رئیس کل بانک مرکزی در حاشیه کنفرانس یورومانی ایران در لندن با اشاره به برنامه ایران برای یکسان‌سازی نرخ ارز شش ماه پس از اجرایی شدن برجام مدعی شد عدم پایبندی طرف مقابل با تعهداتش و تداوم محدودیت‌ها در زمینه ارتباطات بانکی ایران باعث عقب افتادن اجرای این طرح شده است.
به گفته وی تلاش‌های ایران برای یکسان‌سازی نرخ ارز به دلیل عدم پیشرفت در بازگشت این کشور به بازارهای بین‌المللی سرمایه با مشکل مواجه شده است.
این گفته‌های سیف در حالی مطرح شد که در ۱۵ فروردین‌ماه سال‌جاری اعلام کرد "رسیدن به نرخ تورم تک‌رقمی را از برنامه‌های دیگری این بانک در سال ۹۵ است و در نیمه دوم امسال موضوع «یکسان‌سازی نرخ ارز» که یکی از برنامه‌های جدی بانک مرکزی است را دنبال می‌کنیم. رئیس کل بانک مرکزی همچنین در این مصاحبه مدعی شد که هیچ بانکی غیرتحریمی وجود ندارد که سوئیفت آن باز نشده باشد و به جز یکی دو بانک که در تحریم بودند، همه بانک‌های ما به سوئیفت متصل هستند." (خبرگزاری مهر)
سیف در مصاحبه دو روز گذشته خود با رویترز اعلام کرد: «پیش‌شرط یکسان‌سازی نرخ ارز، دسترسی داشتن به منابع ارزی خارجی ما و توانایی برای انتقال آزادانه این منابع به نقاط مختلف جهان است... ما تنها زمانی یک نرخ ارز واحد خواهیم داشت که درباره امکان تداوم ثبات در بازار ارز مطمئن باشیم.»
رئیس کل بانک مرکزی همچنین گفت:«براساس تعهداتی که در برجام آمده، ما دوست داشتیم این دسترسی دیروز اتفاق می‌افتاد اما طرف‌های دیگر درباره عمل به تعهدات خود به اندازه کافی احساس مسئولیت نمی‌کنند. ما انتظار داریم که این تاخیر به زودی جبران شود.»
تک‌نرخی شدن ارز در سال ۹۴ غیرممکن نیست
بحث تک‌نرخی شدن ارز از آن دست وعده‌هایی است که رئیس کل بانک مرکزی به طور مداوم آن را سر داده است و نمونه‌های عینی این وعده‌ها را می‌توان در اخبار منتشر شده از سوی وی در خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری دید.
سیف گفت: "بحث تک‌نرخی شدن نرخ ارز در سال ۹۴ را برنامه‌ریزی کرده‌ایم و به سمت آن حرکت می‌کنیم. البته بخشی از عوامل محقق شدن این موضوع به مسائل بین‌المللی که همان موضوع مذاکرات است باز می‌گردد و زمانی اعلام این موضوع ممکن خواهد بود که وضعیت بانکی ما در سطح بین‌الملل مشخص شده باشد. به گفته رئیس شورای پول و اعتبار اگر شرایط محدودیت‌ها ادامه داشته باشد وضعیت موجود وضع مطلوبی است و نباید شتابزده به سمت تک‌نرخی شدن برویم.
به گفته وی گرچه شواهد و قرائن نشان می‌دهد که از نظر منابع و نوع مکانیزمی که داریم میتوانیم کاملا تک‌نرخی شدن ارز را اجرا کنیم ولی ترجیح می‌دهیم که انجام ندهیم چراکه با توجه به شرایط آینده باید بیشتر برای مواجهه با احتمالات آماده باشیم. اما مسلم است که پس از حل شدن مسائل بین‌المللی ما میتوانیم با فاصله چند ماهه تک‌نرخی شدن ارز را در بازار اعلام کنیم." (خبرگزاری ایسنا)
این گفته‌ها و وعده‌های رئیس کل بانک مرکزی و معاونین وی در حالی مطرح می‌شود که به اعتقاد کارشناسان در ایران جایی به عنوان بازار ارز وجود ندارد که عرضه و تقاضا تعیین‌کننده نرخ آن باشد و اینکه تنها اجرا نشدن برجام را مبنا عملیاتی شدن آن قرار می‌دهند نمی‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای باشد.
این گروه از منتقدان با بیان اینکه بازار ارز در ایران صرفا در انحصار دولت است با اشاره به عملکرد متولیان امر در سال‌های ۹۱ و ۹۲ در بازار ارز می‌گویند: بحران‌های ارزی به وجود آمده در سال‌های ۹۱ و ۹۲ که نرخ دلار به یک باره از یک هزار و ۲۰۰ به حدود بالای ۳ هزار تومان رسید توسط متولیان امر صورت گرفته بود و در واقع دولت‌ها با در اختیار داشتن ارزهای حاصل از صادرات نفت این بازار انحصاری را تنها بنابر خواست و اراده خود کنترل خواهد کرد.
بازار ارز نداریم
حیدر مستخدمین‌حسینی از جمله این افراد است که با انتقاد از سیاست‌های ارزی دولت می‌گوید: هر بازار برای خود یک چارچوب و تعریف مشخصی دارد به این مفهوم که برای عرضه عمومی یک کالا به دور از هرگونه تعیین دستوری قیمت باید همه عرضه‌کنندگان اعم از دولتی و خصوصی و نیز همه خریداران خرد و کلان حضور و فعالیت داشته باشند. به اعتقاد وی محیطی که در ایران از آن به عنوان «بازار» ارز یاد می‌شود در واقع یک بازار انحصاری بوده و هیچ‌گونه همخوانی با ادبیات کلاسیک در‌خصوص بازار و نحوه تعیین قیمت توسط عرضه و تقاضا وجود ندارد.
به گفته این کارشناس اقتصادی اگرارزتک‌نرخی نباشد رانت‌هایی در جیب سودجویان می‌رود و به همین علت با هر مکانیزمی باید به سوی دستیابی به ارز تک‌نرخی حرکت کرد چراکه این اتفاق هم به نفع اقتصاد ملی و هم به نفع مردم است، اما به این زودی‌ها نمی‌توان به عملیاتی شدن آن امیدوار بود.
این کارشناسان و منتقدان اقتصادی براین باورند که تک‌نرخی شدن نرخ ارز را بعید است و این امکان که بانک مرکزی تن به این کار بدهد وجود ندارد چراکه برای این کار بانک مرکزی باید آنقدر ارز به بازار تزریق کند که موجب کاهش نرخ دلار شود که این کار به دو دلیل امکان ندارد.
انتظاری بلندمدت
دینی کارشناس اقتصادی از جمله این افراد است و تشریح عدم تمایل بانک مرکزی معتقد است؛ بانک مرکزی با کاهش نرخ ارز موافق نیست و معتقد است نرخ واقعی دلار همان است که در بازار آزاد وجود دارد و دوم اینکه بانک مرکزی تمایل ندارد منابع ارزی آزاد شده را هزینه کند تا نرخ دلار پایین بیاید.
این منتقد اقتصادی بر این باور است که اگر شرایط بازار نفت خوب شود و منابع بلوکه شده آزاد گردد می‌تواند بخشی از درآمدهای کاهش یافته را پوشش دهد، آن وقت امکان دارد در یک دوره میان‌مدت نرخ رسمی دلار به نرخ آزاد بسیار به هم نزدیک شود. مانند سال‌های ۷۹ تا ۸۹ که نرخ دلار تک‌نرخی بود. اما اکنون در شرایطی نیستیم که چنین امری اتفاق افتد پس نمی‌توان به این زودی‌ها منتظر ارز تک‌نرخی در اقتصاد باشیم.
با توجه به جمیع موارد مطرح شده برای تک‌نرخی شدن ارز قبل از هر چیز باید عرضه ارز به اندازه کافی خوب باشد اما براساس گفته متولیان؛ منابع ارزی دولت از طریق درآمدهای نفتی و صادرات غیرنفتی است که عمده منابع بانک مرکزی برای تنظیم بازار همان درآمدهای نفتی است که اکنون درآمد ارزی کاهش یافته و بنابراین از این نظر شرایط مناسبی وجود ندارد.
