عرصه دیپلماتیک بین‌الملل شاهد تحولاتی است که محور آن را سفرهای سران اروپا به شرق تشکیل می‌دهد. آنجلا مرکل صدر اعظم آلمان که اخیرا در روسیه بوده به چین سفر کرده و با مقامات پکن دیدار و گفت و گو داشته است. امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه نیز به روسیه رفته تا با پوتین دیدار دیدار داشته باشد.
این سفرها در حالی صورت می‌گیرد که پیش از این آنها به آمریکا رفته و گفت و گوهایی با ترامپ رئیس جمهور این کشور داشته‌اند. حال این سوال مطرح می‌شود که هدف مرکل و ماکرون از سفر به چین و روسیه چیست و چرا این کشورها که تاکنون نگاه منفی و حتی تدافعی به شرق داشته‌اند چنین رویکردی را در پیش گرفته‌اند؟
در تحلیل این رفتار بررسی آنچه در مناسبات میان اروپا و آمریکا می‌گذرد امری قابل توجه است. هر چند که دو سوی آتلانتیک از متحدان قدیمی بوده و بخش عمده‌ای از اقتصاد طرفین نیز به روابط دو جانبه وابسته است اما برخی اقدامات آمریکا با سیاست‌ها و منافع اروپا همخوانی ندارد. نخست آنکه تعرفه‌های تجاری وضع شده از سوی آمریکا برای واردات محصولاتی همچون فولاد از اروپا هزینه‌های تجاری اتحادیه اروپا را بالا کرده و حتی به تضعیف اقتصاد آن منجر می‌شود. دوم آنکه آمریکا خواستار افزایش بودجه اروپا در هزینه‌های ناتو شده که این امر با وضعیت اقتصادی نابسامان اروپا همخوانی ندارد چنانکه حتی بسیاری از کشورهای اروپایی به دنبال تقویت یک جانبه نظامی خود هسنند که نمونه آن رفتار فرانسه و آلمان در افزایش بودجه نظامی است.
سوم آنکه آمریکا به صورت یکجانبه در حالی که هرگز به تعهدات برجامی خود پایبند نبوده اقدام به خروج از برجام و ادعای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران و کشورهایی کرده که با تهران همکاری کنند. مجموع این رفتارها در حالی صورت گرفته که نتیجه آنها عملا بر اقتصاد و البته جایگاه جهانی اروپا تاثیرگذار است. نکته قابل توجه آنکه سران فرانسه و آلمان به آمریکا نیز سفر کرده‌اند تا تغییراتی در رفتار آمریکا ایجاد کنند اما در عمل نتوانسته‌اند چنین طرحی را اجرا کنند.
با توجه به این شرایط می‌توان گفت که سفر مرکل و ماکرون به چین و روسیه هر چند در ظاهر برای بررسی برجام عنوان شده اما در اصل برگرفته از ناامیدی آنها از به مصالحه رسیدن با آمریکا و به نوعی نشانه بی‌اعتمادی به آمریکاست. به عبارتی می‌توان گفت که این سفرها نشانگر رویکرد اروپا به شرق است که برگرفته از عدم صداقت رفتاری آمریکاست. اروپا برای حل چالشهای اقتصادی و سیاسی و مقابله با رفتارهای یک جانبه آمریکا شرق گرایی را در پیش گرفته است. رویکردی که البته غرب برای پنهان سازی حقایق آن به برجسته سازی اقدام برای برجام می‌پردازد در حالی که حقیقت ماجرا نیاز غرب به شرق برای برون رفت از بحران‌هاست.
نویسنده: علی تتماج
