برخلاف برخی که میگویند اردوغان با قدرت از این کودتای نافرجام بیرون خواهد آمد، باید اذعان داشت که او ضعیفتر ازهر زمان دیگر خواهد شد. مبالغه نیست اگر بگوییم که او فهمیده است که سیاستهای داخلی و منطقهای او نتایج عکس داده و برای ترکیه خطر آفرین شده است؛ بنابراین به زعم دستهاي از كارشناسان، اردوغان تصمیم گرفته است که از عمده سیاستهای داخلی و منطقهای عقبنشینی کند و سیاست تنش صفر را با همسایگانش در پیش بگیرد تا خشم مردم و نظامیها را فرو بنشاند.
عبدالباری عطوان، نویسنده معروف عرب، در پایگاه تحلیلی رأیالیوم به تبعات کودتای ترکیه و چرایی شکست آن و همچنین پیامهای آن برای اردوغان پرداخت. وی با بیان اینکه کودتای نظامی در ترکیه به علت عمق پیدا کردن تجربه دموکراسی دراین کشور، شکست خورد، تأکید کرد: اگر مخالفان دولت در کنار دولت قرار میگیرند و اگر ارتش در کنار مردم میایستد و اگر دشمنان اردوغان به مقابله با کودتا میایستند، تمام اینها به حساب حمایت از دموکراسی است نه حمایت از اردوغان و این اولین درس کودتا برای اردوغان محسوب میشود. درسهایی که اردوغان آنها را فراموش کرده بود.
«موهبت الهي» دانستن کودتاي نافرجام از سوي اردوغان
براي درک سرشت کودتاي تركيه بايد بر مدت کوتاه چند ساعته و روش اجرا و پيامدهاي آن تمرکز کرد و از جمله اينکه از مدتها پيش آقاي اردوغان و محافل نزديک به وي از اين کودتا سخن ميگفتند و محافلي بيروني با ريشههاي دروني را به کارپردازي آن از طريق ايجاد دولت موازي متهم ميکردند. «موهبت الهي» دانستن کودتاي نافرجام از سوي آقاي اردوغان ميتواند حاکي از ادامه ناآراميها باشد اما بعيد به نظر ميرسد که جامعه سياسي و مدني ترکيه سرکوب حقوق سياسي و آزاديهاي مدني را بپذيرد. دولتهاي آقاي اردوغان و حزب عدالت و توسعه که زير شاخهاي از اخوانالمسلمين است، با بهرهگيري از حمايت اروپا بتدريج نقش نظاميان را کاهش داده و با تکيه بر اقشار سنتگراي مياني شهر و روستا زمينهساز رشد اقتصادي شده بودند. اما آقاي اردوغان پس از اين موفقيتهاي اوليه اقتصادي، تمامي گسلهاي سياسي و اجتماعي و فرهنگي جامعه ترکيه را در چارچوب گرايشي گروه گرا و فرد گرا گشوده بود. يورش سيستماتيک به احزاب سياسي مخالف و سکولار، نهادهاي مدني، مطبوعات و رسانههاي مستقل و مخالف و شبکههاي اجتماعي و تشديد ستيز با نيروهاي گريز از مرکز بر خلاف وعدههاي آغازين ميل يافت راه حل سياسي شاخصههاي عمده رفتار سياسي آقاي اردوغان بوده اند. رفتاري مبتني بر دوري تدريجي از تفکر حقوقي - مدني مطلوب جامعه ترکيه و همراه با دوري از اروپا با نگاه به جهان غير رسمي ميراث عثماني.
اردوغان و به حاشيه راندن ارتش از صحنه سياست تركيه
اردوغان در ۱۳سال گذشته تلاش گستردهاي براي به حاشيه راندن ارتش از صحنه سياست تركيه داشته اما از روز گذشته و با مشخص شدن نافرجام بودن كودتا روند پاكسازي در ارتش شكل جديدي به خود ميگيرد و اين مسئله حتي با بركناري بيش از ۲هزار و ۷۰۰قاضي به دستگاه قضايي اين كشور هم رسيده است. اين اقدام نافرجام باعث خواهد شد تا تركيه ديگر تركيه قبل از كودتا نباشد. همزمان با اعلام رسمي كشته شدن حداقل ۱۹۰نفر، زخمي شدن ۱۴۴۰نفر و بازداشت ۲۸۳۹نظامي تركيه ازجمله جمعي از فرماندهان ارشد ارتش، رجب طيب اردوغان، رئيسجمهور تركيه اعلام كرد كه «اقدام به كودتا خيانت است و ارتش بايد پاكسازي شود.»مقامهاي تركيه حتي بهدنبال اصلاح قوانين هستند تا بتوانند نظامياني كه نقش اصلي در كودتا داشتهاند را به جوخه اعدام بسپارند.دولت تركيه حتي اين كودتا را وارد جريان سياست خارجي خود هم كرده و با متهم كردن فتحالله گولن برهدايت اين كودتا تأكيد كرده كه هركشوري از فتحالله گولن حمايت كند دشمن تركيه خواهد بود.
جان كلام
مواضع و عملکرد اردوغان طی چند سال اخیر نه فقط مردم مسلمان ترکیه ، بلکه احزاب لائیک و ملیگرای این کشور را هم ناخرسند کرده بود ، دفاع تمام قد او از ائتلاف ضد سوری که با حمایت آشکار از گروههای تکفیری- مخصوصا داعش- همراه بود، درکنارجنایات وحشیانه داعش از یکسو و همراهی نزدیک به سرسپردگی با رژیم کودککش آلسعود، وهمچنين برقراري ارتباط نزديك با رژيم اشغالگرقدس از سوی دیگر، جایگاه اردوغان را در میان مردم ترکیه به شدت تضعیف کرده بود تا آنجا که بارها زبان به گلایه و اعتراض گشوده و ریاستجمهوری اردوغان را باعث سرافکندگی خود در جهان اسلام میدانستند. والبته بايد اشاره به اين نكته نيزداشت كه؛ بخشی از حاکمیت این روزها به شدت نسبت به افول روند رشد اقتصادی، بیکاری ، بحران در صنعت توریسم، بحران در مناطق کرد نشین، نا امنی در مرکز و افول اعتبار ترکیه در عرصه بینالمللی ناراضی است. دولت ترکیه با وجود برخورداری از حمایت مردمی باید به فکر رفع این معضلات باشد زیرا درغیراین صورت همان گونه که رابرت فیسک درروزنامه ایندیپندنت نوشت:"کودتای ترکیه نافرجام ماند اما تاریخ نشان داده که کودتای بعدی موفق خواهد بود".