یکم: مرور
خوب است؛ مروری سریع داشته باشیم بر چکیده چند گزارش روزهای اخیر از قلمرو آل سعود.
با تلاش محمد بن سلمان برای ارائه چهره‌ای مدرن از خود، حکم مفتیانی مانند «بن باز» درباره غیرقانونی بودن رانندگی زنان لغو شد. با لغو این محدودیت، کمپانی‌های خودروسازی، پس از شرکتهای تسلیحاتی، برای ورود به بازار عربستان مسابقه گذاشتند. دیروز در جده نخستین مرگ با رانندگی یک زن رقم خورد. او خود را به یک دیوار بتونی کوبید و مرد!
رقاصان روس در مسیر ریاض؛ مسکو اعلام کرد که رقاصان باله برای برگزاری مراسمی در عربستان به این کشور می‌روند! این اتفاق برای اولین بار در تاریخ عربستان رخ می‌دهد. اين گزارش همزمان با انتشار تلاش ریاض برای خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ روسیه منتشر شد. ملک سلمان در رأس هيأتی هزار نفره به مسکو رفت. اما پایگاه هافینگتون پست عربی نوشته ملک سلمان هرگز قادر به متقاعد کردن پوتین برای دست کشیدن از ایران نیست.
امسال در ایام حج با فشار وزارت حج آل‌سعود مراسم دعای کمیل تنها در سه هتل محل اسکان ایرانی‌ها در مدینه برگزار شد. در سال‌های گذشته، این مراسم معنوی البته با تدابیر شدید امنیتی، در فضای آزاد بین‌الحرمین (ما بین مسجدالنبی و بقیع) برگزار می‌شد.
امسال مراسم برائت از مشرکین در عرفات اما در محل بعثه مقام معظم رهبری برگزار شد. در سال‌های گذشته این مراسم در خیمه‌های حجاج ایرانی و بعضاً لبنانی، پاکستانی، هندی و عراقی برگزار می‌شد. در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی تا کشتار حجاج در تابستان سال ۱۳۶۶ ه.ش این مراسم در شهر مکه و در جوار بیت الله الحرام انجام می‌گرفت.
ظهر روز شنبه رسانه‌ها از یک حمله مسلحانه به کاخ السلام در ریاض خبر دادند. کاخی که وزارت دربار در آن مستقر است و مهمترین نشست‌های سیاسی، هیأت وزرا و... در آن تشکیل می‌شود. در این حمله دو مأمور امنیتی کشته و سه نفر زخمی شده‌اند.
دوم: قشری‌گری
رژم آل‌سعود مظهر قشری‌گری و نگاه سطحی به پدیده‌ها است. می‌توان آن را چکیده تمام تکاپوی قشریانی چون اشاعره دانست که با تکیه بر اجانب و تاراج سرمایه‌های نفتی مسلمانان، یک روز از اسلام سیمایی به شدت سطحی و قشری ارائه می‌دهد و یک روز از مدرنیته همین چهره را به نمایش می‌گذارد. تکاپوی بن‌سلمان برای ارائه سیمایی مدرن از خود، پیش از مرگ یا خلع سلمان، برای آن است که موقعیت خود را برای استقرار در اریکه قدرت تثبیت کند.
اگر تا دیروز ریاض در برداشت از دین، با فشار مفتیان قشری، مسخره‌ترین و مرتجع‌ترین تصویر ممکن از دیانت را ارائه می‌دادند، محمد بن‌سلمان می‌خواهد همانند همان زنی که خود را به دیوار بتونی کوبید، با شتاب به دامان مدرنیت و غربیت، بجهد. راهی که زین‌العابدین بن‌علی در تونس رفت و حتی در سال آخر سلطنت خود، پخش اذان از گلدسته‌های مساجد را نیز منع کرد تا خود را سکولارتر و دین‌ستیزتر از اروپا نشان دهد.
سوم: دوپاره
اگر تاکنون بین دربار ریاض و نیز مفتیان حامی آن، از یک‌سو و بلادی چون الشرقیه و حجاز و نجران، گسست فرهنگی و فکری حاکم بود، امروز در پیکره دربار ریاض نیز شکاف و گسست عمیقی پیش آمده که حاصل اصرار بر ارتجاع و جاهلیت اولی از یک‌سو و شتاب برای دویدن به سوی جاهلیت مدرن از سوی دیگر است. البته همانطور که استکبار سیاسی - امنیتی صهیونیست‌ها و آمریکا و انگلیس تاکنون اقتدار آل‌سعود را در برابر گسست‌های پیشین حفظ کرده‌اند، می‌کوشند مترسک توخالی بن‌سلمان را برای حمل بار آل‌سعود مدرن و سکولار سرپا نگه دارند. کوششی که البته با قیام توفنده احتمالی، معلوم نیست ثمر بخش باشد.
نویسنده: دکتر محمد مهدی شیر محمدی
