کشور است تعداد کارتن‌خواب‌ها در اوایل سال ۹۰ مجموعا حدود ۳ هزار نفر بود که برای آن‌ها چاره‌اندیشی شد و برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفت تا بتواند مشکلات آن‌ها را برطرف کند. اما بر‌اساس آماری که اخیرا بدست آمده تعداد کارتن‌خواب‌ها تقریبا به ۲۰ هزار نفر افزایش یافته که نشان می‌دهد رشد فقرای جدی که جا و مکان ندارند و از شهرهای دور و یا روستا‌ها به تهران مهاجرت کرده‌اند افزایش چشمگیری داشته است.
وی گفت: یکی از عوامل مهم افزایش یافتن طلاق در کشور فقر و محرومیت می‌تواند باشد. اگر ما عوامل متعددی را در نظر بگیریم شاید بشود گفت که ۸ درصد از خانواده‌هایی که تحت پوشش امداد هستند ناشی از طلاق است. این در گذشته حدود ۳ درصد بود اما ظرف این ۵ یا ۶ سال گذشته به ۸ درصد افزایش پیدا کرده و این نشان می‌دهد که نقش طلاق در از هم پاشیدن زندگی‌ها و افزایش فقر و نیازمند شدن خانواده‌ها بسیار بالا است و باید فکر اساسی برای جلوگیری از این قضیه بشود. متاسفانه فقر دارد به سمت قشر جوان کشیده می‌شود. در کشور ما قبلا فقرا معمولا از افراد از کار افتاده بودند، سنشان بالا بود مثلا بالای ۵۰ سال بودند. اما الان تقریبا بیش از ۱۸ درصد افراد تحت پوشش امداد زیر ۱۸ سال هستند و این نشان می‌دهد که وضعیت جوان شدن فقر یک نگرانی جدی در کشور دارد بوجود می‌آورد و باید جلوی جوان شدن فقر را گرفت و اجازه نداد نسل جوان به فقرا بپیوندند. این نیازمند آن است که یارانه‌ها به سمت قشرهای ضعیف جامعه سوق داده شود که حداقل جوان‌ها را بتوان نجات داد و نگذاشت این قشر مبتلای به فقر والدینشان بشوند.
کمتر از یک درصد ازدواج‌ها در کمیته امداد به طلاق منجر می‌شود
رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره) عنوان کرد: اساسی‌ترین کار کمیته امداد خدمات مشاوره‌ای است و تاکید بر خدمات مشاوره‌ای در این نهاد باعث آن شده که کمتر از یک درصد از ازدواج‌های صورت گرفته در کمیته امداد منجر به طلاق شود.
به گزارش ایسنا، سید پرویز فتاح در نخستین کنگره ملی مشاوره، خانواده و توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر، ضمن اشاره به آنکه جامعه هدف کمیته امداد افرادی هستند که بسیار آسیب‌پذیرند و در نتیجه نیاز به حمایت بیشتری دارند، گفت: بدون تردید خدمات روانشناسی و مشاوره هزینه کمتری را برای مجموعه امداد دارد و ما می‌توانیم با این روش به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنیم. وی افزود: با وجود آنکه جامعه هدف کمیته امداد افرادی آسیب‌پذیرند و مشکلات متعددی را دارند اما این گروه از جامعه انسان‌هایی بزرگ هستند که می‌توانند جامعه را بسازند؛ در جامعه هدف کمیته امداد دختران و پسران زیادی هستند که از نظر دیانت، شخصیت و همچنین نخبگی شرایط بالایی را دارند و باید این افراد کشف و شناسایی شوند.
