تركيه پيش از آغاز بحران سوريه، به لطف اقدامات و عملكرد موثر و مدبرانه تيم اردوغان در سياستهاي داخلي و خارجي، به جايگاه تازه اي در منطقه و جهان دست يافته بود و عملا داشت به يك ابرقدرت منطقه‌اي تبديل مي شد،البته با كمك‌ها و حمايت‌هاي آمريكا، اما آغاز بحران در سوريه ماجرا را تغيير داد. سران تركيه گمان كردند كه اين بحران مي‌تواند فرصتي باشد براي ارتقاي جايگاه اين كشور در منطقه و جهان. حجم مخالفت ها با دولت سوريه ترك ها را به اين گمان نزديك كرد كه دولت اسد زود يا دير(نهايتا چند ماهه) سرنگون مي شود. بنابراين آنها تصميم گرفتند روي اسب برنده(از ديد خودشان) شرط بندي كنند و به نفع مخالفان اسد موضع گرفتند؛ موضعي كه به تدريج سخت تر و قاطعانه‌تر شد و به ارسال سلاح و دادن كمكهاي لجستيك از سوي تركها به مخالفان اسد انجاميد. اما با گذشت ۱۸ ماه از اين بحران، اشتباه بودن پيش بيني تركيه را به اثبات رساند. در حال حاضر وضع به جايي رسيده كه ديگر فقط سوريه در بحران نيست، بلكه همسايه اين كشور، تركيه، كه پيش از آغاز بحران سوريه از اين كشور به عنوان «دوست و برادر» ياد مي كرد هم در بحران است؛ بحراني خارجي و داخلي. سران تركيه اكنون سردرگم اند و نمي دانند در قبال بحراني كه خود نقش مهمي در ايجادش داشتند، چه بايد بكنند كه كمترين هزينه را برايشان در پي داشته باشد.
اما موضع كشورهاي ديگر درباره تركيه چيست؟ از ابتداي بحران، عربستان و قطر(به طور عمده) و چند كشور عربي ديگر هم به صف دشمنان دولت سوريه پيوستند و شروع كردند به حمايت از مخالفان اسد. غرب و امريكا و ناتو هم با اعلام مواضع ضد سوري، چنين نشان دادند كه در درگيري و جنگ احتمالي بين تركيه و سوريه، در كنار تركيه اند. اما اين مواضع تا چه حد ما به ازاي عيني دارد؟ امريكا اخيرا به عربستان و قطر هشدار داد كه سلاح هاي سنگين به مخالفان اسد ندهند چرا كه اين سلاح‌ها ممكن است به دست القاعده، كه در كنار مخالفان قرار دارند، بيفتد و تهديدي شود براي مواضع امريكا در منطقه. امريكا پيش از اين هم نشان داده بود كه به علت نبود آلترناتيو مناسب براي اسد، تمايلي به سرنگوني او ندارد. اين به اين معني است كه امريكا عملا تركيه را در درگيري با سوريه تنها گذاشت.
ناتو هم گرچه در بيانيه هايش از تركيه حمايت كرده، اما عملا افسارش در دست امريكا است و يكي از ابزارهاي سلطه اين كشور بر جهان. پس امريكا(غرب) و تركيه دو موضع متضاد در قبال سوريه دارند: تركيه شديدا خواهان كنار رفتن اسد است و امريكا، به علت نداشتن آلترناتيو مناسب، تمايلي به اين امر ندارد و به نظر مي رسد به تضعيف اسد و مخالفانش(اسلام خواهان تندرو) در يك جنگ فرسايشي راضي است. عربستان و قطر هم به خاطر فاصله جغرافيايي شان از سوريه، به هيچ وجه در معرض آسيب هاي ناشي از جنگ در اين كشور نيستند، در حاليكه تركيه با داشتن نهصد كيلومتر مرز مشترك با اين كشور، عملا در كنار آتش جنگ داخلي اين كشور قرار دارد و مي داند كه اين آتش مي‌تواند به داخل مرزهاي تركيه هم سرايت كند، كما اين كه تاكنون اين اتفاق تا حدي افتاده است.
در اينجا موضع اتحاديه اروپا هم جالب است. تركيه سالهاست تلاش مي كند به عضويت اين اتحاديه در آيد اما همواره با پاسخ منفي اين اتحاديه مواجه مي شود. اروپا پيش شرط هايي را براي عضويت تركيه تعيين كرده، نظير توسعه اقتصادي، سياسي. شكي نيست كه درگير شدن تركيه در بحران سوريه، از همه نظر به ضرر اين كشور بوده است و در صورت شديدتر شدن درگيري آنكارا و دمشق، مي تواند ضربات مهلكي به اقتصاد تركيه وارد كند و وضع سياسي اين كشور را هم دچار بي ثباتي كند(لائيك ها و نظاميان تركيه منتظر فرصتند تا دولت اردوغان را بخاطر مواضع اشتباهش در بحران سوريه، به زير بكشند.) اينها به اين معني است كه درگير شدن تركيه در بحران سوريه، سدي است در برابر آرزوي ديرين اين كشور براي عضويت در اتحاديه اروپا. كشورهاي قدرتمند منطقه(ايران، عربستان و مصر) و نيز رژيم صهيونيستي هم از تضعيف رقيب قدرتمندشان(تركيه) و فرو رفتن اين كشور در مرداب بحران سوريه خشنودند. به خصوص آنكه تركيه با رفتارهايش در قبال سوريه، محبوبيتي را كه در چند سال گذشته در منطقه و جهان كسب كرده بود از بين برد و خود را به عنوان كشوري متجاوز و سلطه گر معرفي كرد.
بدتر از همه، به واقعيت پيوستن سناريويي كه تركيه در سر دارد خود مي تواند منشا بدبختي هاي تازه اي براي اين كشور باشد. آنكارا اكنون يك هدف دارد: سرنگوني دولت اسد. حال در نظر بگيريد اين اتفاق بيفتد. بسياري از تحليلگران معتقدند در صورت سرنگوني اسد، مشكلات تازه و شايد بدتري براي تركيه ايجاد مي شود، چرا كه بايد كشور(يا كشورهايي) چند پاره را، كه بخشي از آن(علوي ها و ديگر اقليتها)، به دشمنان قسم خورده تركيه تبديل شده اند، در كنار مرزهايش تحمل كند؛ مرزهايي كه مطمئنا ديگر آرامش زمان اسد را نخواهند داشت.
وقتي مسئله كردهاي سوريه و اعطاي خودمختاري نسبي غيررسمي از سوي اسد به آنها و دردسرهاي امنيتي اي كه آنها براي آنكارا دارند،به موارد فوق اضافه كنيم به اين نتيجه مي رسيم كه تركيه در بحران سوريه تاكنون يك بازنده بوده است. بازنده اي كه در حال حاضر در وضعيت آچمز قرار دارد و با هر حركت مي تواند وضع خود را بدتر كند. اينها همه حاصل يك برآورد غلط و يك سياست طمعكارانه است.
ماني الوند
