لیبی سرزمینی است که با مجموعهای از بحرانهای امنیتی مواجه است بگونهای که حتی برخی ناظران از چند پاره شدن این کشور در جنگهای داخلی سخن میگویند. طرابلس پایتخت لیبی از یکشنبه هفته پیش شاهد درگیری مسلحانه بین گروه موسوم به «اللواء السابع» معروف به «الکاینات» و گردان «ثوار طرابلس» به فرماندهی هیثم التاجوری با پشتیبانی گردان موسوم به «کتیبة النواصی» وابسته به وزارت کشور است. با وجود اینکه گفته میشود گردان اللواء السابع وابسته به دولت وفاق ملی است اما «فائز السراج» رئیس دولت وفاق ملی اخیرا اعلام کرد که این گروه مدتهاست منحل شده و مشروعیت ندارد.
حال این سوال مطرح میشود که ریشه این بحرانها چیست و چرا لیبی به ثبات لازم دست نمییابد؟ بررسی تحولات لیبی نشان میدهد ریشه بحرانهای این کشور از سال ۲۰۱۱ است یعنی زمانی که کشورهای غربی با ادعای حمایت از مردم در برابر حکومت قذافی اقدام به اجرای گزینه نظامی کردند. جنگی که ناتو به پا کرد و در کنار سرنگونسازی نظام قذافی اقدام به کشتار بیش از ۳۰ هزار لیبیایی در بمبارانهای هوایی نمود. هر چند که بخش عمدهای از امور در دستان دولت وفاق ملی است و بخشی از کارها را نیز خلیفه حفتر ژنرال نظامی که از زمان گشته شدن قذافی به لیبی آمده بر عهده دارد اما همچنان انسجام سیاسی در لیبی وجود ندارد و جریانها و گروههای مختلف به کسب قدرت میپردازند که نتیجه آن نیز ادامه بحران در این کشور است.
بسیاری از ناظران سیاسی بر این عقیدهاند که سرنگونی نظام قذافی در حالی که ساختار نخبگانی در لیبی وجود نداشته یکی از مولفههای هرج و مرج در این کشور است که ساختار قبیلهای حاکم بر لیبی نیز به آن دامن زده و آن را تشدید کرده است با این وجود برخی مسائل در این روند تاثیرگذار است که نمیتوان آنها را نادیده گرفت.
کشورهای غربی در حالی با ادعای بشردوستی به اشغال لیبی پرداختند که از یکسو رقابتی شدید میان این کشور برای غارت منابع نفتی لیبی در جریان بوده و از سوی دیگر لیبی را سکویی برای اجرای اهداف خود در آفریقا قرار دادهاند این مسئله موجب شده تا عملا غرب اقدامی برای بهبود شرایط لیبی صورت نداده و این وضعیت نابسامان را مولفهای برای رسیدن به اهداف خود قرار دادهاند.
نکته قابل توجه آنکه گروههای تروریستی نیز که در سوریه و عراق با شکست مواجه شدهاند لیبی را منطقه امن میدانند که حضورشان در این منطقه بر بحرانهای این کشور افزوده است. حضوری که بسیاری آن را برگرفته از طرح آمریکا برای ایجاد مرکزی امن برای تروریستها برای اهداف آیندهاش میدانند. به هر تقدیر میتوان گفت بحرانهای سالهای اخیر لیبی بیش از آنکه ریشه در درون داشته باشد برگرفته از دخالتهای خارجی و طرحهایی است که بیگانگان در قبال این کشور و آفریقا پیاده کردهاند که نتیجه آن بحرانها و ناامنی سراسری است که میلیونها نفر را قربانی و آواره ساخته است.
نویسنده: علی تتماج