يكي از حداقل انتظارات اهالي فرهنگ از مديران فرهنگي اين است كه مديران به خوبي از چم و خم امور فرهنگي و ابتلائات آن مطلع باشند تا اگر قرار است تصميمي گرفته شود و مشي صحيحي ايجاد شود، آنچه به ثواب نزديكتر بشود تا گرهها از كار اهالي فرهنگ باز شود و نه اينكه مصيبتي بر مصيبتهايشان افزون شود.
در حوزه فرهنگ كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي موظف به تبيين مسير و هدايت آن است، در بخش كتاب بدون شك ميتوان انتظار داشت كه معاون فرهنگي محترم وزير ارشاد به مشكلات كتاب اشراف داشته باشد و به خوبي توان تحليل مسائل پيش رو را داشته باشد.
فعالان حوزه كتاب به خوبي ميدانند كه در حدود بيست روز اخير با گراني ناگهاني ارز در كشور، وضعيت بازار كاغذ به هم ريخته و قيمت كاغذ مسير رو به رشدي را طي كرده كه موجب بهت شديد ناشران كتاب شده است.
همين افزايش ناگهاني قيمت كتاب موجب شد تا در نشست اخير معاون محترم فرهنگي وزير ارشاد با اهالي رسانه خبرنگاران از تصميمات و اقدامات وزارت ارشاد جهت مقابله با تبعات گراني كاغذ و از جمله گراني كتاب جويا شوند. پاسخ آقاي دري اما نكات جالبي دارد كه خالي از فايده براي دوبارهخواني اين افاضات نيست. معاون فرهنگي ارشاد درباره بحث گراني كاغذ و اقدامات وزارت ارشاد در اين زمينه اظهار كرده است: «بحث گراني كاغذ در قيمت كتاب اثر ميگذارد؛ اما قطعا وزارت ارشاد دارد با اتحاديهها اقداماتي انجام ميدهد و نميگذارد اين مسأله لطمهاي به فضاي نشر بزند. ضمن اينكه ما هر سال بين ۱۰ تا ۱۵ درصد افزايش قيمت را داريم و سال ۹۰ هم نسبت به سال ۸۹ ، ۱۳ تا ۱۴ درصد افزايش قيمت داشتهايم كه اين روند طبيعي است. اما اگر امسال اين روند بخواهد بيشتر بشود، ما اقداماتي را انجام ميدهيم. ضمن اينكه آمارهاي نشر نشان ميدهد ما نسبت به سال گذشته، با افزايش انتشار كتاب مواجه هستيم.»
اما به نظر ميرسد بررسي روند تاثير افزايش قيمت كاغذ بر توليد يك كتاب در اينجا مناسب باشد. اگر بخواهيد يك كتاب به تعداد صفحات ۳۰۰ صفحه در قطع معمول وزيري و با كاغذ معمول تحرير ۷۰ گرم و در تيراژ معمولي ۵ هزار نسخه به چاپ برسانيد، ميزان كاغذ مورد نياز چيزي قريب به ۹۶ بند كاغذ تحرير در اصطلاح بازار كاغذ ۵/۴ ورقي ميباشد. پيش از گراني ناگهاني دلار و البته كاغذ قيمت هر بند كاغذ چيزي حدود ۳۰ تا ۳۱ هزار تومان بود. اينك هر بند كاغذ حدود ۴۰ هزار تومان است. اين يعني افزايش ۳۰ درصدي قيمت كاغذ براي چاپ كتاب.
اما اين ميزان كاغذ در برابر قيمت تمام شده چاپ (فارغ از فرآيند توليد محتوا) چيزي حدود دو سوم هزينهها را به خود اختصاص ميدهد. اما در اين ميان ساير پارامترهاي مرتبط با هزينه چاپ نيز ثابت نمانده است. وقتي دلار گران ميشود برخي اقلام چاپ كه نيازمند واردات است از جمله چسب صحافي، مركب چاپ و دستگاهها و قطعات آنها نيز دستخوش افزايش قيمت ميشود. لذا به نظر ميرسد با هرگونه محاسبه ميزان افزايش قيمت تمام شده چاپ، حتي با سرانگشتان و بدون پياده كردن مولفهها و متغيرها و هزينههاي چاپ تاثير پذيرفته از افزايش ناگهاني قيمت دلار و كاغذ و ساير موارد، بر قيمت تمام شده چاپ چيزي بسيار بيشتر از ۱۳ تا ۱۴ درصد است.
يعني تاثير گراني ارز و كاغذ تنها در ۲۰ روز اخير چيزي بيشتر از ۲۵ تا ۳۰ درصد در افزايش قيمت تمام شده چاپ يك كتاب اثر گذاشته است. اين بهت قيمتي را در ركود جدي چاپ كتاب در چاپخانهها به خوبي قابل احصا و مشهود است.
اين درصد افزايش را اضافه كنيد به همان درصد معمول افزايش سالانه قيمتها در تمام مولفههاي اثرگذار بر قيمت تمام شده كتاب، نتيجه حاصل حاكي از آن است كه در فصل پاياني امسال قيمت تمام شده چاپ و انتشار كتاب، مواجه با افزايش قيمتي بيش از ۳۵ تا ۴۰ درصد خواهد بود. از همين رو به نظر ميرسد ضرورت دارد معاون محترم وزير بيش از اين در بيان آمار و ارقام دقت به عمل آورد و از بيان سرسري ارقام خودداري نمايد.
صد راه نشان دادم
صد نامه تو را خواندم
يا راه نميداني
يا نامه نميخواني